از 7 دقیقه وحشت تا پانورامای 4,000,000,000 پیکسلی

[ERF@N]

مریخ نورد کیوریاسیتی، یک سال پیش بر روی مریخ فرود آمد. گزارش تصویری امروز از جهانگردی پرماجرای این روبات زمینی است که پس از 1 سال، هنوز در آغاز ماموریت اکتشاف قرار دارد.

مجید جویا: مریخ نورد کیوریاسیتی (به معنی کنجکاوی) یک سال پیش در روز 14 مرداد بر روز سیاره سرخ فرود آمد. در اینجا مهم‌ترین لحظات کار این مریخ‌نورد را انتخاب کرده‌ایم، البته این قرار نیست خلاصه همه کارهای مریخ نورد باشد، چرا که اگر بخواهیم همه اولین‌های آن را لیست کنیم، وزنش به بیش از یک تن می‌رسد: تنها کشف بوزون هیگز بود که از نظر ارزش خبری توان رقابت با بزرگ‌ترین داستان علمی سال 2012/1391 را داشت.

 

1- 7 دقیقه وحشت
اولین بار ما تقریبا 2 ماه قبل از فرود مریخ نورد کیوریاسیتی با اصطلاح «7 دقیقه وحشت» آشنا شدیم (این اصطلاح اشاره به 7 دقیقه‌ای داشت که فرود کیوریاسیتی بر سطح مریخ طول می‌کشید اما به دلیل فاصله زیاد مریخ با زمین، پیام‌های کنترل مراحل فرود با تاخیر به زمین می‌رسید. به عبارت دیگر، زمانی که نخستین پیام از اولین مرحله فرود به زمین می‌رسید، دقایقی از پایان فرود گذشته بود). اما این دقایق، فرود موفق کاوشگر را بسیار هیجان انگیز‌تر آنی کرد که در عمل بود.

 

2- اولین تصاویر
این عکس؛ و یک عکس مشابه اما در مقیاس کوچک‌تر؛ که درست بعد از فرود به دست محققان رسیدند، اولین تصاویری بودند که کاوشگر فرستاده بود. این عکس که با یکی از دوربین‌های کیفیت پایین اجتناب از خطر کاوشگر گرفته شده بود، اندکی از حاشیه دهانه آتشفشانی گیل را را نشان می‌دهد که کاوشگر در آنجا فرود آمده بود.

 

3- پیف پیف!
در زمان اندکی پس از فرود، کاوشگر آزمایش سخت‌افزارهایش را شروع کرد، که دوربین شیمایی آنالیز سنگ هم جزو آنها بود. کاوشگر یک سنگ را انتخاب کرد و در مدت ده ثانیه، سی سری اطلاعات از آن به زمین فرستاد. مطالعات بیشتر با دوربین شیمیایی، نشان دهنده حضور سنگ گچ و یکی از اولین شواهد مریخ نورد از این بود که روزگاری بر روی مریخ آب وجود داشته است.

 

4- جویباری که دیگر نیست
در ماه سپتامبر/شهریور سال گذشته، کاوشگر بستری از ریگ و ماسه را کشف کرد که زمانی جویباری در آن جاری بوده است. پیش از خشک شدن سطح مریخ، برای سالیان متمادی آب با سرعت یک متر بر ثانیه در این جویبار جاری بوده و می‌توانست عمیق‌تر از این هم بشود. این اولین باری بود که دانشمندان مکانی را در مریخ یافته‌اند که آب در آنجا جریان داشته است.

5- مریخ فرقی با هاوایی ندارد
کاوشگر اولین بار در ماه اکتبر/مهر از ابزار پراش اشعه ایکس برای تحلیل خاک بر روی مریخ استفاده کرد. اما نتیجه آن چندان تفاوتی با خاک هاوایی نداشت: مواد آتشفشانی و معدنی موجود در خاک، شبیه به چیزی بود که ما می‌توانیم در این جزیره زیبا پیدا کنیم.

 

6- اولین حفاری روباتیک در خارج از سیاره زمین
هنگامی که مریخ نورد کیوریاسیتی در ماه فوریه (بهمن گذشته) اقدام به حفر این گودال 6.5 سانتی‌متری در سطح سیاره مریخ کرد، تبدیل به اولین روباتی شد که روی سیاره‌ای غیر از زمین، اقدام به حفاری کرد. این همان گودال تاریخ ساز است.

 

7- مریخ می‌توانست میزبان حیات باشد
یک نمونه از سنگ پودر شده که مریخ نورد آن را در ماه فوریه/بهمن آزمایش کرده بود، شامل گوگرد، نیتروژن، هیدروژن، اکسیژن، فسفر و کربن بود (که یک منوی غذایی ناب برای زنده نگه داشتن میکروب‌ها در خاک است)، و بدان معنی است که در زمان‌هایی خیلی پیش از این، مریخ حداقل می‌توانسته شرایط اولیه میزبانی حیات را داشته باشد.

 

8- سرشار از زندگی
مدت کمی پس از آن یافته‌های اولیه، ناسا گزارش داد که توانسته به شواهد قطعی دست یابد که کیوریاسیتی در حال عبور از منطقه‌ای است که روزگاری آب در آن جاری بوده است. همچنین مشخص شد که این محدوده گسترده‌تر از چیزی است که پیش از این تصور می‌کردند. رگه‌های سنگی هیدراته شده در سنگ‌ها کشف شده بودند و دانشمندان این عکس جالب را برای اثبات آن برگزیدند.

9- یک پانورامای 4 میلیارد پیکسلی
کار ناسا با کیوریاسیتی، الهام بخش دیگران هم شد تا یک پروژه خلاقانه را برگزینند. برای مثال اندرو بدرو عکاس و ویراستار اهل استونی، یک تصویر پانورامای 4 میلیارد پیکسلی باور نکردنی را (که از بیش از 400 تصویر گرفته از دو دوربین کاوشگراستخراج شده بود)، خلق کرد.

10- فاجعه در مریخ
چه بر سر حیات در مریخ آمده است؟ یکی از یافته‌های نسبتا منفی کیوریاسیتی این بود که یک رخداد "فاجعه آمیز" در حدود4 میلیار سال پی اتمسفر مریخ را تخریب کرده است. یک تحلیل شیمیایی گازها بر روی این سیاره آشکار ساخته است که یا انفجارهای آتش فشانی و یا برخورد فضایی عظیم سبب از بین رفتن اتمسفر مریخ شده است.