مروري بر شاخص ترين آثار سينماي «كودك و نوجوان» +تصاوير

[✘ЯØற!ηд✘]

 

اخبار فرهنگی - مروري بر شاخص ترين آثار سينماي «كودك و نوجوان» +تصاوير

در نظرسنجی‌هایی که در مقاطع مختلف از منتقدان و صاحب‌نظران صورت می‌گیرد فیلم‌های بزرگان سینمای ایران همچنان در رأس فهرست‌ بهترین‌های سینمای کودک و نوجوان قرار دارند که در این گزارش به شاخص ترین این فیلم‌ها اشاره شده است.

در نظرسنجی‌هایی که در مقاطع مختلف از منتقدان و صاحب‌نظران صورت می‌گیرد این واقعیت خودنمایی می‌کند که همچنان فیلم‌های بزرگان سینمای ایران در رأس فهرست‌ بهترین‌های سینمای کودک و نوجوان قرار دارند که در این گزارش به ایجاز اشاره‌ای به فیلم‌های کودک کارگردانانی خواهیم داشت که شاید کمتر مخاطب هنر هفتم، آنان را در دایره فیلمسازان حوزه کودک و نوجوان قرار دهد اما کارهای موفقی در این زمینه ساخته‌اند.

«به دوران کودکی خود برای کودکی نکردن چیزی بدهکارم» این جمله‌ای‌ است که بهرام بیضایی در مورد ساخت «باشو غریبه کوچک» و این که مخاطبان اصلی آن چه کسانی هستند، می‌گوید.

«باشو غریبه کوچک» از جمله آثار بیضایی به شمار می‌رود که در آن به مساله روز جامعه خود یعنی هشت سال جنگ تحمیلی پرداخته است، اما با این همه و نگاهی بر تیتراژ فیلم یاد شده که نام کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان تهیه کننده به چشم می خورد و همچنین نظر منتقدان، در می‌یابیم که مخاطب این فیلم هم می تواند گروه سنی کودک و نوجوان و هم گروه سنی بزر‎‌گسال باشد.

 
پیش از ساخت «باشو غریبه کوچک»، «عمو سیبلو» و «سفر» نیز از دیگر آثار بهرام بیضایی به شمار می‌رود که با همکاری کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در سال‌های 51 و 49 ساخته شده‌اند. در این دو فیلم نیز جذب مخاطب بزرگسال بیش از کودک و نوجوان بوده است.

«عمو سیبیلو» نیز روایتگر بخشی از زندگی مرد میانسال و کم حوصله ای‌ است که برای کسب آرامش و فرار از شلوغی شهر به تازگی به خانه‌ای جدید در حاشیه‌ شهر نقل مکان کرده است که با سر و صدای بازی فوتبال پسربچه ها در زمین خالی مقابل خانه اش مواجه می‌شود. در نتیجه میان آنها کشمکشی طنزگونه درمی گیرد و حاصل این جدال به نفع تثبیت شیطنت‌های کودکانه تمام می‌شود.

«رهایی» اثر ناصر تقوایی از دیگر فیلم‌های شاخص کودک به شمار می‌رود. جوایز متعدد این فیلم که مهمترین آن دریافت جایزه تندیس طلایی در جشنواره فیلم «سان‌فرانسیسکو» به سال 1972 است، می‌تواند گواهی بر این ادعا باشد. داستان «رهایی» از این قرار است که پسری به نام «دادا» ماهی قرمزی را از دریا صید می کند و در پی حواس‌پرتی، یکی از دوستانش ماهی او را می دزدد. دادا به همراه دیگر بچه‌ها به دنبال او می‌روند و او را در کوچه‌ای گیر می‌اندازند. دادا با سنگی که در دست دارد سر او را می‌شکند و ماهی را از او پس می گیرد، در این بین پدر دادا از این ماجرا خبردار می‌شود و با او برخورد فیزیکی می‌کند. در ادامه او نیز در انباری اسیر می‌شود. از این جاست که دادا شروع به درک کردن ماهی می‌کند و می فهمد ماهی هم مانند خود او از حبس شدن در رنج است و لذا با همکاری همان دوستی که سرش را شکسته از انباری فرار کرده و ماهی را در دریا آزاد می‌کند.

علاقه‌مندان به عباس کیارستمی نیز به حتم «خانه دوست کجاست» او را به یاد دارند. فیلمی که این فیلمساز شناخته شده کشورمان در سال 65 آماده اکرانش کرد. در مورد داستان این فیلم هم حتما بسیاری وقت اندک و به تنگ آمده بچه مدرسه ای که دفتر مشق دوست خود را به اشتباه برداشته است به یاد دارند. پسر بچه‌ای که بعد از این اشتباه از خانه بیرون می‌رود تا هم کلاسی خود را پیدا کرده و دفتر را به او پس دهد. البته بی خبر از راه دشواری که پیش رو دارد.

«خانه دوست کجاست» ایفاگر نقش مهمی در معرفی سینمای ایران به دنیا نیز بود. نکته جالب این که بیشتر آثار کوتاه و نیمه بلند عباس کیارستمی قبل از «خانه دوست کجاست؟» و البته کمی بعد از آن با محوریت کودک و نوجوان ساخته شده‌اند که از آن جمله می‌توان به فیلم‌هایی چون «سفر»، «دو راه حل برای یک مسئله»، «بهداشت دندان»، «قضیه شکل اول، شکل دوم» و ... اشاره کرد. او «مشق شب» (1367) را هم درباره تکالیف شب بچه‌ها و از زبان خود بچه‌ها ساخت که در زمان خود مورد توجه واقع شد. کیارستمی را همچنین در مقام فیلمنامه‌نویس فیلم‌های کودک با آثاری چون «کلید» و «بادکنک سفید» به یاد می‌آورند.

 
اما داریوش مهرجویی نیز در زمره فیلمسازان به‌نامی‌ است که گرچه او را بیشتر با فیلم‌هایی چون «گاو»، «اجاره نشین‌ها»، «هامون»، «سارا»، «درخت گلابی» و البته این سالیان اخیر با «مهمان مامان»، «نارنجی پوش» و ... می‌شناسیم اما رد پای او نیز با فیلم‌هایی چون «مدرسه‌ای که می رفتیم» و «شیرک» در عرصه کودک به چشم می خورد.

در فیلم «شیرک» که سال 66 ساخته و سال 67 اکران شد، نام کامبوزیا پرتوی به عنوان نویسنده و مسعود کیمیایی نیز در مقام تهیه کننده در کنار داریوش مهرجویی به چشم می خورد. داستان این فیلم را این چنین می‌توان روایت کرد: روستای محل سکونت شیرک مورد هجوم گرازها است. پدر شیرک را گرازها کشته‌اند. حاج خالو، دشتبان روستا نیز بخاطر پیری و کم سو بودن چشم نمی‌تواند به خوبی انجام وظیفه کند. شیرک به قصد کمک به حاج خالو، سگی را با مقداری خرما از کولی‌ها تاخت می‌زند و به اتفاق دوستش، کرمک، سگ را رام می‌کند، شبی که شیرک و سگ شکاری اش به کمک حاج خالو، رفته‌اند گرازها به جالیز هجوم می‌آورند. حاج خالو، شیرک و سگ به جان گرازها می‌افتند و آن‌ها را تار و مار می‌کنند.

«مدرسه ای که می‌رفتیم» نیز از دیگر آثار مهرجویی در حوزه کودک به شمار می‌رود که این کارگردان پیش از «شیرک» و به سال 1359 اقدام به ساخت آن با بازی علی نصیریان و عزت الله انتظامی کرده بود.

«دونده» یکی دیگر از فیلم های ایرانی در ژانر کودک به شمار می‌رود که به سال 63 ساخته شده است. این اثر امیر نادری، نخستین فیلم ساخته شده پس از انقلاب است که موفق شده توجه جهانیان به سینمای ایران را به خود جلب کند. در خلاصه داستان «دونده» آمده است: امیرو نوجوان تنهایی است که رویایش سفر به آن سوی خلیج فارس است. او بطری‌های خالی، قوطی و چیزهایی از این دست را از میان زباله‌ها جمع می‌کند و می‌فروشد و با واکس زدن کفش خارجیان مقیم آبادان، زندگی می‌گذراند. امیرو کم‌کم به کلاس درس شبانه می‌رود و الفبا را یاد می‌گیرد...

 

 
«آب باد خاک» نیز از دیگر آثار نادری است که آن فیلم نیز مورد توجه دنیا قرار گرفت. البته «ساز دهنی» نیز از دیگر فیلم‌های امیر نادری در ژانر کودک به شمار می‌آید. فیلمی که این کارگردان به سال 52 ساخت آن را کلید زد و تا مدت‌ها، از جمله فیلم‌های محبوب منتقدان و مردم به شمار می‌رفت.

 
کیانوش عیاری نیز از دیگر فیلمسازان کشورمان است که در ژانر کودک نیز اثری از خود به یادگار گذاشته است. «شاخ گاو» یکی از کارهای او در حوزه کودک و نوجوان به شمار می‌رود. داستان این فیلم نیز از این قرار است که امیر پسر نوجوان شهرستانی به قصد دیدار با مادربزرگ خود برای اولین بار با قطار راهی تهران می شود، اما در داخل کوپه قطار مردی از خواب آلوده بودن امیر استفاده می کند و پول های او را به سرقت می برد....

مسعود کیمیایی نیز از سینماگرانی است که دو فیلم برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ساخته و برخی منتقدان آن دو فیلم را جزو بهترین کارهایش می‌دانند.

گرچه سینماگرانی چون مرحوم شاپور قریب، محمدرضا هنرمند، ابوالحسن داودی و داریوش فرهنگ در کارنامه فیلمسازی خود ژانرهای مختلفی را آزموده‌اند اما آثاری چون «هفت‌تیرهای چوبی»، «دزد عروسک‌ها»، «سفر جادویی» و «بهترین بابای دنیا» از جمله فیلم‌های مهم سینمای کودک و نوجوان به شمار می‌روند که توسط این فیلمسازان ساخته شده‌اند.

همچنین باید از کامبوزیا پرتوی یاد کرد که در دهه 60 و نیمه دهه 70 با فیلم‌های مهم سینمای کودک و نوجوان (از گلنار و ماهی تا ننه لالا و...) به عنوان سینماگر این ژانر شناخته شد و البته باید در این بین حساب دیگر سینماگران مهمی را که همچنان فیلم کودک و نوجوان می‌سازند از این فهرست جدا کرد.