بنای تاریخی معین التجار

[×ThundeRBolT×]

از جمله آثار شاخص موجود در اهواز می توان بنای معین التجار را نام برد این بنا مربوط به دوره قاجاریه زمان پادشاهی ناصر الدین شاه بوده و یکی از یادگارهای بازمانده از شهر قدیم اهواز است. پس از اعطای امتیاز کشتی رانی در رودخانه کارون به دولت انگلیس (سال ۱۲۶۶ش) یکی از تجار ایرانی نیز که از این امتیاز برخوردار شد. حاج معین بوشهری معروف به معین التجار از تجار شهر بوشهر بود که در ابتدای تاسیس بندر ناصری وارد شهر اهواز شد

بنای معین التجار (خانه شیخ خزعل) مربوط به دوره قاجار است و در اهواز، خیابان ۲۴ متری، خیابان کاوه غربی، نبش اول واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۵۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این کاروانسرا کنارپل سفید و در بافت قدیمی اهواز قرار گرفته است و در دوره قاجار که کار کشتیرانی تجاری در رودکارون از خرمشهر به اهواز و بالعکس رونق یافته ، شخصی به نام معین التجار که یک بازرگان سر شناس بوشهری بود این کاروانسرا و ساباط را با همکاری شخصی به نام محمد حسن خان سعدوالدوله بنا نمود . ناصرالدین شاه قاجار در سال۱۳۰۶هجری قمری به منظور پیشرفت کار بازرگانی ، کارون جنوبی را که از اهواز تا به دریا راه داشت برای کشتی رانی بیگانگان آزاد ساخت .

سرای معین التجار ، یکی از بناهای ارزشمند بافت قدیم اهواز، سرای بازرگان سر شناس بوشهری حاج محمد تقی معین التجاراست که در دوره قاجاریه با همکاری محمد حسن خان سعدوالدوله در ساحل رودخانه کارون بنا شد.معین تاجر بوشهری در ابتدای شکل گیری بندر ناصریه وارد شهر اهواز می شود و در ساحل رود کارون دفتر کار خود را تاسیس کرده در کنارآن حمام، بازار، باغ و مسجدی احداث می نماید که این مسجد از کنار رودخانه تا حدود ) خیابان کاوه و بیمارستان امام« ره »بیمارستان جندی شاپور(امتداد می یافته است.تاجر بوشهری با ساخت این سرا و کشیدن یک رشته خط آهن از کنار رودخانه تا محل مسجد حاج رئیس )معروف به مسجد سر سچه( مال التجاره ای را که از خرمشهـر به وسیله کشتی به بنــدرگاه اهـواز وارد می شود با واگن های اسب کش تا این محل انتقال می داد و سپس با استفاده از خط آهن شرکت نفت تا محل اهوازقدیم حمل کرده و در آنجا پس از تخلیه به وسیله کشتی به محلی به نام شلیلـی در سه فرسنگــی شــوشتــر می رساند.از سال۱۳۰۷ تا سال ۱۳۳۲ کشتـی های تجــاری بــار خود را در سرای تاجر بوشهری تخلیه می کردند.تا چند سال قبل سرا به صورت غرفه-غرفه و یا به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت تا اینکه در سال ۱۳۷۴ براثرآتش سوزی بخش اعظم آن از بین رفت و بیشتر ستونها و سقف دچار آسیب دیدگی شدید شد.
حاج محمدبوشهری ملقب به معین التجار و مشهور به حاج محمد دهدشتی در سال ۱۲۳۸ شمسی در بندر بوشهر متولد شد. پدرش حاج محمدرحیم دهدشتی از تجار و اعیان بوشهر اصالتاْ از اهالی شهرستان کهگیلویه بود که به دلیل فقر و تنگدستی از دهدشت راهی بوشهر می شود و درآنجا ابتدا حجره ای راه اندازی می کند ولی در انتها از تجار برجسته جنوب کشور می شود. پس از مدتی حاج محمدرحیم و پسرش محمد ورشکست شدند و کشور را به قصد عراق ترک می کنند و در شهر نجف اقامت و مدتی در حرم حضرت علی(ع) کفشداری زوار را برعهده می گیرند آنها پس از مدتی به بوشهر باز می گردند و در حجره ملک التجار که شوهر عمه حاج محمدبود اقامت و بار دیگر در حالی که معین التجار ۲۸ ساله بود یعنی در سال۱۲۶۶ شمسی به بغداد می رود و کار تجارت و بازرگانی وی گسترش می یابد. معین التجار با آگاهی از فوت شوهر عمه اش ملک التجار راهی بوشهر می شود و با زرنگی و مصالحه وارث ۴۰۰هزار روپیه می شود. او که در دوران مشروطه از تجار برجسته ایران بود امتیاز چندین معدن را بدست آورد.او در سال ۱۸۹۰ امتیاز کمپانی ناصری را که یک شرکت کشتیرانی در کارون بود را بدست آورد. همچنین او موظف به تاسیس کاروانسرا – اسکله و راه شوسه و مغازه بین اسکله تا شوشتر شد و حمل و نقل کالا و کشیدن خط راه آهن بین بندر ناصری(اهواز) تا شوشتر به کمپانی وی واگذار شد.وی با برادران« لینچ» همکاری نزدیکی داشت. آنها در صدور و فروش خاک قرمز- اکسید سنگ و … با هم همکاری می کردند. معین التجار وقتی راهی تهران شد ۳۰ هزار متر باغ لاله زاردر حوالی خیابان سعدی خریداری کرد و چندین عمارت باشکوه درآنجا بنا نهاد.او نماینده مردم بوشهر در مجلس شورا بود و با آیت الله مدرس همکاری نزدیکی داشت و در مبارزه با قرارداد۱۹۱۹ وثوق الدوله با انگلیس نقش موثری داشت. وثوق الدوله برای مجازات و تحقق قرارداد خود اقدام به تبعید مخالفین کرد که در همین راستاپنج نفر از رجال برجسته کشور را به کاشان تبعید کرد آنها عبارت بودند از:حاج محمد دهدشتی( معین التجار بوشهری)-محتشم السلطنه-مستشارالدوله- ممتاز الدوله و ممتاز الملک آنها ۸ ماه در تبعید بودند تا اینکه مشیرالدوله به جای وثوق الدوله سکان دولت را دست گرفت.البته رجال برجسته و مخصوصاْ تجار در مخالفت یا موافقت با دولتها و در نهایت شکل گیری پهلوی نقش موثری داشتند. همزمان با نخست وزیری رضا شاه در منزل معین التجار جشن و شادمانی برپا شد و وی خطبه و اشعاری در مدح سردار سپه قرائت کرد.رضاشاه از تجار برای همراهی خویش در سرکوب عشایر نیز نهایت بهره را برد بطوریکه می توان ردپای حاج محمد دهدشتی(معین التجار) را در سرکوب قیام عشایر جنوب ملاحظه کرد او داعیه مالکیت دشت سرسبز ممسنی و مناطق کهگیلویه و بویراحمد را داشت.البته معین التجار کار لوله کشی به حرم مطهر حضرت علی(ع) را ۲۰ سال پیش از لوله کشی تهران به پایان رساندوی در سال ۱۳۱۲ در تهران فوت نمود.