زندگی مردم با چشمه های نفتی

[mohammadreza...]

مردم شهرستان پلدختر همانند اهالی بخش جلگه استان لرستان دیرزمانی است که از آب شرب آلوده به مواد نفتی استفاده می‌کنند.

اگرچه مشکل آب بخش جلگه با روستاهای تابعه‌اش چند ماهی است برطرف شده، ولی مردم پلدختر که سال‌هاست سلامتی خود را با آشامیدن آب‌های آلوده در خطر انداخته‌اند در انتظار روزی هستند که حداقل مانند مردمان جلگه بتوانند برای آب شرب خود از آب‌های تانکر استفاده کنند.

حدود ۳۰ سال است که نفت خام از خطوط انتقال و مخازن تلمبه‌خانه تنگ فنی نشت می‌کند و با آب چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان پلدختر آمیخته شده است.

هرچند دستگاه‌های مربوط اقداماتی را برای رفع این مشکل انجام داده‌اند، اما هنوز درمان قطعی برای آب شرب مردم این منطقه صورت نگرفته است.

به همین خاطر قرار است طی دو هفته آینده دفتر ارزیابی حفاظت محیط زیست کشور در سفری به استان لرستان بحث آلودگی آب پلدختر را در سطح ملی مورد بررسی قرار دهد.

اهالی برخی از روستاها و مناطق مختلف شهرستان پلدختر سالیان سال است که از آلودگی آب شرب خود که ترکیبی از گل ولای، مواد نفتی وشیمیایی است گلایه‌مندند.

مدیر منابع آب شهرستان پلدختر نیز با تایید نشت نفت خام از خطوط انتقال و مخازن تلمبه‌خانه تنگ فنی که بخشی از آن مربوط به بمباران دوران دفاع مقدس و بخشی نیز جدید و در اثر پوسیدگی خطوط انتقال و مخازن ایجاد شده می‌گوید: نفت سیاه از سطح زمین وارد طبقات زیرین و لایه آبدار شده و مساحتی حدود ۲۰۰ هکتار از آبخوان منطقه را آلوده کرده، به طوری که مواد نفتی به طور آزاد در سطح ایستایی آب چاه‌های دهانه گشاد کشاورزی، منازل مسکونی و مظهر چشمه‌های منطقه قابل مشاهده است.

ورود مواد نفتی به سفره های آب زیرزمینی
رضا میرزایی می‌افزاید: آلودگی سفره زیرزمینی منطقه بسیار شدید است به طوری که حجم زیادی از مواد نفتی وارد آن شده است و از ۳۰ سال گذشته تاکنون همچنان از مظهر چشمه‌های منطقه، آب آلوده به مواد نفتی خارج می‌شود.

وی تصریح می‌کند: آبدهی چشمه‌های گری باباخان و سراب رجب که در حال حاضر بالغ بر ۵۰ لیتر در ثانیه است، از قدیم برای تامین آب اراضی کشاورزی، باغات و شرب اهالی و احشام آنها مورد استفاده قرار می‌گرفته است، اما از ۳۰ سال گذشته تاکنون به علت آلودگی شدید سفره آب زیر زمینی منطقه، اهالی این روستاها با مشکل تامین آب برای مصارف مختلف همچنین مشکلات بهداشتی ناشی از آلودگی آب، بوی مواد نفتی و آلودگی به علت آتش زدن حوضچه‌های تجمع نفت و آب مواجه‌اند.

مدیرمنابع آب شهرستان پلدختر در مورد اقدامات صورت گرفته توسط شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت استان لرستان جهت رفع این آلودگی می‌گوید: در سال ۱۳۸۰ با پیشنهاد و همکاری اداره منابع آب شهرستان پلدختر، شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت لرستان، تعداد دو حلقه چاه عمیق در خارج از محدوده آلودگی حفر و بخشی از نیاز آبی تلمبه‌خانه و روستاهای گری باباخان و سراب رجب را تامین کرده است که در فصول گرما و کم‌آبی به علت تاثیر سوء خشکسالی‌های گذشته بر منابع آبی، افزایش دما و پیک مصرف، در ساعاتی از شبانه روز با قطع آب مواجه می‌شوند.

به گفته میرزایی همچنین طی دو سال اخیر اقدامات مثبتی برای تعویض خطوط انتقال و تعمیر مخازن صورت گرفته است، ولی به علت شدت آلودگی و حجم زیاد مواد نفتی وارد شده به آبخوان هنوز آب آلوده به نفت سیاه از مظهر چشمه‌ها خارج می‌شود.

وی در مورد زمان و چگونگی رفع آلودگی از آبخوان خاطرنشان می‌کند: از آنجا که حرکت آب‌های زیرزمینی بسیار کند است، سال‌های زیادی طول می‌کشد تا لایه‌های آبدار آلوده به مواد نفتی، بعد از حذف کامل منبع آلودگی به حالت اولیه خود برگردد و اثرات نامطلوب آن از بین برود.

میرزایی یادآور می‌شود: با توجه به ویژگی‌های زمین‌شناسی منطقه، شرایط اقلیمی و وضعیت تغذیه سفره‌‌های زیرزمینی مواد نفتی در سطوح زیرین خاک به ذرات خاک می‌چسبند و ده‌ها سال در لایه آبدار باقی می‌مانند.

آلودگی به راحتی برطرف نمی شود
مدیر گروه مهندسی بهداشت محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز درخصوص آلودگی آب منطقه تنگ فنی، روستای گری باباخان و سراب رجب می‌گوید: آب شرب این منطقه از طریق یک منبع آب سالم واقع در روستاهای مجاور تامین می‌شود و قرار است که جهت تامین کامل آب منطقه از منبع مشترک (مجتمع دره خزینه) استفاده شود.

محمدجواد صفرزاده می‌گوید: در حال حاضر آب این منبع مشترک نیز دارای مقداری سولفات است و مزه گوگرد می‌دهد که این مساله نیازمند بررسی است و برای حذف سختی و یون‌های موجود در آب باید از دستگاه‌های سختی‌گیر و آب شیرین‌کن استفاده کرد، ولی همچنان آب شستشو و کشاورزی مردم منطقه از همان آب آلوده و نفتی تامین می‌گردد، البته بنا به گفته مسوولان شرکت نفت منطقه بیش از ۸۰ درصد نشتی‌های شبکه انتقال نفت برطرف شده و براساس وعده این شرکت قرار بر این است که بقیه نشتی‌ها نیز تا پایان سال جاری برطرف شود.

صفرزاده تاکید می‌کند: با توجه به این‌که منابع آب موجود در منطقه فاقد ویژگی‌های مناسب آب شرب بویژه از نظر شیمیایی است با این وجود سامانه سلامت استان مبادرت به کنترل کیفی آب شرب منطقه کرده و پیگیری‌های لازم را برای جایگزینی منابع مناسب آب شرب به انجام رسانیده است.

کارشناس ارشد برنامه‌های بهداشت آب و فاضلاب دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز درخصوص وضعیت آب ۱۱ روستای جلگه خلج که بعد از چند سال آلودگی نفتی هم‌اکنون با افتتاح طرح چشمه کوثر از طریق روستای افرینه آبرسانی می‌شود، می‌گوید: در حال حاضر مخزن آب جلگه خلج و شبکه لوله‌کشی روستا توسط شرکت آب و فاضلاب روستایی پلدختر شستشو شده اما تعویض خطوط اصلی انتقال آب انجام نشده است.

رضا پیری‌علم درخصوص وضعیت آب دره خزینه شامل روستاهای چم گز، تنگه فنی و جلوگیر می‌افزاید: آب این روستاها براساس کارشناسی‌های به عمل آمده توسط کارشناسان بهداشت محیط استان و شهرستان پلدختر و نتایج آزمایشگاهی آب، دارای سولفات و سولفید بیشتر از حد مجاز است و همچنین سختی آب در حد بالا ست که آب این منطقه را جز ء آب‌های خیلی سخت (رسوب‌دار) قرار داده است.

پیری علم می گوید: در جاهایی که نفت خام جمع‌آوری وحمل می‌شود در بخش‌هایی که تقطیر نفت خام صورت می‌گیرد، سولفید در آب آشامیدنی پیدا می شود.

وجود این عناصر در مقادیر زیاد ممکن است مشکلاتی برای سلامت مصرف‌کنندگان به وجودآورد، لذا معاونت بهداشتی استان و نیز شبکه بهداشت و درمان پلدختر پیگیری‌های لازم را با ارسال نتایج آزمایشات آزمایشگاهی برای شرکت آب وفاضلاب به‌عنوان متولی تامین و توزیع آب سالم و کافی مردم انجام داده و همچنان پیگیر موضوع هستند.

مدیرکل محیط زیست استان لرستان نیز با اشاره به این آلودگی‌ها می‌گوید: آلودگی این منطقه با وجود اقداماتی که شرکت نفت انجام داده در حجم وسیعی است. در این مدت نفت و فرآورده‌های آن وارد منابع آب‌های زیرزمینی شده و خاک منطقه را تحت تاثیر قرار داده است.

محمدحسین بازگیر چشمه‌های موجود در منطقه را نه‌تنها برای آب شرب بلکه برای کشاورزی و هرگونه استفاده دیگر آلوده برمی‌شمرد.

شرکت نفت تصفیه‌خانه‌هایی را راه‌اندازی کرده، لایه‌های سطحی روی نفت را آتش زده و برنامه‌هایی را هم در حد آزمایشگاهی انجام داده، اما هنوز موفق به حل مشکل نشده‌است. با توجه به نمونه‌برداری‌های به عمل آمده، آب منطقه آلوده به هیدروکربن‌ها و مشتقات نفتی است.