شمشیر کاتانا

[امیررضا*]

کاتانا (یا کِتانا) نام یک نوع شمشیر ژاپنی است که از قرن ۱۳ میلادی مورد استفاده سامورایی‌های ژاپن بوده‌است. لغت «کتانا» در زبان ژاپنی باستان به معنی «شمشیر» است.از ویژگیهای بارز کتانا شکل زیبای آن و استحکام خارق العاده‌اش است. در طول تاریخ شکل آن تغیرات مختصری یافته ولی اصول پایه آن همچنان بدون تغیر مانده‌است.از جمله ویژگی‌های کتانا می‌توان به شکل منحنی تیغه آن اشاره کرد. همچنین یک طرف شمشیر (لبه داخلی آن) بسیار تیز است و اصولا قسمت عقب سطح شمشیر از قسمت تیز و برنده آن کلفت‌تر است.

اگر زمانیکه در حالت طبیعی ایستاده اید به دست خود (از بالای بازو تا انتهای دست) نگاه کنید می بینید که دست شما قوسی طبیعی و به شکل همان قوس شمشیر ژاپنی دارد. "ته" در زبان ژاپنی به معنای "دست" است و ته کاتانا شاید معنی "دست با قوس کاتانا شکل" را داشته باشد.

برای اینکه به میزان اهمیت "ته کاتانا" پی ببرید آزمایش ساده ای وجود دارد. این آزمایش هرچه تمرین بیشتری داشته باشید تاثیر جالب تری خواهد داشت. روبروی شخص دیگری با فاصله یک دست باز بایستید. دست خود را به سمت او دراز کنید، بطوریکه کف دست شما به سمت بالا باشد. حال پشت دست خود را برروی شانه او قرار دهید. در این حالت سعی کنید دست شما در حالت "ته کاتانا" باشد، یعنی قوس طبیعی را داشته باشد. آرام و متمرکز باشید. از شخص مقابل بخواهید سعی کند با کف دو دستش برروی دست شما در قسمت آرنج به سمت پایین فشار بیاورد و سعی کند دست شما را خم کند. اصلا سعی نکنید با او مقابله کنید، بگذارید جریان انرژی خودش مقاومت لازم را ایجاد کند. فقط تمرکز داشته باشید و به چرخش انرژی در بدن فکر کنید و خروج آن از دستهایتان را حس کنید. خواهید دید که شخص مقابل برای خم کردن دستتان باید از نیروی زیادی استفاده کند، که در موارد بسیاری قادر به اینکار نخواهد بود. با توجه به اینکه دست شما برروی شانه شخص مقابل قرار دارد، هر چه فشار بیشتری رروی دست شما وارد کند این نیرو از طریق دست شما به شانه وی منتقل خواهد شد. هر چه شما تمرین بیشتری داشته باشید و کنترل بیشتری بر این جریان انرژی داشته باشید، تاثیر مفهوم "ته کاتانا" بیشتر آشکار خواهد شد. این تمرین به قابلیتهای فیزیکی شما ارتباط زیادی ندارد.


کتانا اصولا برای بریدن اجزا بدن طراحی شده تا زخمی کردن دشمن، به همین دلیل هر تیغه آن به شکل خاصی طراحی شده‌است تا قدرت برندگی آن هر چه بیشتر اثرگذار باشد.
نام معروف ترین سازندگان شمشیر کاتانا در جهان :
* ماسامونه
* هاتوری هانزو
* موراماسا
* آماکونی
* مونه چیکا

بیشتر کاتانا ها در حدود 107 سانتیمتر هستند ( این اندازه از نوک شمشیر تا انتهای دسته می باشد ) ، تیغه کاتانا معمولا بین 66 تا 71 سانتیمتر است و این باعث می شد که تسوکا در حدود 36 اینچ باشد ، بسیار کوتاه تر از دسته تاچی و نو-داچی .
کاتانا در یک سایا ( غلاف ) حمل می شد و در کمربند سامورای قرار می گرفت . در اصل ، آنها کاتانا را طوری حمل می کردند که تیغه رو به پایین قرار بگیرد . این آسان ترین راه برای یک سامورای زره پوش بود که این شمشیر بلند را حمل کند . اندازه یوروی ( زره ) باعث شده بود که کشیدن شمشیر از هر نقطه دیگر بدن با مشکل مواجه شود . هنگامی که سامورای زره به تن نداشت ، او شمشیر را طوری حمل می کرد که تیغه آن رو به بالا باشد ، این امر باعث می شد که او بتواند در یک حرکت سریع ، شمشیر کشیده و ضربه بزند .

برای تمرین در دوجوها آنها به جای استفاده از کاتانا از بوکوتو یا بوکن استفاده می کردند تا خطر وارد کردن ضربات مرگ آور را به هم کمتر کنند . بعد ها شینای هم توسعه یافت و مورد استفاده قرار گرفت .

کاتانا ارزش زیادی حتی خارج از منطقه جنگ داشت . سامورای ها هیچ وقت بدون کاتانا نبودند . کاتانا سمبول درجه آنها به عنوان جنگجو ، پیروی از کد بوشیدو ، و اطاعت و وفاداری کامل نسبت به ارباب آنها بود .
دریافت کردن چنین شمشیری از ارباب یا حتی یکی از متحدان ، افتخار بسیار بالایی به شمار می رفت


شرح مراحل ساخت کاتانا به صورت مختصر در زیر آمده است :

1. چکش کاری :
تیغه شمشیر از چکش کاری فولاد داغ با درصد خلوص بالا شکل می گیرد.چکش کاری توسط ضزبات مساوی به نقاط مختلف با قدرت مساوی به فلز گداخته می شود و باعث می شود شمشیر بدست آمده در نهایت دارای قدرت یکسان و یکنواخت باشد.


2. صفحه تراشی و شکل دهی :
در این مرحله قطر شمشیر مورد شکل دهی قرار می گیرد در این مرحله بعد از نیمه سرد شدن و نیم بند شدن تیغه شمشیر به صورت صاف شکل می گیرد.


3. پوشش دادن تیغه شمشیر با رس :
یک نوع رس ویژه توسط کار دست روی تیغه شمشیر بکار برده می شود. یک لایه نازک روی لبه تیغه و یک لایه کلفت و ضخیم روی باقیمانده تیغه از این رس ویژه بکار برده می شود و باعث می شود لبه تیغه تیز و پشت نرو می شود.


این قسمت بخش مهمی از عملیات است. تیغه شمشیر پوشیده شده با رس در یک دمای ویژه گرم می شود و سپس در حوض آب سریع خنک می شود. شکل خمیده گی شمشیر و تیزی و انحنای آن همه بسته به این مرحله دارد.


5. اندازه شمشیر :
در این مرحله تنظیم و تست انحنا ی تیغه و نوک شمشیر همچنین اندازه و نقط بالانس و زیبا سازی شمشیر صورت می گیرد.


6. پولیش کاری :
در این مرحله کار بروی تیغه شمشیر می باشد با دقت با لایی به جلا دادن و پولیش کاری تیغه شمشیر پرداخته می شود. این کار باعث براق و زیبا شدن تیغه می شود.


7. سایا
از این مرحله به بعد به ساختن بقیه اجزای کاتانا می پردازیم.در این مرحله سایا و یا همان غلاف شمشیر که تشکیل شده از دو تکه چوب با ضخامت ، ارتفاع مساوی و انحنای مطابق با انحنای شمشیر ساخته می شود. این دو نیمه چوب توسط یک نوع پارچه ضخیم کتانی همراه با یک لاک پوشیده خواهند شد.


8. دسته شمشیر
توسط دو قطعه چوب سخت به صورت بسیار فشرده شمشیر درون آن قرار می گیرد ساخته می شود.وشامل چیزهای تزیینی مثل اشیا براق و اشکال هندسی تزیین می شود.


9. سایگو
سایگو همان بند غلاف شمشیر است به وسیله آن کاتانا که در کمر قرار می گیرد به کمر محکم بسته می شود.سایگو معمولا از رشته های کتان با کیفیت بسیار بالا بافته می شود و در بعضی مواقع از رشته های سیمی نیز استفاده می شود.


10. مونتاژ :
این آخرین مرحله از ساختن کاتانا می باشد که به سوار کردن قطعات و بخش هایی که در مراحل قبل ساخته شده است می پردازد.
برای محکم کردن انتهای تیغه در دسته از میخ از جنس بامبو به نام tang استفاده می شود. همان طور که در ابتدا اشاره شده است مراحل ساختن کاتانا در اینجا به اختصار آمده است. هر مرحل نیاز به تخصص و معرفت و شناخته کامل دارد، که اساتید این پیشه پس از سال ها تلاش به این درک رسیده اند 4. سریع خنک شدن : .