نمایان بودن زینب زن و حکم آن

[_ʀᴇᴠᴇʀsᴇ sᴇɴsᴇ_]

نمایان بودن زینب زن و حکم آن

آرایش و زینت به خودى خود براى زن امرى مباح، مطلوب و از ضروریات زندگى زناشویى است؛ هر چند اظهار و آشكار كردن آن در مقابل مردان، بر حسب طبیعت رابطه میان ناظر و منظور و حالات آنها، احكام مختلفى در شرع دارد و گاه جایز است و گاه ممنوع. اگر بیننده، مردى نامحرم باشد، حكم كلى قرآن در این فرض حرمت آشكار كردن زینت بر زن است؛ اما اگر از محارم باشد، آشكار ساختن زینت بر زن جایز است. ملاك این دیدگاه قرآن به دو امر بر مى گردد:

1- نیازهاى اجتماعى زن به گونه اى است كه در برخى موارد اختلاط با مردان را در صحنه زندگى اجتماعى مى طلبد. در این موارد پنهان كردن زینت براى زن بسیار دشوار خواهد بود؛ چنان كه گاهى آشكار كردن قسمتى از اعضاى بدن مانند صورت و دستها تا مچ براى رفع نیازها و انجام وظایف فردى و اجتماعى براى وى ضرورى است

2- بر انگیخته نشدن شهوت جنسى؛ چنان كه ملاك حكم در اظهار زینت زن در مقابل محارم (به جز شوهر) بر این اساس است

از این دو مطلب روشن مى شود كه ملاك، تعبد محض نیست، بلكه نكته اى قابل فهم براى عرف است.
مهمترین نص قرآنی كه به تشریح حكم این موضوع پرداخته، این آیه سوره نور است

وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَو

بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَكَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلى عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

و به زنان با ایمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ كنند و زینت خود را- جز آن مقدار كه نمایان است- آشكار نسازند و (اطراف) روسرىهاى خود را بر سینه خود افكنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشكار نسازند، مگر براى شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران شوهرانشان، یا برادرانشان، یاپسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم كیششان، یا كنیزانشان یا مردان سفیه كه تمایلى به زن ندارند یا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نیستند، و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانى شان معلوم شود (و صداى خلخال كه بر پاى دارند، به گوش رسد) و اى مؤمنان، همگى به سوى خدا بازگردید تارستگار شوید.

آیه شریفه در بردارنده احكامى است

خداوند به زنان مؤمن فرمان داده كه چشم از نامحرم فروبندند و دامان خود را پاك نگه دارند، زینت خود را آشكار نكنند، مقنعه و روسرى را روى گردن و سینه خود بیندازند، پاى بر زمین نكوبند و جلب توجه نكنند. سپس در پایان تمام مؤمنان را به توبه و بازگشت به سوى خدا دستور مى دهد. در این آیه، دو بار آشكار كردن زینت را نهى فرموده و در هر بار، مواردى از حكم نهى، استثنا شده است.

معناى نهى از ابداى زینت

منظور، نهى از آشكار ساختن زینت است؛ زیرا ، ابداء در لغت به معناى آشكار كردن و نمایاندن براى غیر است.

که مفسرین دو برداشت از این معنا داشته اند.

برخی زینت را به عضوى كه محل زینت زن است، تفسیر كرده اند، نه خود زینت، خواه زن آن قسمت بدن را به زیور آلات و لوازم آرایش، آراسته باشد یا نیاراسته باشد. این اطلاق مجاز بوده و از باب اطلاق حال واراده محلّ است؛ بدین جهت كه آرایش و زیور آلات، آن مواضع را مى پوشانند

دلیل این تفسیر، استثنایى است كه بعد از نهى (ولایبدین زینتهنّ) تكرار شد. در استثناى اوّل (لایبدین زینتهنّ إلّا ما ظهر منها) آنچه از زینت كه آشكار است، از مورد نهى استثنا شد، پس نهى وحرمت، اختصاص به زینت هاى غیر آشكار دارد.

در استثناى دوم (ولایبدین زینتهنّ إلّا لبعولتهنّ أو آبائهنّ ...) گروه هاى دوازده گانه خویشاوندان استثنا شده اند و حرمت اختصاص به غیر آنان دارد. این معنا در صورتى صحیح است كه مراد از زینت، موضع ومحل آن باشد؛ چون اظهار زینت به خودى خود جایز است و در آشكار ساختن آن فرقى میان گروه هاى استثنا شده و غیر آن نیست و احتمال حرمت به طور قطع منتفى است. بنابراین متعیّن است كه مراد از زینت، محل آن است

و برخی زینت را به آنچه زن به وسیله آن، خود را مى آراید، معنا كرده اند. طبق این معنا، زینت از حیث عرف و لغت یك مفهوم عام است و قسمتى از آیه كه مى فرماید: «وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ؛ زنان هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانى شان معلوم شود»، مؤیّد این معناست؛ چون كوبیدن پا بر زمین به وسیله زن موجب معلوم شدن محل زینت (بدن زن) نمى شود، بلكه موجب علم به خود زینت هایى چون خلخال و مانند آن مى شود كه این قبیل زینت ها با حركت پا صدایى ایجاد و توجّه مردان نامحرم را به خود جلب مى كنند.

برخى از روایاتى كه دراین زمینه وارد شده و زینت را به خود زینت از قبیل لباس، سرمه، انگشتر و خضاب كردن كف دست و انگشتان و مانند آن معنا كرده اند نیز مؤیّد این تفسیرند.