پناهگاه حيات وحش بيستون، کرمانشاه

[✘ 2gнєтєя4єνєя ✘]

این پناهگاه حيات وحش در اطراف شهرستان كرمانشاه، بين N3435 عرض شمالي و E4630 طول شرقي واقع شده و مساحت آن در حدود 40 هزار و 651 هكتار است. قرارگرفتن اين منطقه در بخش مهمي از زاگرس و وجود شرايط مناسب از نظر ژئومورفولوژي و توپوگرافي که با برقراري تغييرات ارتفاعي چشمگير همراهي مي شود در کنار ساير استعدادهاي محيطي از جهات اقليمي باعث استقرار پتانسيل هاي منابع بيوفيزيکي در محدوده شده و از اين طريق موجبات غناي تنوع زيستي از دو بعد گونه اي و اکو سيستمي گرديده است . ميانگين بارندگي اين منطقه 400 تا 450 ميليمتر در سال و متوسط حداکثر دما 30 تا 35 درجه و متوسط حداقل دماي آن 12- تا 13- درجه سانتيگراد است . بيشترين ميزان بارندگي در فصول بهار تا پائيز انجام شده و تابستان خشک در منطقه حاکم مي شود.



حيات وحش منطقه

به مناسبت موقعيت و شرايط خاص ارتفاعات منطقه به تبعيت از شرايط اقليمي زاگرس ، داراي محيط و ويژگي هاي منحصر به منطقه بوده و عوامل مساعد زیستگاهي براي تنوع حيات وحش را در خود دارد .

ويژگي هاي عمده حيات وحش به شرح زير مي باشد :



پستانداران :

گونه اصلي پستاندار بزرگ منطقه ، کل و بز و گوسفند وحشي ( قوچ و ميش ) مي باشد که در نواحي کوهستاني و صخره اي و تپه ماهورها پراکنده مي باشند . بهترين پناهگاه براي گونه کل و بز ارتفاعات و نقاط صخره اي مي باشد ، اين ارتفاعات با داشتن پوشش علفي و بوته اي خوش خوراک و دره هاي پرآب شکاف ها و پناهگاه هاي متعدد استعداد پذيرش تعداد قابل توجهي کل و بز را دارد . لازم به ذکر است که در حال حاضر در اين پناهگاه مقررات منع چراي دام در منطقه 5/1 امن اجرا مي گردد . کلهاي منطقه حفاظت شده بيستون فربه و داراي شاخ هاي بلند و بسيار قطور مي باشند . قوچ و ميش دومين پستاندار بزرگ علفخوار منطقه است و چون اين جانور از نظر زيستگاه بيشتر با دام اهلي در رقابت مي باشد جمعيت آن صدمه بيشتري ديده است .

از گونه هاي ديگر پستاندار منطقه که مشاهده مي شود خرس قهوه اي است اين حيوان در سراسر منطقه در ارتفاعات و دره ها پراکنده بوده مخصوصاً در نقاطي که تردد انسان کمتر است بيشتر ديده مي شود . خرس قهوه اي در اين نواحي از ميوه بلوط و ساير گياهان به ندرت از جوندگان ، خزندگان و حتي لاشه جانوران بزرگ وحشي و اهلي تغذيه مي کند به احتمال زياد خرس قهوه اي در اين منطقه زمستان ها در خواب به سر مي برد از پستانداران ديگر مي توان به پلنگ و گربه جنگلي اشاره نمود زيستگاه پلنگ به خاطر نوع شکارش با کل و بز يکي مي باشد . گرگ آسيايي و شغال و روباه سه گونه پستاندار از خانواده سگ سانان هستند که در منطقه ديده مي شوند . گراز ( خوک وحشي ) از ديگر پستانداران بزرگ منطقه است که در تقسيم بندي پستانداران منطقه جاي دارد . اين جانور روزها به ارتفاعات رفته و شبها به بيشه مي رود .

گونه هاي ديگري از حشره خواران ازجمله خارپشت ( جوجه تيغي ) و همچنين انواع جوندگان به خصوص خرگوش نيز در منطقه مشاهده مي گردد .



پرندگان منطقه :

در محدوده و حوالي منطقه بيستون بسياري از پرندگان بومي و مهاجر کشور به صورت جمعي و يا دسته هاي کوچک و انفرادي مشاهده مي شوند . هر چند در بين اين گونه ها نمونه کمياب و مشخصي که پرنده شناسان را جلب و راهي منطقه کند به ندرت ديده مي شود . يکي از با ارزشترين پرندگان منطقه که ميتواند قابل بحث باشد کبک مي باشد اين پرنده بومي منطقه با نام علمي ( Ale Ctoris Chukar ) در اکثر کوهستان هاي بلند ايران که در تابستان قلل آن برف داشته باشد وجود دارد . کبک ها معمولاً آشيانه خود را زير بوته ها ، سنگ ها و گاهاً نيز در پرتگاه ها مي سازد . از ساير پرندگان قابل شکار حلال گوشت مي توان کبوتر چاهي ، کبوتر کوهي و فاخته را نام برد .

کبوتر چاهي در دره هايي که دو طرف آن داراي صخره باشد – در طاقچه هاي سنگي و همچنين هموار حاشيه شمالي ديده مي شود . فاخته ( کبوتر جنگلي ) در فصل تابستان در درختزارهاي حاشيه و نيز در جنگلهاي داخل منطقه زيست مي کند . فاخته که با پرواز سنگين و پر صدا و خال سفيد گردنش از ساير کبوتر ها مشخص مي شود . به واسطه گوشت لذيذش مورد علاقه شکارچيان محلي منطقه مي باشد . از پرندگان شکاري دليجه بحري و شاهين که از پرندگان شکاري نجيب قابل تربيت و جزء سياه چشمان مي باشند در منطقه مبادرت به آشيانه سازي مي کنند . عقاب طلايي و چند گونه عقاب ديگر در منطقه زاد و ولد مي کنند . از لاشخورها دال و کرکس در منطقه مشاهده مي شود از پرندگان گنجشک سان سهره و گنجشک و .... در منطقه ديده مي شود . از کلاغها : کلاغ معمولي ، کلاغ نوک سرخ و زاغي در منطقه فراوانند .



خزندگان و دوزيستان منطقه :

اقليم ، آب و هوا ، توپوگرافي و زيستگاه از عواملي هستند که در پراکندگي جغرافياي زيستي خزندگان ايران موثرند . متأسفانه تا کنون بررسيهاي زيادي در مورد خزندگان ايران بالاخص ناحيه زاگرس به عمل نيامده و معدود نمونه هايي که جمع آوري شده نتيجه مطالعات زيست شناسان خارجي بوده در صورتي که مطالعه و بررسي هاي همه جانبه درباره خزندگان ، هر سال در دنيا اهميت زيادتري پيدا مي کند و دانشمندان بيشتري جذب اين رشته از زيست شناسي مي شوند در منطقه حفاظت شده مي توان از خانواده آگاماها ( آگاماي صخره اي و آگاماي پوست شني ) نام برد . همچنين گونه هايي از انواع مارهاي سمي ايران و مارهاي آبي در منطقه وجود دارند . مار آبي غير سمي است دندان زهري ندارد و در کليه رودخانه ها و نهرهاي بزرگ منطقه ديده مي شود . شترمار استپي نيز ماري نسبتاً طويل و غير سمي به طول حدود 50/1 متر است که در نقاط نيمه استپي ديده مي شود . نقش بدن اين مار شبيه افعي مي باشد ولي برعکس ماري بي آزار مي باشد . مار ديم از جنس تير مار صحرايي ماري است نسبتاً نازک و بسيار سريع که از درختان نيز بالا مي رود و پرندگان را شکار مي کند .

ازجمله مارهاي کاملاً سمي منطقه ، گونه اي افعي از خانواده افعي هاي حقيقي ( ويپريده ) است که در نقاط ايران به گرزه مار معروف است . همچنين مي توان در منطقه لاک پشت معمولي و لاک پشت آبي(برکه اي) را مشاهده نمود .



علاوه بر آن گونه هايي از انواع حشرات و از جمله سنجاقک و ملخ ، لاک پشت ، مهميز دار آگاما ، گونه هاي متعددي از پرندگان ، جوندگان ، پستانداران ، دوزيستان در اين منطقه وجود دارد .


حدود اربعه

حد شمالي : از پل ميانراهان به طرف غرب در امتداد رودخانه طاهر آباد و گيلانه و ارمني جان – چشمه قنبر – کرتويچ پائين – چم علي آبادالي – چم کرتويچ بالا و از کرتويچ بالا در امتداد جاده جيپ رو پس از گذشتن از قراء چشمه آلوچه قريه خليل الله .

حد غربي : از قريه خليل الله به طرف جنوب در امتداد جاده مالرو در دره شور پس از گذشتن از گردنه چپاوي و قريه کريزاغله و گردنه چالاب جانه و چاه آب سيفله و گردنه گوشلکه الي قريه کنشت و سپس حد غربي منطقه منطبق بر حدود شرقي پناهگاه حيات وحش ورمنجه در امتداد حد شرقي زمينهاي ارتش و پس از عبور از دامنه ارتفاعات شهرک ظفر و شهرک دانش و سيم خاردار پادگان سپاه . تا تقاطع جاده نوکان با جاده شوسه قديمي طاق بستان .

حد جنوبي : از تقاطع جاده نوکان با جاده شوسه به طرف شرق در امتداد جاده قديمي تا اتصال آن به جاده آسفالته و سپس در امتداد جاده آسفالته .



پوشش گیاهی

چند نمونه از گونه هاي مذکور يا در حال انقراض هستند يا به کلي از بين رفته اند . گونه هاي گياهي با مصارف دارويي و خوراکي مثل بلوط و بند ، شيرين بيان ، جو وحشي ، يونجه وحشي ، کتيرا و ... وجود دارد .

نمونه هاي ديگر آن زالزالک ، موسير ، تره کوهي ، انجير کوهي ، کنگر ، ون ، ذغال اخته و انواعي از قارچ و ... مي باشد .