سخنرانان روز قدس در سال ۵۸ چه کسانی بودند؟

[tyjtfhdhr]

مهرداد خدیر: به بهانه روز قدس امسال که با سوم مرداد ماه مصادف شده یادی از اولین روز قدس در ۲۶ مرداد ۱۳۵۸ و ذکر نکاتی مرتبط با آن مناسبت دارد.

 

۳۵ سال پیش و در مرداد ۱۳۵۸ که مانند امسال با ماه رمضان مقارن بود اول بار سخنگوی وزارت امور خارجه از ابتکار امام خمینی در نامگذاری آخرین جمعه ماه رمضان به عنوان روز قدس خبر داد. بعد‌ها دکتر ابراهیم یزدی مدعی شد که اول بار او این پیشنهاد را با رهبر فقید انقلاب مطرح کرده و مورد استقبال امام قرار گرفته بود. در پیام امام که‌‌ همان سال توسط سخنگوی وزارت اور خارجه قرائت و در روزنامه‌ها منتشر شد البته اشاره‌ای به این موضوع نشده است.

 

اولین روز قدس در حالی برگزار شد که از سه هفته قبل نماز جمعه در تهران به امامت آیت‌الله طالقانی برگزار می‌شد و آن روز نیز طالقانی با دهان روزه در دفاع از آرمان فلسطین خطبه خواند.

 

سخنرانان آن راهپیمایی که پیش از خطبه‌های طالقانی در اولین روز قدس سخن گفتند ۴ شخصیت بودند. اگر هانی الحسن سفیر وقت فلسطین را که تنها پیام یاسر عرفات را قرائت کرد و خود نطقی ایراد نکرد به حساب نیاوریم:

 

سخنران اول مهندس مهدی بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت بود که به مقایسه جمعیت سه میلیونی حاضر با ۱۲ سال قبل از آن پرداخت که اسرائیل در سال ۱۹۶۷ مناطق تازه‌ای را اشغال کرد و نیروی بر‌تر در خاورمیانه تصور می‌شد و انقلاب اسلامی ایران به این انگاره پایان داد. بازرگان، از امام موسی صدر نیز یاد کرد و جای او را در آن آئین خالی دانست. امام موسی صدر در همه روزهای قدس بعدی نیز غایب بوده است.

 

سخنران دوم عبدالحلیم خدام وزیر امور خارجه وقت سوریه بود که پیش‌بینی کرد انور سادات به خاطر عقد پیمان کمپ دیوید به سختی مجازات شود. دو سال و دو ماه بعد پیش‌بینی او تحقق یافت و سادات به ضرب گلوله سروان خالد اسلامبولی از پا درآمد، هر چند پیش‌بینی دوم عبدالحلیم خدام که با مجازات سادات راه استقلال و آزادی مصر هموار خواهد شد جامه واقعیت نپوشید و مصر گرفتار استبداد حسنی مبارک شد که ۲۹ سال دوام آورد.

 

سومین سخنران آیت‌الله سید علی خامنه‌ای بود که برای اولین بار پشت تریبون نماز جمعه قرار می‌گرفت و کسی حدس نمی‌زد روحانی جوان و ۴۰ ساله که به دوستداری دکتر شریعتی شهرت داشت ۵ ماه بعد به جای آیت‌الله طالقانی نماز جمعه را اقامه کند. با درگذشت طالقانی، آیت‌الله حسینعلی منتظری چند ماهی امام جمعه بود و بعد آیت‌الله خامنه‌ای عهده‌‌دار آن شدند.

 

چهارمین نفر هم محمد مجتهد شبستری بود که سخنران ثابت پیش از خطبه‌ها به حساب می‌آمد و از مسلمانان خواست «بستگی به زبان و خاک و مرز را‌‌ رها کنند و همه مانند انسان‌های همسان در کنار هم قرار گیرند.»

 

این اشاره هم خالی از لطف نیست که نگاهی به روزنامه اطلاعات در آن دوران نشان می‌دهد ۲۵ نویسنده و روشنفکر مطرح نیز در بیانیه‌ای با حمایت از راهپیمایی روز قدس اعلام کردند در آن شرکت می‌کنند. قطعا از دیدن این اسامی و آن ادبیات تعجب خواهید کرد اما واقعیت دارد و نشان می‌دهد که اولین روز قدس تا چه حد فراگیر بوده است.

 

این نویسندگان و شاعران در پیام خود آورده بودند: «ما از انقلاب فلسطین و مبارزه مستمر تمام خلق‌های جهان علیه سرمایه‌داری جهانی، امپریالیسم آمریکا و صهیونیسم بین‌الملل حمایت می‌کنیم و در راهپیمایی روز قدس در کنار همه مبارزان راه آزادی و دموکراسی شرکت خواهیم کرد.»

 

در میان امضاکنندگان این نام‌ها به چشم می‌خورد: داریوش آشوری، داریوش شایگان، غلامحسین ساعدی، سیمین دانشور، داریوش مهرجویی و احمد شاملو.