لیلة المبیت چه شبی است و چه حادثه ای در آن رخ داده است ؟

[م‍حمّد]

لیلة المبیت شبى بود که امام على(ع) در بستر پیامبرخوابید تا نقشه قتل پیامبر خنثى گردد. در سال سیزدهم بعثت به دنبال انعقاد پیمان عقبه دوم در شب سیزدهم ذى حجه، میان پیامبر اسلام و یثربیان که مردم مدینه پیامبر را به شهر خودشان دعوت کردند و در برابر تهاجم قریشیان آماده دفاع و حمایت از پیامبر شدند، از فرداى آن روز مسلمانان مکه به تدریج به آن دیار هجرت نمودند. سران قریش که بعداً به این جریان پى بردند، احساس خطر کردند و در پى چاره برآمدند.

در آخر ماه صفر سال چهاردهم بعثت در دارالندوة (مجلس شوراى مکه) اجتماع نمودند. در این شورا برخى پیشنهاد کردند که پیامبر را تبعید یا زندانى کنند، ولى این پیشنهاد به تصویب نرسید. پیشنهاد دیگرى مطرح شد که پیامبر را به قتل برسانند، که به تصویب رسید، با این شرط که شبانه به صورت دسته جمعى و از همه قبایل بر سر حضرت محمد بریزند و او را در بستر خواب قطعه قطعه کنند. در این صورت قاتل یک نفر نخواهد بود و بنى هاشم نمى‏توانند با همه جنگ کند. و ماجرا ناچار با گرفتن خون بها فیصله مى‏یابد. سران قریش براى اجراى این نقشه شب اول ربیع الاول را انتخاب نمودند.
خداوند از طریق پیک وحى پیامبر را از این نقشه آگاه نمود. «و اذ یمکر بک الذین کفروا لیثبتوک أو یقتلوک أو یخرجوک و یمکرون و یمکر الله والله خیر الماکرین؛ به یادآور هنگامى را که کافران نقشه مى‏کشیدند که تو را به زندان بیافکنند، یا به قتل برسانند و یا از مکه خارج سازند. آنان چاره مى‏اندیشیدند و خداوند هم چاره مى‏اندیشد و تدبیر مى‏کند و خدا بهترین چاره جویان است».(۱)
پیامبر(ص) براى خنثى کردن نقشه دشمن از شیوه «رد گم کردن» استفاده کرد و بدین منظور با على(ع) صحبت کرد و فرمود: امشب در بستر من بخواب و آن پارچه سبزى را که من هر شب بر روى خود مى‏کشیدم، بر روى خود بکش تا تصور کنند من در بستر خفته‏ام و موقتاً از تعقیب من دست بردارند. على(ع) به دستور پیامبر(ص) جامه عمل پوشاند. مأموران قریش از سرشب خانه پیامبر را محاصره کردند، که تا صبح ادامه داشت و سپس با شمشیرهاى برهنه به خانه هجوم بردند. على(ع) از بستر برخاست. آنان با دیدن على(ع) سخت بر آشتفتند و به وى گفتند: محمد کجا است؟ حضرت فرمود: مگر او را به من سپرده بودید که از من بخواهید؟! در این هنگام به سوى على(ع) یورش بردند و به نقل برخى از مورخان او را آزردند و آن گاه وى را به سوى مسجدالحرام کشیدند و پس از بازداشت مختصرى او را رها کردند(۲) و در پى تعقیب پیامبر برآمدند. این شب را که حضرت على(ع) در بستر پیامبر خوابید و خودش را براى سلامتى پیامبر در معرض خطر قرار داد، لیلةالمبیت مى‏نامند. قرآن درباره فداکارى این شب على(ع) مى‏فرماید: «و من الناس من یشرى نفسه ابتغاء مرضات الله والله رؤف بالعباد؛(۳) برخى از مردم با ایمان(على در لیلةالمبیت) جان خود را براى کسب خشنودى خدا مى‏فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است».(۴)

پی نوشت:
۱ -سوره انفال (۸) آیه ۳۰.
۲ - تاریخ طبرى، ج‏۲، ص ۴۴۴.
۳ - بقره (۲) آیه ۲۰۷.
۴ - ر. ک: مهدى پیشوایى، سیره پیشوایان، ص ۳۷ تا ۴۰.