روانشناسی دست ها

[ⓕⓐⓚⓔ ⓛⓘⓕⓔ♰]

چپ دست ها هنرمندان و ورزشکارانی برجسته


با در نظر گرفتن چپ دستی توانا و هنرمند همچون لئوناردو داوینچی، می توان تصور کرد که چپ دست ها در زمینه های هنری همچون نقاشی، معماری و خصوصا مجسمه سازی بسیار موفق ترند. منشا این توانایی در تجسم فضایی بهتر آن ها نهفته است.

ورزش زمینه دیگری است که چپ دست ها در آن عالی عمل می کنند: مثل دیگو مارادونا، ستاره جهانی فوتبال یا مک انرو، عجوبه تنیس، چپ دست های زیادی در ورزش های رقابتی همچون شمشیربازی، بوکس و خصوصا تنیس روی میز در سطوح بالا حضور دارند: پنجاه درصد شمشیربازان حرفه ای چپ دست هستند و به طور مثال سی و شش نفر از چهل و یک قهرمان تنیس روی میز فرانسه، چپ دست بوده اند.

این برتری به عوامل متعددی بستگی دارد؛ به طور مثال احتمالا به دلیل داشتن زمان عکس العمل کوتاه تر، امکان تشخیص چپ دست است یا راست دست بودن قبل از تولد نیز ممکن است. راست دست یا چپ دست بودن بیش از هرچیزی به ژنتیک بستگی دارد. اما روانشناسان عامل فرهنگی را به عامل ژنتیک اضافه می کنند.

طبق تحقیقی که در سال 2008 بر روی هزار و هفتصد زن سوئدی و کودکان پنج ساله شان انجام شده است، درمی یابیم احتمال به دنیا آوردن نوزادی چپ دست یا نوزادی که بتواند از دو طرف مغزش استفاده کند، نزد مادرانی که در دوران بارداری خود شرایط استرس زای بیشتری را تجربه کرده اند، بسیار بیشتر است. این تحقیق در سال 2008 در نشریه روان شناسی و روان پزشکی کودکان در سوئد به چاپ رسیده است.

دنیایی که به راست دست ها اختصاص دارد. درواقع چپ دست بودن در دنیایی که کاملا برای راست دست ها ساخته شده است، مزیت به شمار نمی آید. چه در مدرسه، چه در محل کار، زندگی روزانه برای چپ دست ها چالشی بزرگ است. ابراز برای آن ها مناسب نیست؛ حتی جهت مطالعه خطوط در آن ها برعکس راست دست ها می خوانند.
 
آن ها در ذهنشان جهانی برای چپ دست را تصور می کنند، در حالی که جهان بیرونی برای راست دست ها ساخته شده است. در نتیجه ناچار هستند جهانی برای خود بسازند که هم برای چپ دست هاست و هم راست دست ها. روز جهانی چپ دست ها، موقعیتی مناسب است برای بالابردن آگاهی جامعه و شناخت تفاوت های آنها و یادآوری اینکه چپ دست بودن بیماری نیست. باوری وجود دارد که چپ دست ها کمتر از راست ها عمر می کنند که تقریبا از نظر عملی رد می شود. عده ای هم در این مورد مطالعه کرده اند و نتایج کمی ضد و نقیض است ولی به نظر می رسد، این باور اشتباه باشد.

آیا واقعا چپ دست ها از راست دست ها با استعدادتر هستند؟

باورهای متعددی درباره بخش کم جمعیتی از جامعه، یعنی چپ دست ها که به طور متوسط ده درصد از جمعیت را به خود اختصاص می دهند، وجود دارد. برای مدت های طولانی آن رها را غیرطبیعی می دانستند و به طور جدی مجبورشان می کردند با دست راست بنویسند.

امروزه نگرش ها تغییر کرده اند و حتی در مواردی چپ دست بودن یک مزیت محسوب می شود. هر چند که به عقیده بسیاری از روان شناسان هنوز برای دادن نظر قطعی در این رابطه به اندازه کافی مطالعه صورت نگرفته است. تفاوت روانی و رفتاری راست دست ها و چپ دست ها به کارکرد مغز آن ها بستگی دارد؛ ارگ بخواهیم تخصصی به آن نگاه کنیم این تفاوت در نیمکره فعالی و انتخاب اعضای دوتایی بدن است، به طور مثال ترجیح دادن دست چپ به دست راست در انجام دادن کارها.

روان شناسان معتقدند که چپ دست ها بیشتر از راست دست ها توانایی دارند تا از هر دو سمت بدنشان استفاده کنند؛ به عبارتی دیگر دو نیمکره مغز آن ها راحت تر از راست دست ها با هم ارتباط برقرار می کنند.

مشکلات روانی بیشتر در چپ دست ها

بسیار عجیب است اما چپ دست ها بیشتر در معرضی بیماری های روانی قرار دارند. براساس روزنامه وال استریت، بسیاری از محققان در حال تلاش برای یافتن دلیل این مساله هستند؛ چرا چپ دست ها بیشتر به بیماری های روانی همچون خوانش پریشی (دیسلکسیا)، روان گسیختگی (اسکیزوفرنی) و مشکلات تمرکز و توجه مبتلا می شوند.

تفاوت قابل توجهی در ضریب هوشی بین چپ دست ها و راست دست ها وجود ندارد. حتی برخی مطالعات نشان می دهند چپ دست ها در کارهای خلاقانه و پرورش ایده های جدید توانایی بیشتری دارند. اما این درصد کم جمعیت از جامعه، بیست درصد از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی را به خود اختصاص داده اند. این آمار بالا در دیسلکسیا نیز به همین ترتیب است.  این مساله توضیح روشنی ندارد. اما بسیاری از متخصصان اعصاب و روان بر این باورند که آن از عدم تقارن مغز یا به عبارت دیگر دخالت نابرابر دو نیمکره مغز در فعالیت های ذهنی نشات می گیرد. به عنوان مثال بخش مربوط به زبان در نیمکره چپ قرار دارد.

دانشمندان بر این باورند که نیمکره مسلط در راست دست ها، نیمکره چپ است؛ اما عکس آن برای چپ دست ها، صادق نیست، چرا که در سی درصد چپ دست ها، نیمکره  چپ نیمکره فعال و در باقی آن ها ارتباطی بین هر دو نیمکره حاکم است. محققان بر این باورند که مقارن عمل کردن دو نیمکره، احتمال ابتلا به بیماری های روانی را افزایش می دهد؛ دلیلی که احتمال ابتلای بیشتر چپ دست ها به اسکیزوفرنی و دیسلکسیا را توجیه می کند. طبق روزنامه وال استریت، ده درصد از مردم چپ دستند و یک درصد از هر دو طرف بدن به یک اندازه می توانند استفاده کنند.