تیان‌آنمن، ۲۵ سال بعد: معترضان اکنون کجا هستند؟

[tyjtfhdhr]

ایرانی: سوم و چهارم ژوئن، بیست و پنجمین سالگرد سرکوب خونین جنبش‌ طرفدار دموکراسی در میدان تیان‌آنمن توسط دولت چین بود. این مطلب نگاهی دارد به شخصیت‌های کلیدی این اعتراضات و سرنوشت آن‌ها پس از این جنبش.


وانگ دن

رهبر جنبش دانشجویی


وانگ دن در آن زمان ۲۰ سال داشت، دانشجوی کارشناسی دانشگاه پکن بود و از سران کلیدی اعتراضات دانشجویی. در هفته‌های بعد از ناآرامی‌ها، اسم او در رتبۀ نخست فهرست افراد تحت تعقیب دولت قرار گرفت. او پس از سرکوب به جنوب چین گریخت ولی کمتر از یک ماه بعد دستگیر و به جرم فعالیت‌های ضد انقلابی به چهار سال زندان محکوم شد. پس از آزادی از زندان در سال ۱۹۹۳ به ترویج دموکراسی ادامه داد؛ پس از دو سال بار دیگر دستگیر شد و این بار به جرم خرابکاری به ۱۱ سال زندان محکوم گردید. او در سال ۱۹۹۸ به دلایل پزشکی از زندان آزاد شد و اجازه یافت تا به ایالات متحده برود.



او در سال ۲۰۰۸ مدرک دکترای خود را در رشتۀ تاریخ از دانشگاه هاروارد کسب کرد و اکنون در دانشگاه ملی سینگ هوای تایوان به تدریس مشغول است. وانگ هم اکنون نیز از منتقدین فعال سیاست‌های چین به شمار می‌رود. او اجازۀ بازگشت به چین را ندارد به استثنای یک بار: در سال ۲۰۱۲ توفان سختی باعث شد تا هواپیمایی که آقای وانگ مسافر آن بود به صورت اضطراری در خاک چین فرود بیاید.





چای لینگ

رهبر جنبش دانشجویی، بنیانگذار سازمان غیرانتفاعی


دانشجوی دانشگاه نرمال پکن بود؛ تنها زن در میان رهبران دانشجویی. او سخنگوی ماهری بود و با شور و اشتیاق فراوان دانشجویان را به باقی ماندن در میدان تیان‌آنمن تشویق کرد، در حالیکه خطر درگیری با دولت رو به افزایش بود و دیگر رهبران در فکر عقب‌نشینی بودند.



پس از ۴ ژوئن، خانم چای چین را ترک کرد و ابتدا به فرانسه و سپس به آمریکا رفت و در آنجا از دانشگاه‌های پرینستون و هاروارد فارغ‌التحصیل و به عنوان مشاور و سپس موسس یک شرکت اینترنتی مشغول به کار شد. موضع‌گیری‌های خانم چای در سال ۱۹۸۹ بحث‌برانگیز شدند، به خصوص پس از پخش فیلم مستندی در سال ۱۹۹۵ که در آن مصاحبه‌ای از او با خبرنگاری آمریکایی در ماه می ۱۹۸۹ پخش شد. در این مصاحبه، او رودررویی با نیروهای دولتی را پیش‌بینی می‌کند: «من فکر می‌کنم تنها هنگامی که رودخانۀ خون در میدان جاری شود مردم چین چشم‌هایشان را خواهند گشود.» او چندین بار از سازندگان این مستند شکایت کرد – یک بار به جرم افترا و بدنامی و بار دیگر به دلیل نقض قوانین علامت تجاری- و هر دو بار شکست خورد. خانم چای در بوستون مستقر است، او در سال ۲۰۰۹ به مسیحیت گروید و بنیاد غیرانتفاعی را بنیان نهاد که هدف آن حمایت از حقوق زنان و کودکان در چین است.





ووئر کایشی

رهبر دانشجویی



ووئر کایشی در سال ۱۹۸۹ دانشجوی دانشگاه نرمال پکن بود و با انتقاد علنی از لی پنگ رهبر چین در تلویزیون ملی به شهرت رسید. ووئر که از قوم ایغورهاست، پس از سرکوب‌ها در فهرست افراد تحت تعقیب دولت رتبۀ دوم را داشت. او به آمریکا گریخت و مدتی مدیریت رستورانی در کالیفرنیا را بر عهده داشت. اواخر دهۀ ۱۹۹۰ در تایوان مستقر شد و مجری برنامۀ رادیویی شد. از آن زمان تاکنون چندین بار در سفارتخانه‌های چین در واشنگتن و توکیو حاضر شده است تا به چین استرداد داده شود - جایی که والدین سالخورده و اقوامش زندگی می‌کنند - ولی هر بار این تلاش‌ها ناموفق بوده‌اند. در سال ۲۰۱۲، ووئر و دیگر رهبران در تبعید میدان تیان‌آنمن نامۀ سرگشاده‌ای به مقامات چینی نوشتند و در آن درخواست کردند تا اجازه بیابند که به چین بازگردند و با خانواده‌هایشان ملاقات کنند.



در سال ۲۰۱۳، ووئر برای چهارمین بار خود را به مقامات هنگ‌کنگ تسلیم کرد ولی تقاضای او برای استرداد پذیرفته نشد. این فعال در تبعید بیش از ۲۰ سال است که در تایوان زندگی می‌کند، همسری تایوانی دارد و در شرکت سهام خصوصی کار می‌کند.





لیو ژیابو

محقق، فعال در عرصۀ دموکراسی



آقای لیو که محقق ادبیات و از فعالان پیشکسوت در عرصه دموکراسی است، در زمان آغاز اعتراضات تیان‌آنمن در سال ۱۹۸۹ در نیویورک در دانشگاه کلمبیا بود. او به پکن بازگشت و در ۲ ژوئن اعتصاب غذایی را شکل داد که معترضین را به ادامه اعتراضات تشویق می‌کرد. او به خاطر نقشش در تظاهرات به دو سال زندان محکوم شد و پس از آزادی در سال ۱۹۹۶ بار دیگر به جرم انتقاد از حکومت محکوم شد و سه سال را در «اردوگاه کار آموزشی» گذراند.



در سال ۲۰۰۸ به نگارش «منشور ۸» کمک کرد، سندی که اصلاحات در زمینه‌های حقوقی، سیاسی و حقوق بشر در چین را خواستار بود. دولت در واکنش او را بار دیگر دستگیر کرد و این بار به ۱۱ سال زندان به جرم «تضعیف مقامات حکومتی» محکوم شد. لیو در ماه می ۲۰۱۰ دوران محکومیت خود را آغاز کرد و در پایان همان سال جایزۀ نوبل صلح به او تعلق گرفت «برای تلاش‌های صلح‌آمیز و بلند مدت او در زمینۀ حقوق بشر در چین». مقامات چین علیرغم درخواست‌های بین‌المللی اجازه نداند تا آقای لیو جایزه‌اش را دریافت کند. او در حال گذراندن دوران محکومیت است.





وانگ جونتائو

فعال حقوق بشر



وانگ جونتائو نخستین بار در نوجوانی در دهۀ ۱۹۷۰ به جرم پخش اعلامیه‌های طرفداران دموکراسی دستگیر شد. در سال ۱۹۸۹، توسط مقامات محکوم شد که با رهبران دانشجویی همکاری می‌کرده است و به همراه سه تن دیگر «دستان سیاه» پشت پردۀ جنبش نام گرفتند. او در سال ۱۹۹۱ به جرم مشارکت در تظاهرات به ۱۳ سال زندان محکوم شد ولی در سال ۱۹۹۴ به دلایل پزشکی از زندان مرخص شد و اجازه یافت که به آمریکا برود.



وانگ در آمریکا توانست مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه هاروارد و دکترا را از دانشگاه کلمبیا اخذ کند. او فعال حقوق بشر باقی ماند و با دیگر منتقدین تبعیدی، حزب دموکرات چین را تشکیل دادند تا گروه‌های چینی مستقر در اروپا، آمریکا و آسیا را با هم متحد کنند.





فانگ لیژی

متخصص فیزیک نجومی، منتقد حزب کمونیست



فانگ لیژی متخصص فیزیک نجومی، فارغ‌التحصیل دانشگاه پکن در سال ۱۹۵۶ بود و در سال ۱۹۸۶ معاون دانشکده علوم و تکنولوژی دانشگاه آنهویی شد. او سخنرانی‌هایی در کشور انجام داد و در آن خواستار اصلاحات سیاسی گردید، این سخنرانی‌ها الهام‌بخش اعتراضات سال ۱۹۸۶ شد. او به دانشجویان در شانگهای گفت: «دموکراسی از سطوح پایین به بالا شکل می‌گیرد.»



یکسال بعد به علت انتقاد از سوسیالیسم از حزب کمونیست اخراج شد و مجبور به کناره‌گیری از سمتش شد. گزیدۀ سخنرانی‌هایش توسط حزب جمع‌آوری شد و به عنوان نمونۀ «لیبرالیسم بورژوایی» که دانشجویان می‌بایست از آن حذر کنند ارائه گردید، اما دانشجویان از آقای فانگ الهام گرفتند و او به یکی از مهمترین سخنگویان در میان روشنفکران چینی بدل شد. در ژوئن ۱۹۸۹ آقای فانگ در میدان تیان‌آنمن حضور نداشت. با این وجود دولت او را «عامل فتنه‌ای شناخت که به مرگ عده‌ای از مردم منجر شد» و به این ترتیب دستور دستگیری او و همسرش صادر شد.



آقای فانگ و همسرش به سفارت آمریکا در پکن پناه بردند و یکسال در آنجا ماندند. در نهایت توانستند با کمک معاملۀ پیچیده‌ای که دولت ژاپن نیز در آن دخیل بود به تبعید بروند و در برابر آزادی آن‌ها اجازۀ استفاده از وام به چین داده شد. در آمریکا او استاد فیزیک دانشگاه آریزونا شد و در سال ۲۰۱۲ در سن ۷۶ سالگی درگذشت.





بائو تانگ

منشی ژائو ژیانگ، دبیرکل حزب کمونیست



بائو تانگ مشهورترین منتقد از درون تشکیلات دولتی است که در قید حیات به سر می‌برد. در دهۀ ۱۹۸۰ او مدیر ادارۀ اصلاحات سیاسی بود و همچنین معاون اول دبیرکل حزب، ژائو ژیانگ. پیش از سرکوب‌های خشونت‌بار اعتراضات تیان‌آنمن در سال ۱۹۸۹ آقای بائو دستگیر شد و سه سال را در حبس گذراند. پس از یک محاکمۀ فوری در سال ۱۹۹۲ به جرم افشای اطلاعات محرمانۀ دولتی، تبلیغات ضد انقلابی و آشوبگری به هفت سال زندان محکوم شد.



طبق بیوگرافی آقای بائو از رادیوی آسیای آزاد که خودش نیز گاهی با آن‌ها همکاری می‌کند، امروز او در حبس خانگی در پکن به سر می‌برد، با این وجود، تحت نظر بودن مانع از تلاش‌های دموکراسی‌خواهانۀ او نشده است. آقای بائو «منشور ۸» مانیفست دموکراسی را امضا کرد و از طریق رادیو آسیای آزاد مجموعه مقالاتی را منتشر کرد که در آن‌ها تشکیلات حزب را زیر سؤال برده و به دفاع از دموکراسی در چین ادامه می‌دهد.





چن ییزی

مشاور ژائو ژیانگ



آقای چن مشاور ارشد دبیران اسبق حزب کمونیست هو یائوبانگ و ژائو ژیانگ بود و از معماران برنامۀ اصلاحات اقتصادی چین در دهۀ ۱۹۸۰ به شمار می‌رود. در سال ۱۹۸۹ چن با ژئو به توافق رسیدند که مسالۀ اعتراضات دانشجویی را بدون اعمال زور حل و فصل کنند و با دانشجویان به مذاکره بپردازند. صبح ۴ ژوئن آقای چن در اعتراض به سرکوب‌ها از مقام خود در حزب استعفا داد. او ابتدا به هنگ‌کنگ و سپس به آمریکا گریخت و در «پروژۀ چین» در دانشگاه پرینستون که توسط فارغ‌التحصیلان چینی این دانشگاه پس از سرکوب‌های تیان‌آنمن تشکیل شده بود و از ۱۹ روشنفکر چینی به عنوان محقق میهمان دعوت شده بود، شرکت کرد. او در آوریل گذشته در منزلش در کالیفرنیا در سن ۷۴ سالگی درگذشت.





شن تانگ

رهبر جنبش دانشجویی



شن تانگ دانشجوی دانشگاه پکن، یکی از مهمترین مذاکره‌کنندگان با دولت چین در طول مدت اعتراضات بود. پس از سرکوب اعتراضات آقای شین برای ادامۀ تحصیل به دانشگاه برندیس در آمریکا رفت. در آمریکا بنیاد غیرانتفاعی دموکراسی در چین را به راه انداخت تا دربارۀ مسالۀ حقوق بشر در چین اطلاع‌رسانی شود. در سال ۱۹۹۰ کتاب بیوگرافی «یک انقلاب تقریبی» را به نگارش درآورد و در آن به جزئیات حضورش در اعتراضات سیاسی پرداخت.



آقای شن به نیویورک رفت و در آنجا کمپانی نرم‌افزار «وی فنیتی» را راه‌اندازی کرد. او چندین بار به پکن بازگشته است ولی هر بار می‌بایست با مقامات هماهنگ کند و تعهد بدهد که هیچگونه فعالیت سیاسی نخواهد داشت. از سال ۲۰۱۱ تاکنون آقای شن در جنبش وال استریت شرکت داشته و به نوعی پدر این جنبش شناخته می‌شود.





هو دجیان

خواننده



هو دجیان،آهنگساز و خواننده متولد تایوان با آهنگ «نسل اژدها» به شهرت رسید. در سال ۱۹۸۳ به چین رفت و به عنوان آهنگساز مشغول به کار شد. در بعد از ظهر دوم ژوئن آقای هو به همراه لیو ژیابو، زو دو و گائو زین در میدان تیان‌آنمن به اعتصاب غذا دست زدند. آن‌ها مانیفستی را اعلام کردند و در آن به انتقاد از دولت و همچنین دانشجویان تندرویی که به بحران دامن زده بودند، پرداختند. در صبح ۴ ژوئن او واسطه شد تا آتش‌بسی با ارتش به دست بیاید و دانشجویان بتوانند در امنیت میدان را ترک کنند. او به تایوان بازگردانده شد.



او بعدها در مصاحبه‌ای گفت که جنازۀ هیچ دانشجویی و هیچ تانکی را در میدان تیان‌آنمن ندیده است. در سال ۱۹۹۳ به نیوزلند مهاجرت کرد. او در سال ۲۰۱۱ به چین بازگشت و در استادیوم ملی پکن کنسرت برگزار کرد.





چن زمینگ

منتقد



آقای چن در اعتراضات اولیه، در سال ۱۹۷۶ در میدان تیان‌آنمن علیه رهبران انقلاب فرهنگی شرکت داشت و به این علت دستگیر شد. در سال ۱۹۸۹ آقای چن نزد جنبش‌های طرفدار دموکراسی چهرۀ شناخته شده‌ای نبود. اما گزارش‌ها نشان می‌دادند که او با رهبران دانشجویی دائما ملاقات داشته و به طراحی نقشه‌های استراتژیک کمک می‌کرده است. او به عنوان یکی از چهار نفر «دستان سیاه» پشت پردۀ جنبش‌های دانشجویی محکوم شد و در سال ۱۹۸۹ در گوانگدونگ هنگامی که در ظاهر قصد فرار از کشور را داشت دستگیر شد. در سال ۱۹۹۱ به جرم تلاش برای براندازی حکومت به ۳۰ سال زندان محکوم و در سال ۲۰۰۲ آزاد شد. در آغاز امسال پزشکان تشخیص دادند که آقای چن به سرطان سختی مبتلاست و بنابر گزارش‌های فعالین حقوق بشر به او اجازه داده شد تا برای معالجه به بوستون برود.