دلیل گرفتگی عضلات پا

[امیررضا*]

گرفتگی پا زمانی ایجاد می شود که عضلات آن به شدت منقبض می شود بطوریکه از شدت انقباض درد شدیدی تجربه می شود. این اتفاق معمولا در عضلات ساق زیر زانو اتفاق می افتد، با این حال عضلات کف پا نیز ممکن است بطور ناگهانی دچار انقباض و درد شود. این انقباض و درد از چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه می یابد و عضله ممکن است تا 24 ساعت پس از گرفتگی حساس بماند.

گرفتگی عضلانی معمولا زمانیکه شما در حال استراحت هستید رخ می دهد مانند خصوصا شب هنگام خواب بطوریکه ممکن است شما را از خواب بیدار کند.





چه کسانی دچار گرفتگی عضلات پا می شوند؟

بسیاری از افراد تاکنون گرفتگی عضلانی را تجربه کرده اند. با این حال در برخی افراد این اتفاق مرتب تکرار می شود و معمولا در افراد مسن دیده می شود. تقریبا 1 نفر از هر 3 نفر فرد بالای 60 سال دچار گرفتگی ناگهانی عضلات پا می شود و حدود 4 نفر از هر 10 نفر بیش از سه بار در هفته حمله گرفتگی عضلانی را تجربه می کند. حتی ممکن است این حالت هر روز نیز تجربه گردد.





علل گرفتگی ناگهانی عضلات پا:

در اغلب موارد علت گرفتگی نامشخص است. فرضیه ای وجود دارد که زمانیکه عضله در حالتی قرار می گیرد که کوتاه می شود مانند زمانیکه دراز کشیده ایم و زانو ها خم است و کف پا روی تخت است، کوچکترین حرکتی که باعث انقباض این عضله کوتاه شده گردد، می تواند تبدیل به انقباض ممتد عضلانی و یا همان گرفتگی شود. این فرضیه علت اینکه چرا این اتفاق بیشتر هنگام خواب می افتد و یا چرا ورزش های کششی عضله از بروز آن جلوگیری می کند، را توجیه می کند.

البته در برخی از افراد، گرفتگی ناگهانی عضلات پا می تواند ثانویه به یک اختلال زمینه ای باشد. به عنوان مثال عارضه جانبی برخی دارو ها، مثل داروهای مدر (زیاد کننده ادرار)، نیفدپین، سایمتدین، سالبوتامول، استاتین، تربوتالین، لیتیوم، کلوفیبرایت، پنی سیلامین و نیکوتینیک اسید، گرفتگی ناگهانی عضلات پا می باشد. از طرف دیگر ورزش بیش از حد، کم آبی بدن، بهم خوردن تعادل سدیم و پتاسیم خون، افراد دیالیزی، حاملگی، کم کاری درمان نشده غده تیروئید، بیماری های عروق محیطی، مصرف زیاد الکل، سیروز کبدی، سارکوئیدوز و مسمومیت با سرب نیز ممکن است منجر به گرفتگی ناگهانی عضلات پا گردد. البته به خاطر داشته باشید که گرفتگی عضلانی ناشی از علل ذکر شده تنها یافته بیمار نمی باشند. لذا چنانچه دچار حملات گرفتگی عضلانی می شوید ولی حال عمومی شما مناسب و خوب است، جز دسته اول یعنی "گرفتگی عضلانی با علت نامشخص" می باشید.





درمان گرفتگی های ناگهانی عضلات پا؟

ماساژ دادن و کشش عضله مبتلا به رفع گرفتگی آن کمک خواهد کرد. اغلب گرفتگی ها به راحتی برطرف می شوند. مسکن ها در این خصوص بکار نمی آیند چراکه بوجود آمدن و رفع آن آنقدر سریع است که فرصتی برای صرف مسکن نخواهد بود. با این حال در مواردی که پس از گرفتگی عضله حساس می شود می توان از استامینوفن استفاده کرد.





چگونه می توان جلوی گرفتگی ناگهانی عضله پا را گرفت؟

اگر گرفتگی ها خیلی به ندرت و هر از چند گاهی پیش می آید، نیاز به هیچ اقدامی در این راستا نمی باشد. ولی چنانچه مرتبا دچار حملات گرفتگی عضلانی می شوید، به نکات زیر توجه کنید.

علل ثانویه ای که می تواند منجر به بروز این حالت شود، از جمله داروهای خود را بررسی کنید. می توانید به پزشک برای معاینه کامل و رد علل ثانویه و یا احتمال جایگزین کردن داروی مشابه با دارویی که عامل حملات گرفتگی عضلانی است، مراجعه کنید.

ورزش های کششی انجام دهید: انجام مداوم ورزش های کششی در اغلب افراد توانسته از تعداد حملات و یا شدت گرفتگی عضله بکاهد. ورزش های کششی عضله را به مدت 5 دقیقه و سه بار در شبانه روز انجام دهید. آخرین تمرین کششی را پیش از رفتن به رختخواب انجام ندهید. به منظور انجام حرکات کششی، مطابق شکل 60 تا 90 سانتی متر از دیوار فاصله بگیرید. در حالیکه کف پاها کاملا روی زمین قرار دارد، خود را به سمت جلو و روی دیوار تکیه دهید. در این حال بایستی احساس کشش در عضلات پشت ساق پا داشته باشید. این حالت را تا حدی که می توانید تحمل کنید نگه دارید. می توانید به تدریج و با تمرین آن را به 5 دقیقه برسانید. توجه کنید که این حرکت را 3 بار در شبانه روز انجام دهید. این تمرین را به مدت 4 هفته ادامه دهید. برخی افراد با بهبود حملات گرفتگی عضلانی، انجام این تمرین را رها می کنند. این افراد حتی پس از ترک تمرینات اعتقاد دارند که تعداد دفعات و شدت حملات گرفتگی عضلانی، نسبت به گذشته بطور چشمگیری کاهش یافته است.



وضعیت پاها هنگاهی که در رختخواب استراحت می کنید:

چنانچه عادت دارید به پشت بخوابید، بالشتی زیر پاهای خود قرار دهید.

چنانچه عادت دارید به شکم بخوابید می توانید پاها را از لبه تخت آویزان کنید. البته ابتدا روی زمین پتو پهن کنید تا برخورد انگشتان پا به زمین در خواب شما اختلال ایجاد نکند.

مصرف داروی کینین، قبل از مصرف عوارض آن را بدانید

برخی از افراد به منظور کاهش شدت و دفعات حملات انقباض عضلانی، شب قبل از خواب یک قرص کینین استفاده می کنند. البته مصرف کینین در زنان باردار ، افرادی که آنمی همولیتیک، نوریت اپتیک و یا فاویسم دارند، ممنوع می باشد.

احتمال عوارض جانبی کینین در دوز یک بار در شبانه روز کم می باشد هرچند که در برخی افراد عوارض جدی از ایجاد می کند و حتی می تواند کشنده باشد. بهتر است راهنمای عوارض کینین در جعبه دارو را به دقت مطالعه کنید. حداقل زمان مصرف دارو 4 تا 6 هفته و حداکثر 3 ماه می باشد.