درآمدی بر مجموعه شعر «پدر» سروده «نعمت مرادی»

[sober]

مجموعه شعر پدر از جمله آثاری است که توسط نشر آسا در بهار ۱۳۹۴ به زیور چاپ آراسته شده و در اختیار اهل شعر قرار گرفته است.

مجموعه شعر پدر از جمله آثاری است که توسط نشر آسا در بهار ۱۳۹۴ به زیور چاپ آراسته شده و در اختیار اهل شعر قرار گرفته است. سرشناسه این پدیدار ادبی نعمت مرادی است که این اثر را با مشخصات ظاهری ۶۸ صفحه در قالب ۴۲ شعر که شامل اشعاری مینی مال (کوتاه) و ماکسی مال (بلند) می باشند را به منصه ی تولید رسانده است. از این نگاه به دو دلیل هرتولدی در حوزه ی پارادایمی بنام شعر میمون است. نخست این که شاعر دست به خلاقیتی می زند که این خلاقیت در هر مقطعی که باشد موجودیت خود را تصویر می کند و دوم این که همین موجودیت به نوبه ی خود شاعر را با اعتماد بنفسی مواجه خواهد ساخت تا که حرکت به سمت موضوع روش و هدفی بهتر را درحوزه شعر کشف و معلوم سازد. این اثر اولین اثر مرادی است که با موضوعیت پدر نامبردارشده و شاعر دراشعارش بار معنایی واژه ی پدر را بر اساس تجارب زندگی فردی و اجتماعی خویش به تصویر آورده است.

پدر تکیه گاه زندگی است و بالاترین محبت از آن ما دراست که تا زنده ایم بر دوش و آغوش آنیم. شاید بتوان گفت مجموعه «پدر» شاعر را سرآیش شعرهایی گروتسک محور و خیزابه هایی تلخ مواجه ساخته است و به نوعی شاعر نه با «تکیه گاهی» پدر بلکه بی «تکیه گاهی های» پدر را در قالب شعر به تصویر می کشاند. بنابراین حرکت احساس شاعر را در این مجموعه می توان به سه قسم منقسم نمود. نخست موضوع اشعار شاعر می باشد که این اشعار اغلب آکنده از درد اعتراض و واقعیات زندگی و تجارب فردی و اجتماعی ای به شمار می آیند که در قالب شعر توسط شاعر بیان می شوند.

دیگر مورد روش است. روش به تعبیری دیگر سبک و طرز نوشتار شاعر زیر تأثیر ابژه (در مقابل ایستاده) است و به اصطلاح می توان شاعر را در ابعادی ابژاکتیویسم قلمداد کرد و مورد دیگر هدف است. شاید بتوان گفت هر شاعری در تولید اثر خود هدفی را دنبال می کند که مجموعه پدر نیز اغلب به دنبال تصویر پایگاه طبقاتی خود می باشد و هر آنچه که در این پایگاه طبقاتی تجربه و آموخته است را در اشعارش نمایان سازد. ضمن این که شاعر در بود طبقاتی خود به شعر می پردازد و اغلب هم خود آگاه خود را می نویسد و هم این که برای طبقه ی خود نگاشتن را تجربه می نماید. دیگر بیان این که شاعر در مجموعه پدر هدف نهایی اش بازگردانی آنچه را که تا به امروز به انحای مختلف تجربه نموده نیست و بازآفرینی نیز در اشعارش به چشم نمی آید بلکه شاعر سعی بر آن دارد تا که زندگی فردی و اجتماعی و واقعیت جامعه را در وسع خود و به نوبه خود بازنویسی کند که در زوایایی به توفیقاتی دست یافته است. لذا با جامعه شناسی معرفتی این اثر در می یابیم که نظر و منظر شاعر، تصویر حقیقت است. در علم جامعه شناسی برای شناخت یک منظر حقیقی سه شناخت ضروری و لازم به نظر می آید. نخست شناخت حسی است. شناخت حسی توسط حواس پنجگانه صورت می گیرد ولی چشم و گوش به عنوان حس بینایی و حس شنوایی از عناصر مهم و کارآمد در جهت این گونه شناخت به شمار می آیند. دیگر شناخت، شناخت عقلی است. در شناخت عقلی ابزار اصلی در جهت عملی شدن هر چیزی عقل است و به بیانی پارامتر فرآرونده مبنی بر حرکت به سمت کشف و معلوم را عقل تعیین می کند و به عنوان چراغی هدایت گر به کار می آید. و دیگر شناخت شناخت شهودی است. در شناخت شهودی ما با نوعی آیدتیک (درون بینی ذات شهود) تصادم داریم و مهم ترین ابزار کارآمد دل و به اصطلاح دل آگاهی است و چیزی بنام حس و عقل در این دایره بی معناست. بنابراین در این مجموعه شاعر در ابعادی در جهت تصویر اشعارش از شناخت حسی بهره می جوید و در زوایایی نیز از شناخت عقلی نیز بهره مند گردیده است ولی شناخت شهودی و دل آگاهی از خیزابه هایی است که برای نیل به آن فراست از دل و تجارب بسامدگونی را می طلبد که به مرور زمان برای یک شاعر می تواند میسور افتد. دیگر مورد دیدگاه زبان، بافت و بیان شاعر است که بعنوان موسیقی لفظی و معنوی شعر به شمار می آیند و شعر را ساخت مند می کنند. زبان شاعر در این مجوعه زبانی ساده و بدون ژست و گاردهای بی مورد بوده و البته واژگانی نو و تازه نیز در اشعار نمایان می باشد ولی برای رسیدن به زبانی تازه نیاز به استفاده از واژگانی تازه بعنوان ابزار در ساختمان شعر است و شاعر در مجموعه های بعد بایستی به این قاعده التفات بیشتری را داشته باشد. بافتار و بیان اشعار مجموعه پدر نیز با کلاف هایی در خور توجه و به فرا خور زبان شعر شکل گرفته اند و اگر چه شاعر با حسی نوستالوژیک و در بستری آرکائیسم نظر و منظر خود را پرورش می دهد و به نوبه خود دارای مخاطبین خاص خود هم می باشد ولی شاعر همین نظر و منظر را می تواند با نگاهی به دنیای تجدد و مؤلفه های آن نیز تربیت و پرورش نماید. و اکنون چند نمونه از مجموعه پدر را با هم مرور می کنیم:

شعر شماره ۲۶:

جیبم شبیه/ چارلی چاپلین/ پیراهنم اما/ شبیه پیراهن وودی آلن/ یادگاری از یک دوست/ بدنم مزه ی نان می دهد / پله ی هیچ کافی شاپی در ذهن نیست /حتی قهوه ای دو نفره / دستم/ در جیب هیچ خیابانی نیست / .......... / پشت در پشت/ از پدرم چارلی/ تا پاهایی که به هیچ بند است/ ایستاده ایم.

شعری که دارای درون مایه ی انتقادی است و شاعر به وضعیت خود و جامعه معترض است و می خواهد با زبان درد، دردمندی هایش را به جامعه منتقل نماید. به بیانی دیگر شاعر واقع گراست و می خواهد هر آنچه را که می بیند بی کم و کاست تصویر نماید.

شعر شماره ۲۹:

کارگران/ کلماتی هدر رفته اند/ که تنهایی/ میدان را پر می کنند/ کلماتی سرگردان/ کلماتی غمگین.

شاعر به سمت آفرینش هایی نو در حرکت است و در زوایایی زبانیت وشعریت شعر خود را به تثبیت می رساند. شاعری در بود طبقاتی خود که مدغدغ وضعیت موجود خویش و هم شمایل خویش است و راهی جز نگاشتن برای طبقه خود را ندارد.

شعر شماره ۳۱:سهم من از خیابان/ زن زیبایی نبود/ تنها/ دستانی بود / که به سوی عابران دراز می شد.

شاعر در این کار کوتاه واقع گراست و واقعیت درونی خود را در قالب هنر بیان می کند. نوعی مونولوگ دو جانبه که آکنده از پیام هایی واقعی است. به بیانی دیگر عینیت شاعر به دنبال تصویر همان عینیت است و نه ذهنیتی دروغین.

شعر شماره ۳۲:نام پدرم درویشعلی/ با سبیل های کم پشتی که نداشت/ نه درویش بود / خیابان ها را دوره کند / نه علی بود / در خانه کسی را بزند/ او یک بیمار روانی بود/ که هر روز / با دستان سنگین اش / روی گونه هایم / یادگاری می نوشت.

شاعر در این شعر واقع نویسی است که واقعیات زندگی خود را می نویسد و بافت و محتوایی شعر نیز چنان در هم تنیده شده اند که معنا و مفهوم شعر به زیبایی مشهود می شود. شعر فرآیندی واحد را از حیث ساختار و محتوا با کلامی عاطفی و صمیمی طی می کند و تصاویر بکر است.

شعر شماره ۴۰:

من و پدرم پارتی نداشتیم/ دست هایمان پارتی شد / هر دو / کارگر شدیم.

در این اثر بافت کلام صمیمی است و چون سخن از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. شاعر دست به تولد زبان ایجاز می زند و با کمترین واژه ها بیشترین معانی را می سازد و آبشخور اثرش نیز طبقه کارگر است. نوعی واقعیت سرایی است که در نگاه پست مدرن (بور ژوا و سرمایه داری) قابل پذیرش نیست ولی مخاطب خاص خود را می طلبد.

شعر شماره ۲۰:

مرد / توی خیابان ایستاده بود / فکر می کرد / برج های میرداماد را بخرد / یا ویلاهای رامسر را / ناگهان / افتادن سکه ی در ته کاسه اش / او را به خود آورد. شاعر با زبان ساده تصویری واقع گرا را از زندگی اجتماعی بازگو می کند. و شعرش دارای بازخوردی عمومی است.

شعر شماره ۱۲:

مرگ/ برگی بود/ شبیه پنجه ی گرگ / روی آخرین بوم نقاشی پدر.

نوعی تشبیه که دارای بافت محتوایی تازه است و پیامد ذهنی شاعر نیز به نوبه خود بدنبال نظر و نوعی تعلیم است. و دردمندی نیز اندرون شعر نهفته است. بنابراین از این قبیل دردمندی ها و واقع سرایی ها در مجموعه پدر فراوان است و به نظر می آید شاعر در این مجموعه دارای فرآیند معنایی واحدی است و اغلب شاعری رئالیسم با بهره گیری از شاخک های رئالیسم که با زیست بوم و جهان بینی شاعر نیز اشتراک معنایی پیدا می کنند. لذا برای این که شاعر در مجموعه های بعدی به توفیقاتی بهتر دست یابد نیاز به مطالعه ی مکتب ۱ رئالیسم سوسیالیستی ۲ رئالیسم روانشناختی ۳ رئالیسم انتقادی ۴ رئالیسم جادویی را دارد و فکر می کنم با شناخت لازم از این مکتب و شاخک های آن شعرش از حیث زبان – لحن و بیان به نضبح و باروری بهتر خواهد رسید.