رکود عمیق در اقتصاد ایران با رشد ۴.۶ درصدی! / رشد اقتصادی اعلامی بوی نفت می‌دهد

[✘PETER✘]

بنا بر اعلام رسمی دولت، اقتصاد ایران رشد ۴.۶ درصدی را تجربه کرده است. برای تحلیل این رشد به سراغ کارشناسان رفتیم تا به این سال پاسخ دهند که چگونه و با چه مدلی اقتصاد از منفی حدود ۶ درصد به مثبت حدود ۵ درصد رسیده است؟
رکود عمیق در اقتصاد ایران با رشد ۴.۶ درصدی! / رشد اقتصادی اعلامی بوی نفت می‌دهد
سرویس اقتصادی جهان نیوز: بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان و اعلام آمارهای متاقض رشد اقتصادی از سوی برخی مقامات رسمی کشور، باتک مرکزی این نرخ را ۴.۶ درصد اعلام کرد، نرخی که به اعتقاد برخی از کارشناسان به دلیل وجود رکود سنگین بر اقتصاد کشور مقداری خوش بینانه اعلام شده است. در هرحال بانک مرکزی این نرخ را اعلام کرده و بدون شک کسی حق اعتراض و تشکیک در آمارهای بانک مرکزی را نداشته و ندارد، اما گروه اقتصادی «نسیم» بنا بر رسالت حرفه‌ای خود، سعی کرده تا در گفتگو با اقتصاددان برجسته کشور رقم اعلام شده را تجزیه و تحلیل کرده و به این سؤال پاسخ دهد که رشد اقتصادی کشور چگونه و با چه مدلی از منفی حدود ۶ درصد به مثبت حدود ۵ درصد رسیده است؟ چگونه می‌توان رشد اقتصادی ۴.۶ درصدی را برای ماه‌های آینده ادامه داد؟ آیا رسیدن به رشد اقتصادی ۴.۶ درصدی ناشی از پرشدن ظرفیت‌های خالی کشور بوده است؟ این رشد چه میزان پایدار و واقعی است؟ «نسیم» در گفتگو با ۱۳ اقتصاددان برجسته کشور به این سؤالات پاسخ می‌دهد.

رسیدن به رشد ۴.۶ درصدی امکان‌پذیر نیست

دکتر رسول بخشی دستجردی، رئیس سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه یزد: رسیدن به این رشد شاهکار است. البته رسیدن به این رشد امکان‌پذیر نیست و خلاف ادبیات رشد اقتصادی است. در اقتصاد عواملی وجود دارد که تعیین‌کننده رشد است که یکی از آنها رشد جمعیت و رشد تکنولوژی است که به نظر من در این مدت سه ماهه اول سال این اتفاق رخ نداده است. ولی به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی روی افزایش درآمدهای نفتی خود تأکید دارد که با وجود تحریم‌های موجود اتفاق خوبی است اما این امر نمی‌تواند رشد کلی اقتصاد باشد. به هرحال رشد واقعی نیازمند رشد اشتغال و تولید است که حداقل در سه ماهه اول سال این اتفاق رخ نداده است. این آمارهایی که از سوی بانک مرکزی اعلام شده با عوامل اصلی رشد اقتصادی هم‌خوانی ندارد. به اعتقاد من آمار رسمی کشور را باید مرکز آمار اعلام کند که مرجع رسمی کشور است. ضمن اینکه آمار را باید به صورت سالیانه اعلام کرد. به نظر می‌رسد دولت چون پیش‌بینی می‌کرد که در سه ماهه دوم سال شاید نتواند به این آمار و ارقام دست یابد، این آمار رشد را اعلام کرد تا وضعیت اقتصاد را خوب جلوه دهد. بهتر است مسئولان به جای اعلام آمارهای این‌چنینی، روی چگونگی تجهیز نیروهای داخلی برای رشد طولانی مدت تمرکز کنند. این همه جوان‌های مستعد داریم و زمین‌ها و سرمایه‌های آماده‌به‌کار داریم که با اتخاذ یک سیاست صحیح از سوی دولت می‌تواند هم ایجاد اشتغال کرد، هم تولید را رونق بخشید. به جای اینکه چشممان به دست کشورهای بیگانه باشد باید همین عوامل مستعد داخلی را پرورش و مدیریت کنیم تا به رشدی پایدار دست یابیم.

رشد اقتصادی ۴.۶ درصدی ناشی از فروش نفت است

حسین راغفر، استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا- رشد اقتصادی ۴.۶ درصدی در بهار امسال، به طور عمده در اثر فروش نفت حاصل شده که تولید ناخالص داخلی را بیشتر نشان می‌دهد. به نظر نمی‌رسد اقداماتی که حداقل از ناحیه دولت صورت گرفته باشد و سرمایه‌گذاری‌ها منجر به چنین نتیجه‌ای شده باشد. البته یک نکته‌ای وجود دارد و اینکه یک دولت غارتگر رفته است و این تغییر فضا عامل بسیار مهمی است برای اینکه اقتصاد ناکارآمد کشور بهتر کار کند. به طور طبیعی این نرخ رشد با ظرفیت‌های واقعی و بالقوه اقتصادی ایران فاصله زیادی دارد و نشانه‌های ناکارآمدی اقتصاد ایران است. مشخص است که این نرخ رشد، خیلی نازل‌تر از ظرفیت‌های اقتصادی ایران است و این موضوع به مدیریت اقتصاد کشور برمی‌گردد. این نرخ به طور عمده در اثر فروش نفت حاصل شده که تولید ناخالص داخلی را بیشتر نشان می‌دهد. در ضمن سال گذشته، سال پایان یک دولت بود و این موضوع خودبه‌خود به رکود دامن می‌زند و نرخ رشد اقتصادی را در آن سال کاهش می‌دهد و سال بعد به دلیل اینکه اندکی وضعیت برای فعالان اقتصادی روشن‌تر می‌شود، فعالیت‌شان را با چشم‌انداز روشن‌تری دنبال می‌کنند. اگرچه افزایش نرخ رشد اقتصادی نسبت به سال گذشته بسیار قابل توجه بوده است، اما نکته مهم‌تر این است که این نرخ رشد اقتصادی نمی‌تواند خیلی دلگرم‌کننده باشد؛ به جهت اینکه ناکارآمدی‌های نظام اقتصادی کشور کماکان اتلاف منابع ملی را به دنبال دارد و به نظر می‌رسد باید به سمت شاخص‌ها و رشدهای اقتصادی بهتری پیش برویم.

رکود عمیق در اقتصاد ایران با رشد ۴.۶ درصدی

دکتر جمشید پژویان، رئیس سابق شورای رقابت- بانک مرکزی شفاف اعلام کند که چگونه با توجه به رکود حاکم در اقتصاد، اعلام کرده اقتصاد ایران به رشد ۴.۶ درصدی رسیده است. در حال حاضر ما شاهد رکود عظیمی در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله مسکن هستیم، بازار سرمایه هر روز با تنزل مواجه می‌شود، وضعیت بیکاری نیز نسبت به قبل تفاوت نکرده است. به نظر بانک مرکزی باید محاسبات خود را شفاف و رسمی اعلام کند تا نخبگان جامعه نیز از چگونگی محاسبه آن اطلاع یابند. متأسفانه باید اذعان کنم در حوزه اشتغال، ما وضع مناسبی نداریم.من به عنوان یک اقتصاددان نمیتوانم آمار رشد اقتصادی را با شرایط اقتصادی کشور تطبیق دهم. در بخش تولید هیچ اتفاقی نیفتاده است. رشد اقتصادی ۴.۶ درصدی یعنی ما شاهد جهشی در حوزه کشاورزی، صنعت، خدمات و نفت باشیم. در کدامیک از این متغیرها در این این یکساله شاهد جهش و رشد بودیم؟!

این رشد پایدار نیست

دکتر ابراهیم رزاقی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران- قبل از اینکه به طور مستقیم پاسخ شما را بدم، اجازه بدهید این نکته را یادآوری کنم که ذهنیت لیبرالی دولتمردان فعلی، این است که تمام مشکلات اقتصادی کشور را ناشی از تحریم‌ها بدانند و بگویند که به دلیل فشارهای بین‌المللی و محدودیت‌های خارجی نمی‌توانستیم نفت بفروشیم، اما حالا که رابطه‌مان مقداری با غرب بهبود یافته، وضعمان نیز بهتر شده و می‌توانیم نفت بیشتری بفروشیم. بنابراین رشد اقتصادی کشور نیز روند صعودی به خود گرفته است. به جرأت می‌گویم بخش عمده‌ای از این رشد بالای اقتصادی، ناشی از فروش نفت است. ما توانستیم بیشتر از قبل نفت نفت بفروشیم، بنابراین رشد اقتصادی بالاتری نسبت به قبل داشتیم. این را هم بگویم که این نگاه خیلی خطرناک است. فرض کنید اگر نمی‌توانستیم نفت بفروشیم چه طور می‌شد؟ ما باید شرایط را بدتر از اینها گمان کنیم، فکر کنیم که تحریم‌ها تشدید می‌شود، لذا برای آن برهه اگر هم می‌خواهیم برنامه‌ای بنویسیم؛ بنویسیم. لذا بنده معتقدم این رشد اقتصادی ناشی از فعالیت‌های تولیدی نیست، هیچ اتفاقی در کشاورزی و کارخانه‌های صنعتی کشور رخ نداده است.

از رکود خارج نشدیم

علی قنبری، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت- معتقدم باید آمار مراجع رسمی کشور را پذیرفت و به این آمار اعتماد کرد. در غیر اینصورت باید به تمامی آمار اعلام شده ایراد گرفت. اما اینکه بگوییم با این رشد اقتصادی که مختص به سه ماهه اول سال(فصل بهار) است، از رکود خارج شدیم، صحیح نیست؛ زیرا برای رسیدن به رشد اقتصادی حداقل باید سه تا چهار سال به طور پایدار رشد بالای ۸ درصد داشته باشیم تا بتوان اعلام کرد که با این رشد از رکود خارج شده‌ایم. البته برخی کارشناسان معتقدند که این رشد در فضای اقتصادی کشور ملموس نیست که بنده عرض می‌کنم از منظر اقتصادی این رشد امکان‌پذیر است، حتی زمانی که بطور مثال شاهد نزول شاخص بورس هستیم. در پایان باید به این نکته اشاره کنم که برای اعلام آمار صحیح‌تر، باید این ارقام به صورت ۶ ماهه اعلام شود.

فروش نفت رشد اقتصادی را بالا برد

دکتر شقاقی شهری، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اقتصادی- هنگامی که تحریم‌های نفتی و بانکی تشدید شد، دیگر نتوانستیم به راحتی نفت بفروشیم. بنابراین با یک رشد منفی قابل ملاحظه‌ای در حوزه نفت مواجه شدیم. بالاخره ۲.۵ میلیون صادرات و فروش نفت به زیر یک میلیون بشکه رسید. بنابراین رشد منفی ۵.۸ درصدی اقتصاد کاملا طبیعی بود. دلیلش هم این است که اقتصاد ایران متأسفانه یک اقتصاد کاملا نفتی است و به نفت وابستگی شدیدی دارد. این نکته را هم به شما بگویم اگر دولت حتی در حال حاضر کاری نکند و صادرات نفت را با همان عدد یک میلیون بشکه حفظ کرده و ادامه دهد، به یک رشد اقتصادی مثبت ۲ درصدی نائل خواهد شد. از سوی دیگر در این وضعیت رسیدن به رشد ۴.۶ درصدی اقتصاد طبیعی و زیاد تکان‌دهنده نیست. این این رشد ناشی از فروش نفت است. اینجور بازی با اعداد گمراه کننده است. رسیدن به این رشد خیلی راحت بوده است، دولت توانسته صادرات یک میلیون بشکه نفتش را در روز حفظ کند، آنهم با انجام مذاکرات هسته‌ای. این رشدها همیشه پایدار نخواهد بود. از سوی دیگر دولت در حوزه خروج از رکود در طی یکسال گذشته اقدام چشمگیری نکرده است که بگوید این رشد ناشی از اقداماتش بوده است.

به آمارهای بانک مرکزی اعتماد کنیم

دکتر آلبرت بغزیان، عضو هیأت تجدیدنظر شورای رقابت­- باید پذیرفت وضعیت اقتصادی نسبت به قبل بهتر شده است. یکی از دلایل افزایش رشد اقتصادی، کاهش رشد قیمت‌ها است. دلیل دیگر پرشدن نسبی ظرفیت‌های داخلی است. درحال حاضر تولید روند افزایشی پیدا کرده و این روند، عدد رشد اقتصادی را بالا برده. باید به آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار اعتماد کرد. بدون شک محاسبه آنها دقیق بوده و تردید در آمار بانک مرکزی مناسب نیست.

سیاست خارجی رشد اقتصادی را افزایش داد

دکتر علیرضا دلداده جاوید، عضو انجمن اقتصاددان ایران- هیچکس نمی‌تواند اثرگذاری سیاست خارجی را بر عملکرد متغیرهای اقتصادی بی‌تأثیر بداند. واقعیت این است دولت در حوزه سیاست خارجی مناسب عمل کرده و به همین دلیل نیز شرایط برای فعالان اقتصادی بهبود یافته است، لذا تولیدکننده نیز وضعیتش بهتر شده و طبیعتا در این شرایط رشد اقتصادی روند مثبتی طی خواهد کرد. البته در کنار این توصیفات، بنده به عنوان یک اقتصاددان نی‌متوانم صریح بگویم که رشد اقتصادی کشور به این زودی‌ها به ۵ درصد رسیده است. شادی از لحاظ آماری درست باشد اما برای من تولیدکننده و من فرد عادی این افزایش ملموس نیست. لذا معتقدم بانک مرکزی باید در این باره شفاف‌سازی بیشتری انجام دهد و اعلام کند با کدام سبد کالای مردم این آمار را اعلام کرده؟ اما آنچه ما در انجمن اقتصادانان درباره عدد رشد اقتصادی محاسبه کردیم، با توجه به گشایش روابط بین‌المللی در خوشبینانه‌ترین حالت تا پایان امسال اقتصاد ایران به رشد ۲ درصدی می‌رسد.

رشد ۴.۶ درصدی قابل لمس نیست

دکتر حجت‌الله عبدالملکی، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق- وقتی رشد اقتصادی در طول یک برهه کوتاه، از منفی ۵.۸ به مثبت حدود ۵ درصد می‌رسد، باید عده‌ای کثیری از مردم و فعالان اقتصادی آن را لمس کرده باشند. البته باید از مردم پرسید آیا این رشد را لمس کرده‌اند؟ من به عنوان کارشناس اقتصادی می‌گویم بنده لمس نکردم. وقتی اقتصادی در یک مقطع چنین رشد اقتصادی را تجربه کند، باید اتفاقات زیادی هم بواسطه این رشد در آن اقتصاد رخ داده باشد و قابل مشاهده نیز باشد، از جمله کاهش نرخ بیکاری و فعالیت دوباره تعداد زیادی واحدهای صنعتی که در گذشته تعطیل شده بودند. از سوی دیگر افزایش رشد اقتصادی باید با افزایش اشتغال نیز همراه باشد، نمی‌شود رشد اقتصادی حدود ۴.۶ درصد باشد اما نرخ بیکاری با روند معکوس مواجه شود. البته ما اجازه نداریم آمار بانک مرکزی را زیر سؤال ببریم، ولی پیشنهاد می‌کنم بانک مرکزی اجزا این رشد را به طور کامل بیان کنند و بگویندآیا این رشد از محل افزایش تولیدات کشاورزی بوده یا خدمات و...

این رشد تولید محور نیست

دکتر محمد واعظ، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان- مهم‌ترین دلیل رشد اقتصادی حدود ۵ درصدی اخیر، مربوط به عملکرد بخش خودروسازی است، چرا که این حوزه در ماه‌های اخیر با افزایش تولید مواجه شده و به همین دلیل، ارزش افزوده‌ صنعت طی ماه‌های اخیر نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری پیدا کرده است. از سوی دیگر میزان فروش نفت نیز نسبت به ماه‌های گذشته بیشتر شده است. نکته پایانی اینکه باید توجه کنیم چنین رشدی پایدار نیست، چرا رشد توام با رونق و تولید مولد نیست.

رشد ۴.۶ درصدی در صنعت دیده نمی‌شود

دکتر هادی غنیمی‌فرد، رئیس هیأت مدیره شورای مرکزی خانه‌های صنعت و معدن ایران- این رشد را بنده در صنعت و تولید لمس نکردم. تحلیل من این است سهم بیشتر رشد اقتصادی ناشی از فروش صادرات نفت بوده که البته پایدار و همیشگی نیست.

به خاطر کمیجانی این رشد را قبول می‌کنم!

احمد حاتمی یزدی، مدیرعامل اسبق بانک صادرات - بنده به خاطر سوابق آقای کمیجانی که هم‌اکنون معاون رئیس‌کل بانک مرکزی است؛ این آمار را کاملا قبول دارم و می‌پذیرم. کمیجانی در دولت نهم نیز در همین پست و جایگاه فعالیت می‌کرد که بدلیل اختلافی که بین رئیس‌جمهور و ایشان بر سر اعلام آمار پیش آمد، وی را کنار گذاشتند. ایشان از اقتصاددانان و اساتید اقتصاد معتمد کشور است. آمار کشور در سال گذشته نسبت به سال ۹۱، ۵.۸ درصد منفی بوده و هم‌اکنون نسبت به بهار گذشته ۴.۶ درصد مثبت شده که با یک محاسبه به این نتیجه می‌رسیم که ما همچنان نسبت به سال ۹۱، بیش از یک درصد در منفی هستیم. بانک مرکزی آمار رشد اقتصادی را بر اساس بنگاه‌هایی که بالای ۵۰ نفر نیرو دارند، محاسبه می‌کند و این آمار نباید لزوما به افزایش اشتغال برسد با وجود اینکه هم‌اکنون کشور نیاز افزایش اشتغال دارد. البته باید به این نکته اذعان کنم که لزوما هر رشدی به رشد اشتغال نمی‌انجامد. به طور مثال در بخش نفت ما رشد فروش داشته‌ایم و این لزومی بر افزایش اشتغال نیست. رشد اقتصادی در بخش‌های مختلف است و قطعا اگر بتوانیم رشد تولید را افزایش دهیم در آینده نزدیک نیز به رشد در حوزه اشتغال هم خواهیم رسید.

تردید نکنید؛ آمار درست است

دکتر غلامرضا مصطفی‌پور، مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران- بانک مرکزی براساس ارقام و اعداد مستند این آمار را اعلام می‌کند، لذا نباید نسبت به این آمار تردید داشت. اگر هم نقاط ابهامی وجود داشته باشد می‌توان آنها را بررسی کرد. شاید این رشد برای مردم قابل لمس نباشد، اما این آمار از کلیه جامعه شهری، روستایی و درآمدهای ناشی از کلیه فعالیت‌های اقتصادی(واردات و صادرات) تهیه شده و براساس پارامترهای اقتصادی تنظیم شده است. رشد اقتصادی به این معناست که تحرک اقتصادی، افزایش درآمد و تبدیل مواد اولیه به کالا و فروش آن و توسعه خدمات رخ داده است؛ بنابراین اگر ۴.۶ درصد رشد اقتصادی اعلام شده، بیانگر این است که بر رکود فائق شده‌ایم. البته لازم به ذکر است که آمارهای جهانی بصورت سنواتی اعلام می‌شود، با این حال ایرادی به آمارهای نقطه به نقطه هم وارد نیست.