جام طلا مشگین شهر به پرتگاه شک افتاد

[PROOSHAT]

اصل یا بدل بودن اشیاء تاریخی همواره یک چالش بزرگ باستان‌شناسی بوده‌است. چالشی که می‌توان از آن به عنوان اولین گام خائنانه یک قاچاقچی اموال تاریخی یاد کرد. با این‌حال راهنمایی وجود دارد. راهنمایی که بخشی از آن به مدد تکنولوژی و بخشی دیگر به واسطه تجربه باستان‌شناسی بدست آمده‌است. راهنمایی که می‌تواند پرده از راز اصل یا تقلبی بودن، جام مشگین‌شهر بردارد.

به گزارش CHN خبر شگفت‌انگیز و جذاب است؛ یک جام طلا، با شباهت زیادی به جام معروف مارلیک، در مشگین‌شهر اردبیل کشف شده‌است. آن را از یک قاچاقچی اموال تاریخی گرفته‌اند و او هم اعتراف کرده، این شی‌ را به همراه 300 شی دیگر از محوطه‌ای باستانی در همین شهر (که به دلایل امنیتی نام محوطه فاش نشده) پیدا کرده‌است. ساعتی می‌گذرد و خبر احتمال اصل یا تقلبی بودن آن شنیده می‌شود. بلایی که سر جام اهدایی نیویورک آمد. اما به راستی راهی برای فهم تقلبی یا اصل بودن یک شی تاریخی وجود دارد؟

«مهرداد ملکزاده»،‌ باستان‌شناس، مدرس دانشگاه و کارشناس اموال تاریخی دراین‌باره به CHN می‌گوید: «یکی از مهمترین راه‌های فهم اصالت یک شی تاریخی اینست که شی از درون یک بافت یا نهشته باستان‌شناسی به‌دست آمده باشد. به‌عبارتی شی باستانی باید در کاوش‌های علمی کنترل شده و از زیر کلنگ باستان‌شناسان خارج شود».

این باستان‌شناس معتقد است، در دنیای معاصر نحوه کشف و روش‌های مستند سازی اثر بسیار اهمیت دارد. از آنجایی که در لحظه کشف جام حسنلو هیچ تصویر و مستندی وجود ندارد هم هنوز اصالت شی توسط برخی مورد تردید است.

او می‌گوید: با اینکه تصاویر موجود از جام مشگین‌شهر چندان واضح نیستند اما از نگاه نگاره‌شناختی ( آیکونوگرافیک) تصاویر موجود با نمونه‌های معیار و شاخصی که در نقوش به‌کار رفته در جام تفاوت دارد و بیانگر ناشی بودن و نابلد بودن فرد جاعل در ساخت این شی است.

این دانش آموخته رشته موزه داری ادامه می‌دهد: «باتوجه به پیشرفت شیوه‌های آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی در فهم و شناخت اصالت اشیاء باستانی می‌توان با استفاده از تصاویر رادیوگرافی و فهم شیوه‌های تولید اصالت شی را تشخیص داد. برای مثال، شیوه‌هایی که امروزه در ساخت اجسام فلزی استفاده می‌شود به‌هیچ وجه با روش‌های ساخت اشیاء در عهد باستان مطابقت ندارد. درحال‌حاضر ورق‌های طلا و نقره در کارخانه‌ها نورد می‌شوند این درحالی است که در عهد باستان ورقه‌های فلز با چکش صاف می‌شد. هم‌اکنون نیز می‌توان با بررسی سطح اثر تشخیص داد که این جام از ورق نورد شده ساخته شده یا ورق چکش کاری شده است.»

این باستان‌شناس همچنین نوع نقوش بکاررفته در یک اثر باستانی را یکی دیگر از راه‌هایی اعلام کرد که می‌توان با استفاده از آن اصل یا تقلبی بودن شی را تشخیص داد. چنانچه به‌گفته او، در عهد باستان مقطع خطی که نقش را بوجود می‌آورد حرف V است اما درحال‌حاضر از ابزارهایی برای ساخت اشیاء تقلبی استفاده می‌شود که مقطع حرف آن‌ها U است.

او می‌‌گوید: در عهد باستان معدن‌ها محدود بودند و امروزه می‌توان با علم نسب‌شناسی و مطابقت خلوص طلاهای امروزی با عهد باستان به نوع استخراج و حتی معدن مورد نظر دست یافت.

این درحالی است که به اعتقاد این باستان‌شناس، شواهد و تصاویر موجود از این شی باستانی بیانگر آنست که به احتمال زیاد این اثر تقلبی باشد.