جیرفت

[spent †]

شهرستان جيرفت يكی از شهرستان های استان كرمان است كه از شمال به كرمان، از خاور به بم، از جنوب به كهنوج و از باختر به بافت محدود مي‌شود. به عقيده مورخين و جهانگردان شهر قديمي جيرفت در اثر سيل نابود شده است. خرابه های شهرقديمی جيرفت را که به عهد دقيانوس نسبت داده اند، در يك كيلومتری جيرفت فعلی (سبزواران) قرار داشته و از اين خرابه ها سكه و آثار عتيقه بسيار به دست آمده است.
جيرفت از دو كلمه ‹‹جير›› به معنی پست و پايين و ‹‹افت›› به معنی افتاده تشكيل شده که به طور كلی به معنای ‹‹جلگه پست آبرفتی›› می باشد. اين سرزمين ديرپای كهن به علت درختان سر به فلك كشيده و انواع محصولات گرمسيری و سردسيری به ‹‹هند كوچك›› معروف شده است. نام جيرفت در سال 35 هـ . ق برای اولين بار به دليل تصرف آن توسط مجاشع بن مسعود در تاريخ ثبت و از آن به بعد نيز از آن شهر نام برده شده است. ابن حوقل درقرن چهارم هجری از جيرفت به نام شهری بزرگ كه سه فرسخ درازای آن بوده و يكی از مراكز مهم خراسان و سيستان محسوب می شده و محصولات نواحی گرمسيری و سردسيری در آن به عمل می آمده ياد كرده است. بنا به گفته مقدسی جيرفت از استخر بزرگ تر بوده و خانه های آن را از خشت با پايه های سنگی بنا كرده بودند. به استناد گفته ياقوت حموی، جيرفت ‹‹جرودس›› نام داشته است.
جيرفت قبل از حمله مغول يكی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان اسلام بود. شاه راهی كه از خليج فارس و بندر هرمز عبور می كرد و راهی كه از هندوستان و از طريق جالق امتداد می يافت درجيرفت به هم متصل می شد. كالاهای تجارتی كه از هندوستان به ايران صادر می شد از جيرفت به ساير شهرهای ايران توزيع می گرديد. ماركوپولو تاجر و سياح ونيزی از اين شهر به نام ‹‹كامادای›› ياد كرده است. ظاهرا در زمان عبور وی اين شهر به كلی ويران شده بود.
مركز شهرستان جيرفت از نظر جغرافيايی در 57 درجه و 44 دقيقه‌ی درازای خاوری و 28 درجه و 40 دقيقه‌ی پهنای شمالی و ارتفاع 685 متری از سطح دريا قرار دارد.منطقه جيرفت دارای آب و هوای گرم و مرطوب و در نواحی كوهستانی جبال بارز و ساردوييه هوا معتدل و سرد است.
كشاورزی و باغ‌داری در دره ها و زمين های پست اين شهرستان رواج داشته و آب كشاورزی آن از رودخانه و چاه های ژرف تامين می شود. محصولات كشاورزی و باغ‌داری اين شهرستان گندم، جو، عدس، ماش، لوبيا، صيفی جات، پنبه، تره بار، قيسی، زردآلو، گردو، هلو، انگور و انجير می باشند. از محصولات كشاورزی مناطق گرمسيری می توان انواع مركبات، خرما، گز، كهور، كنار(سدر)، جگ و اسكمبيل را نام برد. دام‌داری به علت وجود طوايف كوچ نشين از مشاغل اصلی مردم اين منطقه به شمار مي‌آيد. مهم‌ترين صنايع دستي كنوني شهرستان جيرفت قالي و گليم بافي است كه بيش‌تر در ميان ايلات و عشاير رواج دارد. بهترين نوع قالي جبال بارز قالي‌هاي امگز و گاوكان هستند كه طرحي مخصوص دارند و بيش تر در اندازه هاي 2×3 بافته مي‌شوند. هم‌چنين قالي هاي اسفندقه و سارودوييه در نوع خود از لحاظ طرح و نقش معروفند و مخصوصا قالي اسفندقه در اندازه هاي مختلف شهرت خاصي دارد. بافت گليم هايي با طرح معروف ابرو باد و شمل عنابي در سال‌هاي گذشته رواج بيش تري داشت اما اكنون كم‌تر بافته مي‌شود در صورتي‌كه صادرات گليم مي تواند نقش مهمي در كسب درآمد توليدكنندگان آن داشته باشد.