اهمیت پاسداران فرهنگ عامیانه

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

به مناسبت شانزدهمین سالگرد تاسیس موزه هنر مشکین‌فام، مراسم رونمایی و جشن امضای کتاب «هنرهای سنتی و معماری»، دومین مجموعه از دایرةالمعارف «صدسال» در این موزه برگزار شد.

به گزارش ایسنا، «صدسال» در ستایش چهره‌های علمی، فرهنگی و هنری فارس به همت حسن مشکین‌فام تدوین می‌شود. مراسم رونمایی از این کتاب در شیراز با حضور اهل فرهنگ و استادان هنرهای سنتی و معماری فارس همراه بود.
بر اساس خبر رسیده، در ابتدای این مراسم، کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس با اشاره به اهمیت هنرهای سنتی و معماری در خصوص شیراز گفت: آنگاه که لاله‌های احساس، از سرآغاز طلوعش بر بلندای آفتاب از هُرم نفس‌هایی به لبخند آمده حکایت دارد، آنگاه که کاه‌گِلِ بارانی‌اش، عطر و عبیر بهشت گمشده را می‌مانَد، شیراز با تفاخری ازلی، بر خاور و باخترِ احساس و اندیشه، خود می‌نماید تا سرشار از شعر و فلسفه، لبریز از هنر و دانش، آوای آشنایش را، از درازنای تاریخ به اینک‌ ما پیوند ‌زند؛ شیراز! و ما چه فاخرانه در این خاک، فرصت زیستن یافته‌ایم؛ غرّه بر نام بلندش، بالیده‌ایم و با فراز و نشیب روزگارانش تپیده‌ایم؛ در خنکای بطنش از شرق تا غربِ هویتش، میراث‌دار گنجینه‌هایی از هنرهایی ماندگار بر پهنه این خاک گلریز شده‌ایم؛ از معماری تا خاتم‌کاری؛ از سنگ‌تراشی تا کاشی‌کاری و آجرتراشی؛ از آیینه‌کاری تا گچ‌بری؛ از دست‌بافت‌های عشایری تا نمدمالی و کلاه‌مالی؛ از رفوگری و رنگرزی تا چوب‌کاری و منبت‌کاری و معرق‌کاری؛ از خراطی، صندوق‌سازی، قاب‌سازی و ساخت تندیس‌های چوبی تا سفالگری، فلزکاری، مسگری، آهنگری، سیم‌بافی، قلمزنی، زرگری و جواهرسازی، از حکاکی و بوریابافی و حصیربافی تا گیوه‌دوزی و شیشه‌گری و .... «تا بدانی که به چندین هنر آراسته‌ایم»!
او افزود: این همه اما، در ساحت بلند هنرآفرینانی معنا می‌یابد که در گذر هرروزه زمان، در تپش هر لحظه عقربک‌های عمر، از خامه نگارین سرانگشتان خود، به خلقی تازه و ماندگار در تاریخ هنر این سرزمین برآمده‌اند؛ آنان که خودآگاه از بودِ خود، معجزه زیستن را بر این خاک، با خلق هنر در مقیاسی گسترده و به درازای دهلیز تاریخ، امکان‌پذیر ساخته‌اند. بی چشم‌داشتی بر هیاهوی نام، به هنر اندیشیده‌اند و خلق دوباره و دوباره، تا آثاری بیافرینند که روزنه‌ای باشد برای دیدار دیگرباره زیبایی، تمثیل شیدایی و تجلی هر آنچه خیال باطنی است؛ خیالی که جان‌مایه‌اش، قالب هنرهای آنهاست؛ هنرهایی برخاسته از نیستان جانشان. و هم از این روی است که به تصویری از چشمانی نافذ، دستانی هنرمند، قامتی خمیده، اما مصمم، در قاب تاریخ ما به ثبت نرسیده‌اند.
اهمیت پاسداران فرهنگ عامیانه
مدیر دانشنامه فارس گفت: اگر ماده اولیه زیبایی، رنگ‌ها باشند، هنرِ نقاشی به وجود می‌آید و اگر آن را در ماده و جسم متجلّی کنند، پیکرتراشی و مجسمه‌سازی نتیجه آن خواهد بود. اگر زیبایی و ریتم را در صداها پدید آورند، هنر موسیقی از آن زاده می‌شود و اگر آفرینش این جمال و اعتدال در زبان صورت گیرد، شعر و داستان آفریده می‌شود. از ترکیب برخی از این هنرها، هنر ترکیبی نمایش پدید می‌آید و با افزودن تکنولوژی به آن هنر سینما زاده می‌شود. در کنار هنر رسمی و مدرن و دانشگاهی نیز هنر مردمی نیز وجود دارد که آن را «هنر مردم» می‌خوانیم، که امروز بر خوان آن نشسته‌ایم.

کمالی ادامه داد: ما هنوز هم از بخت‌یار مردمانیم که فرهنگ اصیلمان به دلیل ضرورت‌های اجتماعی، توانسته است به‌رغم رشد فرهنگ رسمی، دوام بیاورد. اگرچه برخی از این فرهنگ‌ها نیز از آسیب مصون نمانده است. از این روی، ضرورت گردآوری، ثبت و ضبط نموده‌های فرهنگ مردم، از همین منظر در خور اعتناست و اهمیت پاسداران فرهنگ عامیانه نیز در همین بزنگاه است که بازشناخته می‌شود.
او درباره ضرورت توجه به توسعه فرهنگی شیراز گفت: شیراز یکی از اصلی‌ترین کانون‌های تولید و مصرف فرهنگ و هنر در کشور است. واقعیت آن است که امروزه ما معمولاً هنگام اندیشیدن درباره شیراز تحت تأثیر نگاه آسیب‌شناسانه به بحران‌های شهری قرار می‌گیریم که باعث می‌شود تصویر فرهنگی این شهر پوشیده ماند؛ از این روی اندیشیدن به توسعه فرهنگی شهر شیراز  ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است تا با آگاهی و بینش، عوامل و موانع توسعه فرهنگی شهر شیراز را بازشناخته و از میان برداریم؛ توجه به جنبه‌های انسانی و تکیه بر مبانی فرهنگی خودی و سازگار با آن، آرام‌سازی محیط شهری، تزریق زندگی و حیات شهری به بافت کالبدی شهر، توجه به کیفیت زندگی فرهیختگان و فرزانگان شهر، توجه به ارتقای سطح تعاملات مثبت مردم با یکدیگر در فرهنگ شهر شیراز، فراهم‌آوردی زمینه مناسب برای تعامل بیشتر هنرمندان با یکدیگر، تبدیل آثار تاریخی و مراکز میراث فرهنگی به اماکنی برای تحقیق و مطالعه در تاریخ و فرهنگ کشور، به جریان‌اندازی جاذبه‌های فرهنگی اقوام با دعوت از معماران، جامعه‌شناسان، مدیران شهری و عالمان مطالعات فرهنگی و برقراری گفت‌وگوی مشترک میان آنان، توجه به یکپارچگی فرهنگی در کنار تنوع فرهنگی، ارتقای سطح آگاهی‌ها و نظام اطلاع‌رسانی مردم نسبت به ظرفیت‌های تاریخی، هنری و طبیعی شیراز و نیز ایجاد زمینه دسترسی سریع به مراکز فرهنگی و میراث فرهنگی، هنری، برخی از راهکارهای کاربردی این امر در خصوص ماندگار ساختن فرهنگ بومی است که خود از زیربناهای بنیادین تمدن و فرهنگ و میراث ماندگار ایران است.
کمالی با تقدیر از مشکین‌فام ادامه داد: اینک اما تجلیل از بزرگان و هنرمندان قوم شیراز، که در طومار ارزشمند «صدسال» استاد حسن مشکین‌فام‌ به انجام رسیده است‌، مباهاتی است برای ما همگان؛ تا از یک سوی قدردان همت نستوه این هنری‌مردان ماندگار تاریخ و فرهنگ هنر شیراز باشیم که با آثار خویش در فهم تاریخِ هنر این سرزمین سهمی بسزا دارند؛ همانانی که به مدد الهام و اشراق و با خلاقیت‌های هنری خویش کارستانی سترگ از هنر آفریده‌اند، و از دیگر سوی، میراث‌دار گنجینه‌ای از هنر هستند که آیندگان ما را چشم بر آن است. گنجینه‌هایی که با واقعیت‌های عینی پیوندی تنگاتنگ دارند، در عینیتی کامل به تصویر می‌آیند و مخاطبانشان را بر سر شوق می‌آورند و تفکر مانایی فرهنگ اصیل سرزمینشان را به دوش می‌کشند.

گزارش یک اتفاق ماندگار
کمالی گفت: بی‌شک اثر ارزشمند استاد حسن مشکین‌فام مرجعی ماندگار در شناخت، معرفی و پاسداشت هنر و هنرمندان این مرز و بوم است؛ اثری که مایه مباهات مردمان این سرزمین است. آنچه در این اثر گرد آمده، داشته‌های استاد مشکین فام است در موزه‌ ارزشمندی که به همتش جمع شده است. حسن مشکین‌فام، هنرمند توانمند این سرزمین کوشیده است تا در این موزه نقش زیبایی را از نوعی دیگر بنماید. در گوشه‌گوشه این گنجینه هنر، یادمان‌هایی از انسان‌هایی ویژه نهفته است. این کتاب فراتر از زیبایی‌های دلنشین خود، گزارش یک اتفاق ماندگار است. گزارش تلاشی جانفرسا از سر عشق که تار و پودش را از عشق و احساس تنیده‌اند. باید دستی بر آتش داشت و دلی در سودای فرهنگ و هنر تا بدانی که تداوم یک حرکت فرهنگی با توان و توشه فردی چه فرود و فرازها و چه شگفت سختی‌هایی دارد. باید همتش را ستود. یاری‌اش کرد و الگویی ساخت برای حضور دیگران در عرصه‌هایی از این دست تا در روزگاری نه‌چندان دور این سرزمین آراسته‌تر شود به عشق.
او تاکید کرد: برای ما  همگان، شیراز روح است و کالبُد، شیراز جغرافیاست و زندگی، شیراز تاریخ است و فرهنگ، شیراز ماندگار است و جاری در بطن همه این هنرها.
برای دوست داشتن یک شهر باید آن را شناخت
حسن مشکین‌فام هم در این مراسم به بیان نحوه تفکر و دلایل شکل‌گیری این مجموعه پرداخت و درباره محتویات کتاب گفت: محتویات این اثر شامل بررسی و معرفی ده‌ها رشته هنر و صنایع دستی و سنتی و همچنین معماری با ارائه تصاویر استادان و بیوگرافی و نمونه آثار آن‌ها است.
او افزود: برای دوست داشتن یک شهر باید آن را شناخت و از پیشینه تاریخی، فرهنگی و هنری‌اش، از رویدادها و دگرگونی‌هایش و آنچه در سده‌های متمادی بر آن گذشته است، آگاه شد. شیراز شهری است که در کنار بزرگترین و باشکوهترین پایتخت شرق باستان، از هخامنشیان و ساسانیان گرفته تا دیلمیان و صفاریان و صفویه و زندیه و سلسله‌های دیگر، شخصیت‌ها، هنرمندان و استادان بی‌شماری را در زمینه‌های مختلف در دامان خودپرورانده و آثار ارزشمندی را به فرهنگ و جامعه جهانی عرضه داشته است.
بر اساس این خبر، مجموعه دایرةالمعارف هفت‌جلدی «صدسال» تلاشی در شناخت و ستایش از چهره‌های علمی، فرهنگی و هنری فارس است. کوششی سترگ به درازای ٤٠ سال در بازیابی و بازمعرفی استادان بزرگ اما فراموش‌شده این آب و خاک در یک و نیم قرن تاریخ معاصر ما.
همچنین بنا بر اعلام، موزه هنر مشکین‌فام موزه خصوصی هنرهای تجسمی در ایران است که به عنوان موزه خصوصی برتر ایران در سال ١٣٩٧ انتخاب شده است.