بیرجند؛ زیبای شرقی فراموش شده

[spent †]

بيرجند شهر نيمه بياباني استان خراسان جنوبي باغ‌هاي سر سبز و بناهاي تاريخي فراواني دارد؛ برخي از اين باغ‌ها در فهرست جهاني يونسكو نيز ثبت شده‌اند

شايد بتوان بيرجند را زيباترين شهر استان خراسان جنوبي ناميد. شهر كوچكي كه تاريخي ديرين دارد و بزرگان بسياري از جمله پروفسور محمدحسن گنجي، پدر علم جغرافيا و بنیانگذار سازمان هواشناسی کشور كه به تازگي دار فاني را وداع گفت در اين شهر به دنيا آمدند و پرورش يافتند. همين‌طور كساني مانند ملا عبدالعلی بیرجندی، ریاضیدان و منجم بزرگ سده دهم هجری قمری که یونسکو هم آیین نکوداشتش را برگزار کرد . بیرجند از سال 1382 و بعد از تقسیم خراسان به سه استان، به عنوان مرکز استان خراسان جنوبی انتخاب شد . این شهر با پایتخت 1217 کیلومتر و با مرکز استان‌های خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد حدود 500 کیلومتر فاصله دارد. اين شهر داراي جاذبه‌هاي گردشگري زيادي است كه ديدن آنها از نزديك خالي از لطف نيستند.

باغ و عمارت اکبریه و موزه‌های بیرجند





باغ اكبريه با كاربرد مسكونى و حكومتى در اوايل حکومت قاجاریه در مساحتی در حدود 45 هزار متر ساخته شد که یکی از 9 باغ ایرانی ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو است. عمارت حشمت‌الملك در واقع قدیمی‌ترین قسمت باغ اکبریه است. موزه‌های حیات وحش، باستان شناسی و مردم شناسی در این عمارت جای گرفته‌اند.

نشانی: انتهای خیابان معلم، میدان موزه

زمان بازدید: 8صبح تا يك بعدازظهر/ 4 بعدازظهر تا 8 شب (موزه‌ها روزهای دوشنبه و روزهای سوگواری رسمی ‌تعطیل است)

ورود به باغ رایگان، بازدید از موزه‌ها با تهیه بلیت

قلعه بیرجند



قلعه بیرجند قدیمی‌ترین بنای تاریخی این شهر در وسعتي به اندازه سه هزار مترمربع است که قدمت آن به دوره صفویه برمی‌گردد و صرفا جنبه نظامی‌ داشته است. از فراز این قلعه می‌توانید نمای کاملی از شهر بیرجند را ببینید. قلعه بيرجند از خشت و گل و چينه ساخته شده و از دوره صفويه تا قاجاريه مردم اين شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به ويژه تركمن‌ها و ازبك‌ها محافظت مي‌كرده است. قلعه بيرجند در دوره قاجاريه به طور كامل بازسازي و مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به شواهد موجود به وسيله نقب‌هاي زيرزميني به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ كلاه فرنگي و قنات قصبه مرتبط بوده است. سفره خانه و چایخانه‌اي نيز در اين قلعه وجود دارد.

نشانی: خیابان جمهوری اسلامی، میدان امام حسین

زمان بازدید: 8صبح تا 12 شب (قلعه بیرجند در حال حاضر کاربری سفره‌خانه دارد بنابراین ساعت بازدید از آن محدودیتی ندارد)

ارگ کلاه فرنگی



این عمارت نماد شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجار و بین سال‌های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شد و در حال حاضر محل استانداری خراسان جنوبی است. این ارگ منسوب به امیر حسن خان شیبانی است و متعلق به امیر علم خزیمه بوده که او آن را به فرمانداری بیرجند اهدا كرد. سازمان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمی ‌و ارزشمند به ثبت رسانده‌ است. این ارگ به شکل شش ضلعی و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید می‌باشد و مصالح این ساختمان از گل، آجر، آهک و ساروچ است.

نشانی: میدان طالقانی، خیابان مطهری

زمان بازدید: چهار بعدازظهر تا غروب آفتاب ( بعداز تعطیلی استانداری)

باغ و عمارت رحیم‌آباد



عمارت رحيم‌آباد در سال 1315 قمري به فرمان اسماعيل‌خان احداث و به عنوان دارالحكومه مورد استفاده قرار گرفت. اين بنا در سال 1380 توسط ميراث فرهنگي از بنياد مستضعفان و جانبازان خريداري و در بهار 1381 به يك مجموعه فرهنگي شامل سفره خانه سنتي، مجتمع كارگاه‌هاي ثابت هنرهاي سنتي تبديل شد. بازدید از این عمارت تنها به یکی از تالارهای گچبری شده آن محدود می‌شود.

نشانی: خیابان پاسداران، خیابان پانزده خرداد

زمان بازدید: ساعات اداری 8 – 14:30

مدرسه شوکتیه و موزه وقف



مدرسه شوکتیه، از بناهای به جای مانده از دوره قاجار، سومین مدرسه ایرانی به شیوه جدید بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. ساختمان مدرسه شوکتیه از محل موقوفات امیر اسماعیل خان معروف به شوکت الملک اول توسط محمد ابراهیم خان علم (شوکت الملک دوم)، پدر اسدالله علم در سال ۱۳۰۸ قمري به‌دست استادان و معماران یزدی شروع و در سال ۱۳۱۲ه‍.ق بنای آن به‌پایان رسید. موزه وقف نيز در بخشی از طبقه دوم مدرسه شوکتیه دایر است.

نشانی: خیابان منتظری، کوچه منتظری 3

زمان بازدید: بازدید از مدرسه شوکتیه با هماهنگی با پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری بیرجند که در مقابل مدرسه شوکتیه واقع شده، امکان‌پذیر است. بازدید از موزه وقف درتعطیلات عید نوروز و اعیاد مذهبی مقدور است. در سایر مواقع با هماهنگی با اداره اوقاف می‌توان از این موزه بازدید کرد.

موزه مشاهیر



موزه مشاهیر در خانه تاریخی پردلی در بافت تاریخی شهر واقع شده است.

نشانی: خیابان منتظری، منتظری 3

زمان بازدید: بهار و تابستان 17 تا 20/ پاییز و زمستان 16 تا 19

موزه میراث پهلوانی





موزه میراث پهلوانی در محل زورخانه قدیمی‌ بیرجند برپا شده و در حال حاضر در کنار آن، زورخانه جدیدی ساخته شده است که مورد استفاده باستانی کاران این شهر است.

نشانی:خیابان مطهری، مطهری 3، زورخانه امیرعرب

زمان بازدید: بهار و تابستان 17 تا 20 / پاییز و زمستان 16 تا 19

مسجد چهاردرخت





مسجد جامع چهار درخت، از مکان‌های مذهبی مهم و مورد توجه مردم بیرجند است كه در سده ششم قمري بنا شده است. اين مسجد در محل میدان چهار درخت (قدیمی‌ترین میدان بیرجند) و در مجاورت مسجد عاشورا قرار دارد. این مسجد دارای دو در ورودی است که یک در از محل میدان به صحن مسجد راه دارد و ورودی دوم که در ضلع جنوب مسجد قرار گرفته مستقیما به شبستان ستون‌دار منتهی می‌شود. ورودی اول دارای تزئینات آجرکاری بوده و ساخت آن مربوط به اواخر دوره قاجار یا اوایل دوره پهلوی است ولی ورودی دوم که مستقیما به شبستان می‌رسد دارای طاق جناغی و تزئینات رسمی ‌بندی است و به زمان ساخت خود مسجد بر می‌گردد. ساخت این بنا مربوط به دوره صفویه است.

نشانی: خیابان مطهری، محله چهاردرخت، میدان چهاردرخت

آرامگاه حکیم نزاری



آرامگاه سعدالدین نزاری قهستانی، ملقب به حکیم نزاری، سراینده و شاعر سده هفتم هجری، یکی از نقاط دیدنی و تاریخی شهر بیرجند است که در بافت قدیمی ‌شهر واقع شده است. حكيم نزاري يكي از بزرگان شعر پارسي بود كه سعدي چندين نوبت براي ديدار وي به بيرجند رهسپار شد. در بسياري از اشعار حافظ و ديگر شاعران بنام ايران مي‌توان ايده گرفتن از اشعار حكيم نزاري را ملاحظه كرد.

نشانی: میدان شهدا، خیابان حکیم نزاری

بند دره

بند دره بزرگ‌ترین بند کوهستان بیرجند است که در میان رشته کوه باقران در جنوب بیرجند واقع است و در دوره قاجار ساخته شده.

نشانی: انتهای خیابان مدرس، پنج کیلومتری جنوب شهر بیرجند