هنرمندان بیماری که از خلق اثر دست نکشیدند

[The moon]

هنرمندان در در طول تاریخ با وجود شرایط ویژه و یا بیماری، جنگ و قرنطینه همواره دست به خلق شاهکارهای هنری و آثار ادبی زده‌اند. گویی این شرایط ویژه برای هنرمندان به عاملی برای خلق آثاری تاثیرگذارتر تبدیل می‌شود و حتی این آثار می‌توانند راوی بخشی از تاریخ یا یک بیماری یا حالتی روحی و روانی انسان باشد. در کنار این علاوه بر شرایطی که هنرمند راوی آن است برداشت شخصی‌اش از آن بیماری یا اتفاق را نیز به روایت اضافه می‌کند. این آفرینش در شرایط ویژه می‌تواند عاملی برای یادآوری این نکته باشد که در شرایط خاص هم می‌توان ادامه داد و انسان در تجربه شرایط سخت روحی، جسمی و اجتماعی تنها نیست و هر چیزی گذرا است. افرادی بوده‌اند که قبل از ما که این شرایط را گذرانده و ثبت کردند و بعد از ما هم چنین خواهد بود.

هنرام‌روز-مه‌سیما شکریان: هفته‌هاست که شهر ووهان چین به دلیل شیوع بیمار کورونا قرنطینه است. ججی یک نقاش و تصویرگر نیز در این شرایط  قادر به ترک خانه خود در روستایی در حومه ووهان نیست. این هنرمند در مرکز شیوع بیماری قرنطینه شده و حتی یکی از اعضای خانواده‌اش و آشنایانش به بیماری کورونا مبتلا شده‌اند. او این روزها مثل بقیه مردم در دریایی از نگرانی سرگردان است و به دنبال ساحلی آرام می‌گردد و داستان خودش را در قالب خاطراتی تصویری ثبت می‌کند. او می‌گوید که فقط تجربه‌اش را ثبت می‌کند تا باقی بماند و معتقد است که دیگران هم همین کار را می‌کنند.

هنر در چنین شرایطی چه می‌کند؟ احتمالا هنر نمی‌تواند درمانی سریع محسوب شود اما می‌تواند انعکاسی از شرایط و نشان دهنده آینده‌ای بهتر باشد.
در ادامه توضیحاتی کوتاه از زندگی 6 هنرمند و نویسنده آورده شده که با وجود بیماری روحی و یا جسمی به خلق اثری ادامه دادند:

مارسل پروست (1922-1871) فرانسه
مارسل پروست نویسنده فرانسوی به  بیماری آسم مبتلا بود و در تمام عمر ریه‌ای حساس داشت. گفته می‌شود مارسل پروست گاهی روزهای متمادی به دلیل ترس از حمله بیماری و حساسیت از اتاقش خارج نمی‌شد. زندگی در این شرایط به این نویسنده فرصت بیشتری برای مطالعه و آموختن می‌داد. مارسل پروست در چنین شرایطی بود که کتاب هفت جلدی‌اش در جستجوی زمان از دست رفته را خلق کرد. خلق این کتاب حدود 14 سال طول کشید. مارسل پروست دوست داشت با نوشته‌هایش به بشریت کمک کند. همان کاری که پدرش با علم پزشکی برای مردم انجام داد. او هیچ وقت مجموعه کامل و چاپ شده کتابش ندید اما توانست یکی از بلندترین و شناخته ترین رمان‌ها  را خلق کند.

فریدا کالو (1954-1907) مکزیک
فریدا کالو نقاش و هنرمند مکزیکی در اثر یک تصادف در نوجوانی، دچار آسیب شدید در ستون فقرات شد. سال‌های زیادی از عمر فریداکالو در تخت گذشت. اما فریدا کالو از نقاشی دست نکشید. با کمک پدرش، بالای تخت خوابش آینه‌ای نصب کرد و به کشیدن خودنگاره‌هایی از خود مشغول شد. خودنگاره‌های فریدا کالو اکنون در مجموعه‌های معتبر دنیا نگهداری می‌شوند و جزو شناخته‌ شده ترین آثار هنری مکزیکی و هنر مدرن هستند.

فئودور داستایوفسکی (1881-1821) نویسنده روسیه
نویسنده شهیر رمان "جنایت و مکافات" و "ابله" نیز به بیماری صرع مبتلا بود. البته اولین حمله ملموس و بزرگ این بیماری برای نویسنده در سنین جوانی اتفاق افتاد. داستایوفسکی بعد از اطلاع از بیماری و حتی با وجود مسائلی مثل زندان و تبعید همواره به نوشتن ادامه داد. گفته می‌شود داستایوفسکی تجربه‌هایش را درباره این بیماری در رمان‌هایش گنجانده است. به عنوان مثال در رمان "برادران کارامازوف" شخصیتی به نام "اسمردیاکوف" به صرع مبتلاست.

ادوارد مونش (1944-1863) نقاش نروژی
ادوارد مونش نقاش نروژی نیز در تمام عمر با افسردگی دست به گریبان بود. او خود در این‌باره می‌گوید : "بیماری و جنون، فرشتگان سیاهی برفراز گهواره‌ی من بودند. همیشه احساس می‌کردم که با من غیرمنصفانه رفتار می‌شود، بی‌مادر، بیمار و همیشه در معرض تنبیه، در جهنمی که بالای سرم بود."
ادوارد مونش در کودکی مادر و خواهرش را در اثر بیماری سل از دست داد و بعد از آن با پدری سخت گیر بزرگ شد، در کنار این زندگی عاطفی موفقی هم نداشت. او تصمیم گرفت نقاش شود و در طول زندگی حرفه‌ اش به عنوان یک نقاش فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرد. از این هنرمند خودنگاره و نقاشی‌های غم انگیز زیادی باقی مانده است. آثار او در سبک اکسپرسیونیسم جای دارند و راوی اندوه، فقدان و اضطراب انسانی هستند. تابلوی جیغ از آثار شناخته این هنرمند است.

جورج اورول (1950-1903) نویسنده انگلیسی
خالق کتاب  "قلعه حیوانات" و "آس و پاس در پاریس و لندن" نیز به دلیل بیماری عمر کوتاهی داشت. "دی جی تیلور" نویسنده کتاب زندگینامه "جورج اورول" می‌گوید، این نویسنده در کل طول دوران زندگی خود از شرایط سلامتی بدی رنج می‌برد و بیماری مادرزادی تنفسی داشت. او در حدود سن 20 سالگی در کشور میانمار مبتلا به تب دِنگی می‌شود و در 30 سالگی نیز با ذات‌الریه دست و پنجه نرم می‌کند و در اوایل سال 1938 حالش به قدری وخیم می‌شود که ندتی را در بیمارستان تحت مراقبت سپری می‌کند. اورول بعدها به جزیره‌ای در اسکاتلند نقل مکان می‌کند و تمام وقت خود را صرف نوشتن کتاب "1984" می‌کند و همزمان تحت درمان بیماری سِل قرار می‌گیرد. این رمان در ژوئن سال  1949 منتشر شد و اورول ژانویه 1950 و در سن 46 سالگی در اثر عفونت ناشی از بیماری سل درگذشت.

  

هانری ماتیس (1954-1869) نقاش فرانسوی
تصاویری از هنرمند نقاش هانری ماتیس وجود دارد که او را در حال نقاشی در تخت خواب نشان می‌دهد. این هنرمند در سال‌های آخر عمرش با بیماری سرطان مبارزه کرد. در این دوره اما با وجود شرایط سختی بیماری نقاشی را رها نکرد. از این دوره از زندگی هانری ماتیس آثار کلاژ و تکه چسبانی باقی مانده است. همچنین گفته می‌شود این هنرمند در دوران بیماری سفارشی هنری برای  تزئین نمازخانه کلیسای روساری را قبول کرد و در اتاقش و به کمک دستیارش توانست این کار را به انجام برساند. /honarmrooz