ضرر استفاده از انواع دارو ها

[✘PETER✘]

هر باركه بيماري به سراغ ما مي آيد، نگراني از ناراحتي هاي ناشي از بيماري وجود ما را در بر مي گيرد. فرقي نمي كند بيماري يك سرماخوردگي ساده هم كه باشد انسان را گرفتار مي كند. چنين است كه بسته به نوع بيماري هر كدام از ما در لحظاتي كه مريض مي شويم به جست وجوي راهي براي درمان آن مي افتيم. راه حل منطقي اين است كه با مراجعه به موقع به پزشك خود را تحت درمان قرار دهيم و از گسترش آن بيماري در بدن خويش جلوگيري كنيم. اين راه حل ساده اما مورد پذيرش بسياري قرار نمي گيرد. بي توجهي به عواقب بيماري در مورد بيماري هاي به ظاهر ساده اي چون سرما خوردگي و يا سردرد ها بيشتر است. چنين است كه افراد متعدد خود براي خويش نقش پزشك را ايفا كرده و با مصرف بي رويه داروهايي كه پزشك براي آنها تشخيص نداده به دنبال درمان خويش مي افتند. درماني كه مي تواند به دليل ناآشنايي بيماران با مصرف درست دارو خطراتي هم به دنبال داشته باشد.
چنين اشتباهي فقط به كشورما اختصاص ندارد. چندي پيش خبرگزاري ها به نقل از پزشكان اداره دارو و غذاي امريكا اعلام كردند كه محققان اين اداره درخواست كردند از فروش بدون نسخه داروهاي سرماخوردگي و سرفه براي كودكان جلوگيري شود.
به گزارش خبرگزاري رويترز از نيويورك ، پزشكان مي گويند مصرف بي رويه اين داروها براي كودكان و نوجوانان عوارض جانبي به همراه دارد. پزشكان مي گويند اين داروها به خصوص براي كودكان چهار تا شش ساله خطرناك است.
افزايش بي رويه مصرف دارو بدون نسخه پزشك از سوي بسياري از افراد در حالي رخ مي دهد كه به گفته پژوهشگران تحقيقات نشان مي دهد مصرف زياد و خودسرانه دارو احتمال بروز خودكشي را افزايش مي دهد.
اين در حالي است كه تاكنون تصور مي شد تنها مصرف خودسرانه داروهاي اعصاب موجب بروز برخي رفتارها در افراد مي شود اما تحقيقات اخير نشان داده مصرف انواع داروها مي تواند عوارضي مانند بروز رفتارهاي ناهنجار و خودكشي را به دنبال داشته باشد. به گزارش خبرگزاري ها چنانچه هر گونه دارويي به مقدار زياد و بدون تجويز پزشك مصرف شود مي تواند منجر به تغيير رفتار و بروز رفتارهاي ناهنجار در افراد شود.
به گفته محققان در اين ميان مي توان به داروهايي نظير داروهاي آسم، صرع، داروهاي ترك سيگار و حتي برخي داروهاي كم ضرر ديگر اشاره كرد.
البته كمپاني هاي دارويي معتقدند كه اين موارد عموميت ندارد، اما با توجه به اينكه برخي بيماران با مصرف اين گونه داروها دست به اقدامات غير طبيعي و حتي خودكشي زده اند بهتر است قبل از مصرف هر گونه دارويي با پزشك متخصص مشورت شود.
اين پژوهشگران معتقدند كه بهتر است افراد سعي نكنند كه به هر طريقي و بدون تجويز پزشك داروها را تهيه و مصرف كنند زيرا برخي از داروها تنها به دليل بي ضرر بودنشان نيست كه در داروخانه ها توزيع مي شود و نياز به نسخه كتبي ندارند.
نتايج يك تحقيق ديگر در كانادا نيز نشان دهنده ابعاد ديگري از اثرات سوء مصرف دارو است. نتايج اين تحقيقات نشان مي دهد كه مصرف زياد داروهاي سوء هاضمه خطر بروز پوكي استخوان را در پي دارد. پژوهشگران كانادايي هشدار دادند مصرف داروهاي سوء هاضمه و ترش كردگي خطر ابتلابه پوكي استخوان را افزايش مي دهد. به گفته اين پژوهشگران؛ هم اكنون ميليون ها نفر در سراسر جهان از اين داروها براي درمان سوء هاضمه و سوزش سردل استفاده مي كنند.
اين تحقيقات نشان داده است افرادي كه به طور منظم براي مدت پنج سال از اين داروها استفاده مي كنند، ۴۴ درصد بيشتر در معرض خطر شكستگي هاي استخوان لگن قرار دارند. دانشمندان دانشگاه مانيتوبا تصور مي كنند كه اين داروها ممكن است مانع از جذب كلسيم توسط بدن شود در حالي كه جذب كلسيم براي داشتن استخوان هاي سالم و محكم ضروري است.
آمارها حاكي از آن است كه از هر سه زن يك نفر و از هر ۱۲ مرد يك نفر به پوكي استخوان مبتلامي شود.
هشدار پزشكان
سوء مصرف دارو، مصرف بي رويه و بدون نسخه پزشك در كشور ما نيز رواج دارد.همه ما در ميان اطرافيان خود كساني را ديده ايم كه با هر سر دردي كه به سراغشان مي آيد چگونه به سراغ دارو هاي مسكن رفته و به شكلي بي رويه و بدون اجازه پزشك از اين دارو ها استفاده مي كنند.
دكتر «سيد حميد خويي» عضو هيات علمي دانشكده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي تهران و رئيس انجمن علمي داروسازان ايران نسبت به مصرف خودسرانه و مداوم ضد دردهاي مخدر دار به خصوص فرآورده هاي كدئين دار كه به ميزان زيادي در كشور مورد استفاده قرار مي گيرند هشدار داده و مي گويد: «مصرف مداوم اين داروها ضمن ايجاد وابستگي و اعتياد فيزيكي و رواني ايجاد تحمل مي كند به اين صورت كه اثر ضد دردي آنها كاهش مي يابد و فرد براي تسكين درد مجبور مي شود ميزان مصرف را بالاببرد كه متعاقب آن اثرات سمي بيشتري از دارو در بدن باقي مي ماند.»
وي مي افزايد: « در كشور ما فرآورده هاي كدئين دار در شمار داروهاي نسخه اي هستند و با نسخه پزشك بايد مورد مصرف قرار گيرند و مردم بهتر است داروسازان و داروخانه ها را به منظور خريد غير نسخه اي اين داروها تحت فشار قرار ندهند.»
رئيس انجمن علمي داروسازان ايران مي گويد: «مصرف فرآورده هاي كدئين دار از جمله آسپرين كدئين و استامينوفن كدئين كه به هنگام ضرورت كوتاه مدت و تحت نظر پزشك است جاي نگراني ندارد و بيمار مي تواند در مدت تعيين شده توسط پزشك به مصرف دارو ادامه دهد. »
دكتر خويي با بيان اينكه ميزان مصرف ضد دردهاي كدئين دار بستگي به نوع و شدت درد و طول دوره درمان تجويز شده توسط پزشك دارد، ادامه مي دهد: «در يك بيمار مبتلابه سرطان ممكن است بنا بر توصيه پزشك بيمار مجاز به مصرف روزانه ۳تا ۴ مسكن كدئين دار باشد اما در مورد يك بيماري ساده بيمار به منظور تسكين درد تا حد امكان بايد سعي كند از استامينوفن هاي ساده و غير كدئيني استفاده كند.»
همچنين« اميرحسين قاضي زاده» عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي نيز با بيان اين كه متاسفانه در كشور مصرف دارو ساماندهي نشده است، مي گويد: «تجويز نادرست پزشكان و سرانه بالاي مصرف دارو در كشور از يك سو و از طرف ديگر كم كردن عرضه دارو توسط كارخانجات بازار را نا امن مي كند.»
دكتر« رهبر مژدهي آذر» عضو شوراي عالي داروخانه هاي ايران نيز سوء مصرف دارو در كشور را ناشي از مشكلاتي دانست كه به مردم تحميل شده است. وي مي گويد: «اگر به موضوع يك بعدي نگاه كنيم، سوء مصرف دارو در كشور وجود دارد اما لازم است كه اين موضوع ريشه يابي شود.»
وي، وجود سوء مصرف دارو در كشور را ناشي از مسائل حاشيه اي دانسته و مي افزايد: «درصدي از مردم به دليل نداشتن دفترچه بيمه و براي اينكه از هزينه هاي درمان بكاهند، خودسرانه به داروخانه ها مراجعه كرده و داروي خود را تهيه مي كنند.»
«مژدهي آذر» به عنوان مثال از كارگران ساختماني به عنوان قشر ديگري از جمعيت فاقد دفترچه بيمه درماني در كشور نام برده و ادامه مي دهد: « عده اي هستند كه دفترچه بيمه دارند اما با توجه به خدمات ضعيفي كه سازمان هاي بيمه گر ارائه مي دهند، قيد استفاده از دفترچه را مي زنند.»
وي همچنين به افرادي اشاره كرده كه قادر نيستند سهم بيمه خود را بپردازند و مي گويد: «در مجموع تعداد زيادي از مردم، به دلايلي كه ما براي آنها ايجاد كرده ايم، دچار سوء مصرف دارو هستند.در حال حاضر شرايط كاري به گونه اي نيست كه داروخانه ها و پزشكان از مراجعه بيماران، اقناع شوند. در نتيجه داروخانه ها تبديل به دارو فروشي شده اند. در حالي كه وظيفه داروخانه چيزي فراتر از تحويل دارو به مراجعان است.»
چندي پيش خبرگزاري ها به نقل از دكتر «سيدرضا مرتضوي» دبير علمي كنفرانس ADR و استاديار دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي و درماني استان قزوين به آمار و اطلاعاتي در زمينه ميزان مصرف خودسرانه دارو در كشور اشاره كردند. به گفته وي بيش از ۴۰ درصد مردم خودسرانه و بدون مشورت با پزشك يا داروساز دارو مصرف مي كنند.
وي افزوده بود: «تمام داروها داراي عوارض جانبي سمي هستند و مصرف آنها بايد با تجويز پزشك و يا مشورت با داروساز يا مسئول داروخانه ها انجام شود. هيچ داروي بدون عارضه در دنيا نداريم، البته ميزان عوارض بسته به وضعيت جسمي، مقدار مصرف و طول مدت مصرف متغير است، ولي برخي داروها اثرات جانبي و عوارض سمي خود را در مصرف مداوم نشان مي دهند. عوارض برخي از داروها مشخص است، ولي برخي از داروها پس از عرضه در بازار مصرف به مرور عوارض آن مشخص مي شود.»
وي افزود: «سال گذشته ۱۲ قلم از داروهايي كه در ميان داروهاي مصرفي از عوارض جانبي شديدي برخوردار بودند از فهرست داروهاي مصرفي حذف شدند به عنوان مثال داروي ترفنادين يك داروي ضدحساسيت بود و براي رفع آبريزش بيني نيز از سوي پزشكان تجويز مي شد، ولي اطلاعات به دست آمده نشان داد كه مصرف اين دارو ناراحتي قلبي شديدي را به همراه دارد.»
مرتضوي توضيح داد: «برخي از داروها نيز داراي عوارض جانبي بالايي هستند، ولي مصرف آنها محدود است و پزشكان با توجه به تخصص شان در موارد خاص اقدام به تجويز مي كنند در نتيجه مردم نبايد به صورت خودسرانه دارو مصرف كنند.»به گفته وي يكي از مشكلات موجود در مصرف دارو مصرف خودسرانه است، به طوري كه بر اساس تحقيقات انجام شده بيش از ۴۰ درصد مردم به صورت خودسرانه دارو مصرف مي كنند.
استاديار دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي و درماني استان قزوين با اشاره به داروهاي OTC گفته بود: «داروخانه ها اجازه دارند، يك سري از داروها را بدون نسخه پزشك نيز در اختيار بيماران قرار دهند كه اين داروها در اصطلاح OTC ناميده مي شود. اين داروها تنها در بيماري هاي سبك استفاده مي شود، ولي مصرف اين دسته از داروها نيز بايد با راهنمايي داروساز داروخانه باشد تا مصرف كننده از عوارض سوء آن آگاه شود.»
مرتضوي عنوان داشت:« ۴۵ تا ۵۰ قلم داروي ژنريك OTC داريم كه بر اساس نام هاي تجاري مختلف تا ۷۰۰ قلم را شامل مي شود و مصرف آنها بايد با راهنمايي داروساز داروخانه باشد. مصرف اين داروها ممكن است سبب خواب آلودگي شود و يا در برخي سنين و يا در برخي افراد با شرايط مختلف عوارض خاصي را به دنبال داشته باشد كه با راهنمايي داروساز داروخانه اين عوارض را مي توان تا حد زيادي كاهش داد.