دیدار با «تیپوسلطان» در میسور

[PROOSHAT]

«شمشیر تیپوسلطان» نام سریال پرطرفداری بود که اواسط دهه 60 از تلویزیون ایران پخش می‌شد. کاراکتر اصلی این سریال اما تنها یک شخصیت داستانی نبود بلکه تیپوسلطان یکی از اسطوره‌های مقاومت در برابر استعمارگران انگلیسی به شمار می‌رود. سلطانی که در راه وطن شجاعانه جنگید و کشته شد. به طوریکه مسلمانان هندی، او را شاه شهید می‌نامند.

مقبر این شاه شهید در میسور قرار گرفته و کسانی که این بنا را بازدید کرده‌اند همه شاهد آن هستند که حال و هوای ایرانی دارد. وجود ده‌ها کتیبه و شعر به زبان فارسی در دیواره‌ها و تزئینات مقبره نشان از تاثیر فرهنگ ایرانی در جنوب هند خبر می‌دهد، این در حالی است که امروزه مردم در تمام ایالت کارناتاکا هند با زبان کانارا سخن می‌گویند و رسم الخط کانارا نیز رسم الخط رسمی این ایالت است.

گفته می‌شود، تیپو سلطان متولد سال 1750 میلادی بوده و تاریخ کشته شدن این مبارز 1799 یعنی در چهل و نه سالگی است. پدر تیپو سلطان حیدرعلی نام داشت و فخرالنساءبیگم مادرش به گواه متون تاریخی دارای تباری ایرانی است.

بر اساس روایات تاریخی زبان رسمی دربار تیپو سلطان، فارسی بوده و او از علاقه مندان فرهنگ و هنر ایران به شمار می رفته است. از دیگر اقدامات او در این زمینه تغییر تقویم هندی و استفاده از نام ماه‌های ایرانی برای تقویم به شمار می‌رود.

مقبره تیپوسلطان کجاست؟
در حال حاضر، آرامگاه و مجموعه تاریخی تیپو سلطان که به « گنبذ » مشهور است در فاصله 20 کیلومتری شهر میسور و در مسیر جاده میسور - بنگلور در کنار رود مشهور کاوری قرار دارد .

در بیست کیلومتری جاده میسور- بنگلور تابلوئی وجود دارد که روی آن نوشته شده GONBAZ که در واقع همان تحریف شده واژه گنبد در زبان فارسی است.

این مجموعه دارای قصری تابستانی است که اقامتگاه این سلطان بوده و امروز به عنوان موزه مخصوص تیپو سلطان استفاده می شود. در این موزه ده‌ها تابلو نقاشی که مراحل مختلف زندگیش را نشان می‌دهد، قرار دارد.

دو تابلو در این مجموعه بسیار حایز اهمیت است. نخستین تابلو، صحنه به گروگان گرفته شدن دو پسر خردسال تیپوسلطان را نشان می دهد و دومین تابلو، گویای آخرین نبرد سلطان و آخرین لحظات جنگ و کشته شدن اوست. در این نقاشی کلاه از سر سلطان افتاده و او با شمشیر از خود دفاع می‌کند. در این موزه همچنین لباس‌ها، اسلحه‌ها و برخی از لوازم زندگی تیپو سلطان نیز به نمایش گذاشته شده است.

در فاصله دو کیلومتری از این قصر، مجموعه گنبد قرار دارد که عبارت است از مقبره تیپو‌سلطان، مادر و پدرش. در اطراف مقبره آن‌ها، مقبره تعدادی از سرداران و سربازان او قرار دارد.

در ابتدای مجموعه یک دروازه منتهی به باغ مرکزی ساخته شده که دارای اتاقک‌هایی جهت استقرار نگهبانان است. وقتی از این دروازه وارد می‌شوید منظره‌ای از پس جاده‌ای سبز پیدا شده و در انتهای این جاده گنبد سپید قصر دیده می‌شود.برای ورود به محوطه اطراف مقبره باید کفش‌ها را از پا درآورده و به سبک هندی‌ها ، پابرهنه وارد شد. در چهار طرف ورودی‌های مقبره تعداد زیادی کتیبه و اشعار فارسی با خطی زیبا خوشنویسی شده‌اند.

اتاقک مقبره دارای سه قبر برجسته است که روی آن‌ها پرچم هایی سرخ و سبز کشیده و این مقابر متعلق به پادشاه و پدر و مادرش هستند. مسلمانان هند اعتقاد و احترام به این مجموعه می‌گذارند. در کنار گنبد و آرامگاه مسجدی قرار دارد که به خط اردو که بسیار شبیه فارسی است و روی آن نوشته شده است : مسجد القصی. دورتا دور اتاق مقبره و مسجد تعداد زیادی قبر تاریخی قرار دارد که به سبک ویژه ای ساخته شده‌اند. این مقابر دارای حدود یک متر ارتفاع بوده و حالت پلکانی دارند. بیشتر این مقابر متعلق به سربازان و سردارانی است که در جنگ با قشون انگلیس کشته شده‌اند .

در ورودی مجموعه به زبان‌های انگلیسی، هندی و کانارا زندگی نامه مختصر تیپو سلطان نوشته شده است.بر اساس این نوشته، در سال‌های طولانی حکومت خود که مقارن با دوره ویکتوریا در انگلستان و اوج قدرت کمپانی هند شرقی در هندوستان بود بارها با سپاهیان انگلیسی جنگیده و آن‌ها را شکست داد و اصلی‌ترین مانع نفوذ قدرت انگلستان در جنوب هند محسوب می‌شد.

او علاوه بر مبارزه با استعمارگران، نقش مهمی در پیشرفت دین اسلام در جنوب هند داشت و این موضوع سبب شده بود تا پادشاهان محلی و کوچک هندو با او از در دشمنی درآمده و با انگلیسی ها متحد شوند و نتیجه این اتحاد، شکست تیپو سلطان در برابر انگلیسی ها بود، او پس از این شکست مجبور شد دو فرزند خود را به عنوان گروگان به انگلیسی‌ها بدهد.

مقارن با این زمان ناپلئون بناپارت در فرانسه قدرت را به دست گرفت و انگلستان در داخل قاره اروپا رقیب جدیدی پیدا کرد. هدف ناپلئون ضربه زدن به منافع استعماری انگلستان بود. به گواه متون تاریخی پس از اینکه ناپلئون فرستادگانی را به دربار تیپو سلطان می‌فرستد، حاکمان انگلیسی هندوستان از این موضوع برآشفته شده و درگیری‌های تازه‌ای با تیپو سلطان آغاز می‌کنند. درگیری‌هایی که سرانجام آن کشته شدن سلطان در میدان نبرد بود و به این ترتیب آخرین سنگر مقاومت هندی‌ها در برابر استعمار پیر در هم شکسته و برای سال‌هایی طولانی هندوستان مورد بهره برداری و استثمار قرار می‌گیرد.