علي اصغر حکمت

[tyjtfhdhr]

علي‌اصغر حکمت در سال 1272ش، در شيراز به دنيا آمد. پدرش، احمدعلي حکمت‌الممالک (حشمت‌الممالک) از مستوفيان شيراز بود. مادرش فاطمه ملقب به احتجاب‌السلطنه، دختر حاج ميرزا حسن فسائي بود. [sup]1[/sup]

 

[rtl]علي اصغر حکمت، تحصيلات مقدماتي خود را در مدرسه ي منصوريه ــ که موقوفه نياکانش بود ــ و مدرسه مسعوديه در شيراز گذراند و تا سن 22 سالگي در شيراز به آموختن علم و دانش مشغول بود؛ سپس براي ادامه تحصيلات از شيراز رهسپار تهران گرديد و علاوه بر تحصيل در مدرسه آمريکايي در تهران به تحصيلات ادبي، فقه، اصول و علوم معقول روي آورد و در نزد فقها و حکماي طراز اول وقت مانند «ميرزا طاهر تنکابني» کسب علم نمود. [sup]2[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]
[/rtl]

 

[rtl]حکمت در سال 1297ش، وارد بخش خدمات فرهنگي گرديد. ضمن انتشار مقالات پژوهشي به تدريس و آموزش زبان انگليسي در مدارس متوسطه پرداخت. در سال 1303ش، مقام رياست اداره ي کارگزيني و بازرسي را بر عهده گرفت و تا سال 1309ش، در وزارت معارف خدمت نمود. در همين سال وارد تشکيلات جديد علي اکبر داور در وزارت دادگستري، و پس از مدتي براي مطالعه و تحقيق در امور قضايي رهسپار اروپا شد.[sup]3[/sup] در سال 1304ش، نماينده مجلس مؤسسان و پس از آن، رايزن وزارت معارف شد.[sup]4[/sup] سرانجام در سال 1311ش، موفق به اخذ درجه ي ليسانس ادبيات از دانشگاه سوربن پاريس شد؛ و در شهريور 1312 با روي کار آمدن محمد علي فروغي(ذکاء الملک) ‌ابتدا کفيل و پس از مدتي پست وزارت معارف را در دولت فروغي به دست آورد. [sup]5[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]در سال 1317 با ترميم کابينه مجمود جم، ابتدا وزير معارف و اوقاف و پس از آن، وزير کشور گرديد و در همان سِمت نيز در دولت دکتر احمد متين دفتري تثبيت شد. [sup]6[/sup] در خردادماه 1319ش، از خدمت در پست وزارت کشور، کنار گذاشته شد و در اين دوران به مطالعه و تحقيق پرداخت. از جمله عوامل برکناري، اين بود که بدون جلب نظر رضاشاه به وزير کشور فرانسه تلگرافي را مخابره کرده بود، در نتيجه مورد غضب رضاشاه قرار گرفت و مدت شش ماه از کار برکنار شد. [sup]7[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]از ديگر مشاغلي که حکمت از 1320 به بعد داشته عبارت بودند از: در کابينه ي دوم محمدعلي فروغي (از شهريور 1320 تا 12 آذر 1320) وزير پيشه و هنر، در دولت اول سهيلي (‌از 18 اسفند1320 تا 15 مرداد1321) وزير بهداري، در کابينه دوم فروغي (‌پس از شهريور20) وزير بهداري، در کابينه سوم فروغي، وزير پيشه و هنر، در دولت دوم سهيلي (28 بهمن 1321 تا 7 فروردين 1323) وزير دادگستري، در دولت قوام السلطنه (3 بهمن 1324 تا 5 دي 1326) وزير مشاور، در دولت محمد ساعد مراغه اي وزير امور خارجه (‌از دي ماه 1327 تا اسفند 1328)، در دولت سپهبد زاهدي وزير مشاور و سرانجام در دولت دکتر منوچهر اقبال، براي بار دوم به سِمت وزارت امور خارجه از 20 ارديبهشت 1337 تا تيرماه 1338 منصوب گرديد. [sup]8[/sup] اما دکتر منوچهر اقبال در اواخر زمان نخست وزيري خويش، به تغيير و تحولاتي در اعضاي کابينه دست زد و مهره‌هايي انگلوفيل چون علي اصغر حکمت را با مهره‌هايي که به نظر او مطبوع آمريکائيها بود تغيير داد. [sup]9[/sup] از اين گفته بر مي‌آيد که حکمت گرايش سياسي به انگليس داشت.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]حکمت از سال 1332 تا 1336 به سِمت سفيرکبير ايران در هند منصوب گرديد. [sup]10 [/sup]حکمت ضمن عهده دار بودن شغل وزارت طي سالهاي 1314 تا 1317ش، مقام رياست دانشگاه تهران را برعهده داشت و در کابينه ي محمود جم در واقعه «کشف حجاب» در کنار رضاشاه بود. حکمت، که وزير فرهنگ کابينه ي محمود جم بود، دستور کشف حجاب را اجرا کرد. حکمت، در جشن روز 17 ديماه 1314ش، که در دانشسرا برپا شده بود، به فرهنگيان دستور برداشتن حجاب را از سر صادر نمود و رضاشاه پهلوي هم در اين مراسم شرکت کرد در حالي که همسر و دختران وي، حجاب را از سر برداشته بودند. [sup]11 [/sup]حکمت عضو فراماسونري بود. [sup]12[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]علي اصغر حکمت را مي توان در شمار اديبان و نويسندگان ايران در دوران معاصر قرار داد. از جمله اقدامات وي در عرصه علمي، ادبي و فرهنگي، زماني که در رأس وزارت معارف قرار داشت، مي توان به ساخت کتابخانه ملّي، تأسيس و افتتاح دانشگاه تهران، ساخت دانشکده‌هاي فني و معقول و منقول، توسعه و تکميل مدارس ابتدايي و متوسطه، انتشار مجله ي «تعليم و تربيت»، انتشار نشريه ي «وزارت امور خارجه»، برپايي کنگره هاي بين المللي مانند کنگره ي هزاره ي ابن سينا، کنگره ي هزاره فردوسي، کنگره سعدي، ساخت آرامگاه فردوسي، سعدي، حافظ، خيام، ابن سينا و تأسيس موزه ي ملّي ايران باستان اشاره کرد. [sup]13[/sup] حکمت، نه تنها به آثار باستاني و تاريخي داخل کشور توجه خاصي داشت، بلکه زماني که سفيرکبير ايران در هند بود، به آثار باستاني و تاريخي هند که به تاريخ ايران مربوط مي شد، توجه خاصي داشت و براي حفظ و نگهداي آنها تلاشهايي انجام داد.[sup]14[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]از جمله مهم ترين تأليفات و تحقيقات حکمت مي توان به کتابهاي «سرزمين هند در تاريخ اديان» و ترجمه و تحشيه تاريخ ادبيات ايران از ادوارد براون با نام «از سعدي تا جامي» اشاره کرد. حکمت، از زمان تأسيس کميسيون ملّي يونسکو، هدايت آن را عهده دار و در انجمن آثار ملّي عضو و رئيس هيئت مؤسسين بود. [sup]15[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]حکمت پس از پايان زمان مأموريت خويش در هند ( 1336-1332ش) کتابي به نام «‌سرزمين هند» درباره کشور محل مأموريت خويش به رشته ي تحرير درآورده است. علي اصغر حکمت در راستاي بسط مناسبات فرهنگي چندين قرارداد فرهنگي را امضا نمود.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]
[/rtl]

 

[rtl]برخلاف تصويري که از علي اصغرحکمت وجود دارد و وي به عنوان چهره اي ادبي و فرهنگي شناخته شده است؛ وي را مي‌توان در شمار سياستمداران در دوران حکومت پهلويها، به شمار آورد. علي‌اصغر حکمت، در زمره سياستمداراني بود که در دوران حکومت پهلوي به تحکيم و توسعه ي روابط ايران با کشورهاي آسيايي به ويژه هند، تلاش فراواني به عمل آورد. براي نمونه توسعه ي روابط فرهنگي و سياسي با سيام ــ تايلند ــ ‌نمونه‌اي از فعاليتهاي وي در عرصه سياست خارجي ايران بود. [sup]16[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]يکي از اقدامات وي اين بود که کارمندان وزارت امور خارجه، از جمله مستشاران سفارت و وزراي مختار را مجبور مي‌کرد، قبل از اعزام به کشور محل مأموريت، تحقيق کرده و اطلاعاتي راجع به اوضاع جغرافيايي، سياسي، تاريخي، اقتصادي و فرهنگي کشور محل مأموريت به دست آورند و آن را به صورت گزارش ارائه دهند. اين کار سبب مي شد تا افراد علاوه بر اينکه سابقه ذهني به محل مأموريت خود پيدا مي کنند، به اطلاعات عمومي و سياسي آنها نيز افزوده شود. حکمت، در اجرايي شدن هرچه بيشتر اين برنامه بسيار مقيد بود و گزارشها و رساله ها را مطالعه مي کرد و در صورتي که ناقص به نظر مي رسيد، دستور مي داد دوباره نوشته شود و تا اين کار انجام نمي گرفت، اجازه ي حرکت به فردي که مأمور بود براي انجام خدمت به خارج از کشور برود، داده نمي شد.[sup]17[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]از ديگر اقدامات حکمت، مي‌توان به تشويق و توبيخ ‌کارمندان وزارت امور خارجه اشاره کرد. براي تلاش بيشتر کارکنان در اين وزارتخانه، تأکيد داشت اعضاي عالي رتبه که از مأموريت خود به ايران برگشته اند، خاطرات خود را بيان کنند. در همين راستا، روزهاي پنجشنبه، جلسات سخنراني در باشگاه وزارت امور خارجه که در آن موقع در باغ فردوس، خانه شهاب خسرواني تشکيل مي‌شد، برپا مي نمود. برگزاري اين گونه جلسات سخنراني، از جمله نوآوري هاي حکمت بود. و به اين ترتيب، سطح کارآيي اعضا و کارمندان سياسي وزارت امور خارجه، نيز مورد ارزيابي قرار مي گرفت. [sup]18[/sup][/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]علي‌اصغر حکمت، اولين سفير «آکرديته ي» ايران در بانکوک تايلند بود.[sup]19[/sup] وي براي تقديم استوارنامه خويش به عنوان اولين سفير آکرديته ي ايران در بانکوک در اسفند 1335 از راه کلکته و رانگون ــ پايتخت برمه ــ وارد بانکوک شد. [sup]20 [/sup]در اجلاسيه ي سيزدهم در 1958م /1337ش، رياست هيئت نمايندگي ايران در سازمان ملل متحد را برعهده داشت.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]حکمت، در جواني با خواهر سردار فاخر حکمت ازدواج کرده و صاحب دو دختر شد و سرانجام در سن 88 سالگي در شهريور ماه 1359درگذشت و در باغ طوطي شاه عبدالعظيم در شهر ري به خاک سپرده شد.[/rtl]