گزارشی از کتاب‌های نظامی و نظامی‌پژوهی

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

علی‌اصغر محمدخانی با ارائه آماری از انتشار کتاب‌های مربوط به نظامی، از وضعیت نظامی‌پژوهی گزارشی ارائه کرد.

به گزارش ایسنا، معاون فرهنگی و بین‌الملل شهر کتاب در آستانه‌ روز بزرگداشت نظامی گفت: آثار نظامی‌گنجوی توانایی‌های منحصر به فردی دارد که فراتر از مرزهای فرهنگی‌ای می‌رود که آن را تولید کرده است و می‌تواند با مخاطبان مختلف در جهان با سنجه‌ها و سلیقه‌های متفاوت گفت‌وگو کند و بدین سبب است که نظامی یکی از پنج سخن‌سرای بزرگ ایران و یکی از سرایندگان بزرگ ادبیات جهان است.

او در ادامه بیان کرد: نظامی بزرگ‌ترین سراینده‌ منظومه‌های عاشقانه است و شاعری ایران‌دوست و ایران‌ستاست و مروری بر آثاری که در یک‌ سال گذشته از نظامی و درباره‌ او در ایران منتشر شده نشان می‌دهد که نظامی‌پژوهی از نظر انتشار آثار بدیع و تحلیلی رشد مناسبی نداشته و آثاری که منتشر می‌شود تکرار حرف‌های گذشتگان است. ضرورت دارد که دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی توجه بیشتری به گنجینه‌ ادبی نظامی بکنند.

محمدخانی گفت: در سال ۹۷ مجموعا ۵۵ عنوان کتاب با شمارگان ۴۶‌هزار نسخه از نظامی و درباره‌ نظامی منتشر شده که لیلی‌ومجنون با ۱۵ بار انتشار و ۱۲۳۰۰ نسخه و خسرووشیرین با ۱۴ بار انتشار و شمارگان ۱۲هزار نسخه با اقبال بیشتری روبه‌رو بوده است. پس از آن هفت‌پیکر ۹ بار در این سال منتشر شده است. درباره‌ اندیشه و آرای نظامی نیز ۷ عنوان کتاب به چاپ رسیده است.

معاون فرهنگی و بین‌الملل شهر کتاب افزود: نظامی شاعری است که شاعری را با اشعار کوتاه آغاز کرد و سپس در حدود چهل‌سالگی به منظومه‌سرایی پرداخت و از این بابت به فردوسی شباهت دارد و بیش از همه از فردوسی و شاهنامه تاثیر پذیرفته است. ولی پس از نظامی، سرایندگان بسیاری در هند و ایران و ترکیه به تقلید از منظومه‌های نظامی پرداخته‌اند؛ از امیرخسرو دهلوی تا جامی، وحشی بافقی، مکتبی شیرازی، فضولی بغدادی و شاعران دیگر. کمتر شاعری در ادب فارسی مانند نظامی داریم که این تعداد مقلد داشته باشد و در میان آثار شاعران پارسی‌گوی، منظومه‌های نظامی بیش از کتاب‌های دیگر سرمشق شاعران قرن‌های بعد شده و نظیره‌های بسیاری برای آن‌ها پدید آورده است.

او تصریح کرد: هنوز اندیشه‌ها و حکمت نظامی به خوبی تبیین و تحلیل نشده و در آثار نظامی حکمت و گرایش‌های فلسفی مشهود است و بی‌سبب نیست که لقب حکیم گرفته است. ایران‌دوستی نظامی به همراه دین‌ورزی اوست؛ همه‌ آثارش سرشار از اشاره به اساطیر و تاریخ و روایات کهن است که همیشه با غرور و احترام از آن یاد می‌کند و بدان می‌بالد و توجه او به آموزه‌های دینی در تمام آثارش به ویژه دیباچه‌های او در خمسه، حکایت از ایمان عمیق او به توحید و دیانت اسلام و ارادت به پیامبر (ص) دارد و در آثارش بارها به اخلاق زهد و گوشه‌نشینی و شب‌زنده‌داری و روزه‌ گرفتن و چله نشستن خود اشاره کرده است.

محمدخانی در ادامه به وضعیت نظامی‌پژوهی در جهان اشاره کرد و گفت: با این‌که نظامی‌پژوهان جهان چون هلموت ریتر، یان ریپکا، برتلس، الساندرو بائوزانی، کریستوف بورگل، کارلو سکونه و پائولا اورساتی آثار نظامی را ترجمه کرده و درباره‌ او مقاله و کتاب نوشته‌اند اما این نظامی‌پژوهان بیشتر در آلمان، چک، روسیه و ایتالیا، فرانسه و انگلیس و ... به این زبان‌ها اثر آفریده‌اند و آثار نظامی به بسیاری از زبان‌ها ترجمه نشده و امید است که با تلاش ایران‌شناسان، دپارتمان‌های زبان‌ در کشورهای دیگر، رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی در ایران و مراکز ادبی و فرهنگی در سال‌های آتی، نظامی‌پژوهی رونق بیشتری در داخل و خارج از کشور داشته باشد.

او در پایان گفت که نام‌گذاری روزهایی برای بزرگداشت مفاخر ادبی و فلسفی و دینی در تقویم‌ها فقط برای افتخار کردن به این بزرگان نیست بلکه همه‌ ما در برابر آثاری که این بزرگان آفریده‌اند مسئولیت داریم و به سهم خود باید با ترویج اندیشه‌ها و آثار شاعران و فیلسوفان و بزرگان، ادای دینی به این بزرگان داشته باشیم و هنرمندان، نویسندگان و متفکران تاملی در معرفی نظامی با قالب‌های نوین و ابتکارات هنرمندانه داشته باشند.