گواتر

[MOHSENEBRAHIMI]

بدنما به برخی از عناصر به مقدار خیلی کم احتیاج دارد. این عناصر،عناصر کم مصرف نام دارند.

 ید یکی از عناصر کم مصرف بدن محسوب می شود.

 ید در اکثر آب های آشامیدنی غذا های دریای وجوانه های خوراکیوجود  دارد.

 ما به ید،برای ساختن هورمون تیروکسین، احتیاجداریم.

اینهورمون به وسیله غده ی تیروئید که مجاور حنجره و در جلوی گردن قرار دارد، ساخته می شود.

تیروکسینموجب بالا رفتن سرعت واکنش های شیمیای بدن و افزایش فعالیت های بدن می شود.

 اگر به اندازه کافی ید مصرف نکنیم، غده یتیروئید ما قادر به تولید تیروکسین نخواهد بود.

 در نتیجه، غده ی تیروئید بزرگ و متورم می شود.

اینحالت،گواتر نام دارد.

 
 

کم کاری تیروئید چیست؟
هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید (غدد تیروئید کم فعال) زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید میزان هورمون تیروئید کمتر از حد طبیعی تولید کند. نتیجه این اتفاق کاهش بسیاری از فعالیتهای بدن است. گرچه کم کاری تیروئید می تواند موقتی باشد، ولی معمولاً یک وضعیت دائمی است. برخی مطالعات نشان می دهند که ۱۰ درصد زنان و ۳ درصد مردان کم کاریتیروئید دارند.

 گواتر چیست؟

گواتر،بزرگي غده تيروئيد است که با التهاب يا سرطان تيروئيد همراه نيست . گواتر یکی از بیماری های شایع است که به ویژه در نوجوانان (سنین مدرسه) از شیوع بالایی برخوردار است. گواتر در دختران جوان و در افرادی که در ارتفاعات زندگی می کنند شایع تر است. گاهی دیده شده است میزان شیوع گواتر در خانم ها، 8 برابر آقایان است.

غدهتیرویید در جلوی نای و حنجره قرار دارد. بزرگی خوش خیم غده تیرویید که سبب افزایش حجم آن می شود و بزرگی آن در جلوی گلو و گردن پدیدار می شود، گواتر نامیده می شود. این بزرگی غده، درد ندارد.

هورمونتیروئید در متابولیسم بدن نقش مهمی دارد. هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید حالتی است که در نتیجه کاهش میزان ترشح این هورمون در بدن بروز می‌کند. واکنش غده تیروئید در این وضعیت بزرگ شدن این غده و ایجاد حالت گواتر است. این حالت به این دلیل بروز می‌کند که این غده سعی دارد با بزرگ شدن، این کمبود هورمون را جبران کرده و هورمون بیشتری ترشح کند.کمبود ید از عوامل کم کاری تیروئید است که باعث کاهش توانایی جسمی و ذهنی کودکان می شود.

چنديننوع گواتر وجود دارد :

گواترساده وقتي بوجود مي آيد که غده تيروئيد قادر به تأمين هورمون هاي تيروئيدي به مقداري که بدن به آنها نيازمند است نمي باشد . در اين موقع غده تيروئيد با بزرگ شدن سعي در جبران کمبود هورموني مي کند که گواتر ساده بوجود مي آيد .

 

 

گواترهايساده در دو گروه تقسيم مي شوند :

گواترساده اندميک

گواترساده تک گير

 

گواترساده اندميک در مناطقي که دچار کمبود يا فقر يد هستند به وجود  مي آيد . در اين مناطق بسياري از مردم دچارکمبود هورمون تيروئيد ناشي از کمبود يد هستند که با جايگزيني يد در رژيم غذايي مثلا اضافه کردن نمک يد دار به نان، قابل پيشگيري و درمان است .

 

درموارد تک گيري بيماري گواتر ساده علت به خوبي مشخص نيست .

بعضيداروها مثل ليتيوم يا آمينوگلوتتيمايد نيز مي تواند باعث گواتر ساده تک گير شوند . عوامل ارثي نيز ممکن است در ايجاد بيماري دخيل باشد .

 

عوامل خطرساز برايابتلا به گواتر:

 

جنسزن- سن بالاي 40 سال - کمبود يد در رژيم غذايي - زندگي در مناطق اندميک - سابقه فاميلي ابتلاء گواتر- مصرف بیش از اندازه غذاهایی مانند شلغم ، کلم  و گل کلم

 

افراد در معرض خطرابتلا به گواتر:

 

افرادیکه مقادیر زیادی از مواد غذایی گواترزا مانند کلم، شلغم و بادام زمینی مصرف می‌کنند.

 

افرادیکه سابقه خانوادگی ابتلا به گواتر را دارند.

 

افرادیکه در رژیم غذایی آنها، مقدار ید بسیار کم است.

 

افرادیکه از داروهای خاص مانند لیتیم و کوبالت استفاده می‌کنند.

 

 

پيشگيری :

مصرفنمک هاي يددار در پيشگيري از گواتر اندميک ( گواتر ناشي از کمبود يد ) بسيار موثر است . از غذاهای حاوی ید بیشتر استفاده کنید و از مصرف نمک ید دار غافل نشوید.

برایجذب هر چه بیشتر ید در بدن بهتر است نمک یددار ، حین طبخ و پس از جوش خوردن غذا به آن اضافه شود.

اگردر مناطق کوهستانی و ارتفاعات زندگی می کنید، نیاز بیشتری به ید خوراکی دارید.

ازمصرف زیاد مواد غذایی گواترزا مثل شلغم و کلم بپرهیزید.

وضعیتتیروئید فرد مبتلا به گواتر باید به طور منظم توسط پزشک متخصص غدد کنترل شود.

هرگونه علامت جدید از بازگشت بیماری پس از درمان یا تشدید آن باید سریعا با پزشک متخصص در میان گذاشته شود.

 

علائم و نشانه ها :

 

گاهیهیچ علامت ظاهری در فردی که گواتر دارد مشاهده نمی شود و گاهی علائم زیر دیده می شوند:

 

سرگیجهدر صورت گرفتن دست‌ها در بالای سر

گاهیسیاهرگ های گردن، بزرگ تر می شوند

بزرگيتيروئيد که مي تواند به  صورت يک توده داخل غده بوده يا به صورت بزرگي غده تيروئيد در جلوي گردن باشد

مشکلاتتنفسي عبارتند از سرفه ، تنگي نفس ، خرخر ناشي از فشرده شدن ناي توسط غده تيروئِيد بزرگ

مشکلاتبلع ناشي از فشرده شدن مري توسط غده تيروئيد بزرگ شده

▪خستگی فراگیر▪ خواب آلودگی ▪ فراموشکاری▪ مشکلات یادگیری ▪ ناخن و موی خشک و شکننده ▪ پوست خشک و خارش دار▪ صورت پف آلود▪ یبوست ▪ ناراحتی عضلات ▪ اضافه وزن و احتباس ادراری
▪ جریان قاعدیگی سنگین یا غیر طبیعی▪ افزایش فراوانی سقط
▪ افزایش حساسیت به داروها

 

تشخيص :

 

وجودیک برجستگی در گلو می‌تواند علامت گواتر باشد. البته این برجستگی می‌تواند علامت بیماری‌های خطرناک‌تری مانند سرطان گلو باشد.

ازاشعه مخصوص ایکس نیز میتوان برای تشخیص این حالت کمک گرفت.

توصیهمهم این که، طبیعی بودن تست های تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست و در صورت لزوم گرفتن اسکن تیروئید بسیار ضروری است.

 

بههر حال عوامل زیر از راه های تشخیص این بیماری اند:

 

معاینه
بالینی

 

بیوپسیتوسط پزشک

 

اندازهگيري سطح هورمونهاي تيروئيدي براي بررسي وضعيت عملکرد تيروئيد و کم کاري يا پرکاري احتمالي آن

 

انجاماسکن تيروئيد (معمولا براي گواتر ساده لازم نيست)

 

انجامسونوگرافي از غده تيروئيد و در صورت وجود توده در تيروئيد انجام FNAبراي رد احتمال بدخيمي

 

سونوگرافيهنگامي انجام مي شود که در معاينه توده به دست بخورد. توده يک ضايعه کيستيک نباشد؛ براي رد احتمال  بدخيمي سلولي درتوده نيازبه FNA
است  

 

درمان :

 

جايگزينييد در رژيم غذايي و يا در موارد شديد تر جايگزيني هورمون تيروئيد معمولا سبب ايجاد سير برگشتي در گواترمی شود.

درصورت داشتن گواتر ساده و معمولی ، مصرف نمک یددار و مصرف قرص لووتیروکسین توسط پزشک متخصص غدد توصیه می شود.

درصور‌تی که گواتر برای مدت طولانی درمان نشود، می‌تواند منجر به گرفتگی نای و مری شود. در اکثر مواقع گواتر در اندازه‌ کوچک باقی می‌ماند و تاثیرات جدی بلند مدت ندارد.

گواترمسری نیست و هیچ خطری اطرافیان بیمار را تهدید نمی‌کند. هدف اصلی از درمان گواتر کاهش اندازه غده تیروئید است.

استفادهاز قرص‌های جایگزین هورمون تیروئید مثل لووتیروکسین راه اصلی درمان این عارضه است. این داروها نیاز اعضای بدن را به هورمون تیروئید رفع کرده و در نتیجه برای این غده حالت استراحت فراهم می‌شود.

 

درمانبا داروی لووتیروکسین در موارد زیر توصیه نمی‌شود:

 

سن
بالا

داشتنبیماری زمینه‌ای به ویژه بیماری قلبی و زنان یائسه ای که درمان جایگزین هورمون دریافت نمی‌کنند

 

درصورت موثر نبودن روش های بالا و داشتن گواترهای شدید ممکن است درمان، به رادیواکتیو و یا جراحی گواتر نیز نیازداشته باشد.

پساز درمان، اندازه این غده کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه علائم گواتر بهبود پیدا می‌کند.

عوارضجانبی درمان گواتر:

 

دربارهتاثیرات جانبی راه‌های درمان گواتر باید گفت که وجود بیش از حد هورمون تیروئید در بدن باعث افزایش ماده سمی در بدن می‌شود. این امر می‌تواند منجر به بروز علائمی چون افزایش سرعت ضربان قلب، اسهال و بی‌خوابی شود.

 

اگربیمار داروی خاصی مصرف می کند، در صورت قطع مصرف دارو، امکان دشواری در درمان یا بازگشت بیماری وجود خواهد داشت.

اقدامبه جراحی نیز امکان خطراتی چون خونریزی عفونت و واکنش آلرژیک بیهوشی را به همراه دارد.

                            خلاصه

گواتر، بزرگي غدهتيروئيد است که با التهاب يا سرطان تيروئيد همراه نيست . گواتر یکی از بیماری های شایع است که به ویژه در نوجوانان از شیوع بالایی برخوردار است. گواترهاي ساده در دو گروه تقسيم مي شوند:گواتر ساده اندميک و گواتر ساده تک گير. گواتر ساده اندميک در مناطقي که دچار کمبود يا فقر يد هستند به وجود 
مي آيد . در موارد تک گيري بيماري گواتر ساده علت به خوبي مشخص نيست. بعضيداروها مثل ليتيوم يا آمينوگلوتتيمايد نيز مي تواند باعث گواتر ساده تک گير شوند . عوامل خطرساز براي ابتلا به گواتر،جنس زن- سن بالاي 40 سال - کمبود يد در رژيم غذايي و...هستند وافرادی که مقادیر زیادی از مواد غذایی گواترزا مانند کلم، شلغم و بادام زمینی مصرف می‌کنند، افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به گواتر را دارند، افرادی که در رژیم غذایی آنها، مقدار ید بسیار کم است، افرادی که از داروهای خاص مانند لیتیم و کوبالت استفاده می‌کنند، در معرض ابتلا هستند. برای پيشگيري،مصرف نمک هاي يددار در پيشگيري از گواتر اندميک ( گواتر ناشي از کمبود يد ) بسيار موثر است . از غذاهای حاوی ید بیشتر استفاده کنید و از مصرف نمک ید دار غافل نشوید. گاهی هیچ علامت ظاهری در فردی که گواتر دارد مشاهده نمی شود و گاهی علائمی از قبیل سرگیجه در صورت گرفتن دست‌ها در بالای سر، بزرگی سیاهرگ های گردن، بزرگي تيروئيد، مشکلات تنفسي مثل سرفه، تنگي نفس، خرخر ناشي از فشرده شدن ناي توسط غده تيروئِيد بزرگ و مشکلات بلع ناشي از فشرده شدن مري توسط غده تيروئيد بزرگ شده. این عوامل از راه های تشخیص این بیماری اند:معاینه بالینی، بیوپسی توسط پزشک، اندازه گيري سطح هورمونهاي تيروئيدي براي بررسي وضعيت عملکرد تيروئيد و کم کاري يا پرکاري احتمالي آن و...

لوو تیروکسین برایدرمان گواتر ساده موثر است ولی برای کسانی که سن بالا و بیماری های زمینه ای مثل ناراحتی قلب دارند، معمولا توصیه نمی شود. ناگفته نماند که درمان هم عوارض جانبی به دنبال دارد؛ مثلا وجود بیش از حد هورمون تیروئید در بدن باعث افزایش ماده ای سمی در بدن می شود که میتواند منجر به سرعت ضربان قلب، اسهال و بی خوابی شود. اگر بیمار داروی خاصی مصرف می کند، در صورت قطع مصرف دارو، امکان دشواری در درمان یا بازگشت بیماری وجود خواهد داشت. اقدام به جراحی نیز امکان خطراتی چون خونریزی عفونت و واکنش آلرژیک بیهوشی را به همراه دارد.