26-08-2013، 0:47
دانشمندان معتقدند پيشبيني جمعيتي 9 ميليارد نفري و همچنين توجه به دو ركن اساسي حيات و بقاي آن يعني توليد غذا و رقابت بر سر منابع ميتواند چهره سياره ما را تنها 4 دهه ديگر و تا سال 2050 دستخوش تغيير و دگرگوني قابل توجهي كند
اما ماجراي اين ادعاي تاملبرانگيز و توصيف تكاندهنده دانشمندان از چهره غيرقابل تشخيص زمين در آينده نهچندان دور از اين قرار است كه براساس پيشبيني دانشمندان نياز ما به توليد غذا طي 40 سال آينده به اندازهاي خواهد بود كه در 8 هزار سال گذشته داشته و مصرف كردهايم؛ با اين اوصاف و تنها با مقايسه وضعيت موجود و گذشته و حساب و كتابي نسبتا ساده از شرايط و مقتضيات آينده و آنچه انتظار ما را در سايه سنگين اقدامات انساني بر پيكر زمين خواهد كشيد، به فراست ميتوان دريافت تا چند دهه آينده ديگر نام و نشان آشنايي از زميني كه هزاران سال با چهره و مختصات آن مانوس و همجوار بودهايم خبري نخواهد بود و سيارهاي كه صفت سبز را به دنبال خود يدك ميكشد چهبسا با عنوان چهره مجهول و نامعلوم از آن ياد شود.
مدارك و مطالعات نهادهاي تابعه سازمان ملل متحد و مراكز تحقيقات نفوس دانشگاهي از اين واقعيت آشكار حكايت دارد كه تقريبا تمامي رشد فزاينده و تحميلي جمعيت زمين در مجموعهاي از كشورهاي فقير و توسعه نيافته رخ خواهد داد و همچنان كه اين موجهاي جمعيتي بزرگ و بزرگتر ميشوند، نرخ كاهش منابع طبيعي و تهيسازي ذخاير حياتي سياره با شتابي تشديدشونده رو به زوال و نقصان خواهد گذاشت.
در همين رابطه و طي برگزاري همايش بزرگ سالانه پيشرفت علوم در آمريكا طي هفته جاري كه ميزبان بحث و نظرات گروهي از محققان و دانشمندان رشتههاي مختلف علوم بود اخبار هشداردهندهاي درخصوص مسائل و مشكلات گريبانگير سياره و چارهانديشيهاي آن منتشر شد كه نگاهها را به سوي خود جلب كرد.
در اين همايش بزرگ علمي محققان پيرو نتايج مطالعات و آمارهاي ارائه شده از سوي نهادهاي رسمي بينالمللي ازجمله سازمان جهاني غذا و كشاورزي ملل متحد هشدار دادند: «وجود يك جمعيت در حال رشد، رفاه زده و مصرفيتر از هميشه كه براي هر گونه منابع و ذخاير قليل و كمياب پيرامون خود در حال رقابت و تقلا است ميتواند تا سال 2050، جهاني غيرقابل شناسايي را براي ساكنان آن رقم بزند».
آمار و پيشبينيهاي ارائه شده از سوي سازمان ملل متحد در حالي توجه محققان و دانشمندان را برانگيخته و رنگ و بوي تاملبرانگيزي به اظهارات صاحبنظران حوزههاي اقتصادي، كشاورزي، امنيت غذايي و سلامت بخشيده است كه بدانيم براساس پيشبينيهاي اين نهاد بينالمللي، جمعيت جهاني طي سال جاري ميلادي به مرز 7 ميليارد نفر رسيده و تا سال 2050 تا رقم 9 ميليارد نفر اوج خواهد گرفت.
در اين ميان سازمان ملل هشدار ميدهد زمين در حالي بايد خود را مهياي ميزباني اين جمعيت انبوه كند كه تقريبا بخش اعظم اين رشد جمعيتي در كشورهاي ضعيف و فقير و بويژه آفريقا و آسياي جنوبي در حال رخ دادن است و نبايد فراموش كرد در حال حاضر و با توجه به مسائل و مشكلات ريز و درشتي كه پيرو پيامدهاي منفي تغييرات اقليم و گرمايش جهاني درگير آن شدهايم چگونه كشاورزي و موضوع امنيت جهاني غذا در معرض تهديدهاي جدي قرار گرفته و توشه جهاني تداركات سياره براي رويارويي با شرايط و اوضاع آينده زمين تا چه حد در سايه كاركردهاي ضعيف اين مناطق جهان به لحاظ توليد جمعيت و غذا دستخوش كمبود و نقصانهاي جدي است.
در همين خصوص اظهارات كارشناسان بنياد جهاني حيات وحش كه اخيرا و طي برگزاري همايش سالانه انجمن پيشرفت علوم صورت گرفت، لزوم توجه بيشتري را از سوي اولياي كشورها و نهادهاي بينالمللي مربوطه ميطلبد چراكه براساس پيشبينيهاي آنان براي تغذيه و تامين خوراك دهانهاي گشوده اين جمعيت فزاينده طي 40 سال آينده ما به حجم توليد غذايي در حد و اندازه آنچه طي 8 هزار سال گذشته داشته و خوردهايم نياز خواهيم داشت.
محققان ميگويند چشمانداز و سرنوشتي كه با آن روبهرو هستيم از اين واقعيت حكايت دارد كه چنانچه تا سال 2050 روندهاي فعلي جهاني تداوم يابند، سيارهاي را به انتظار خواهيم نشست كه قابل شناسايي و تشخيص نخواهد بود.
پيرو همين اظهارات و پيشبينيها، محققان مركز مطالعات جمعيتي دانشگاه ايالتي اوهايو نيز معتقدند در كنار مسائل و دغدغههاي پيرامون پيامدهاي تغييرات اقليم و آثار سوء بالقوه آن كه در حال حاضر همه نگاهها و تلاشهاي جهاني را معطوف خود ساخته است، توجه به اين موضوع از اهميت قابل توجهي برخوردار است كه چنين جمعيت در حال تورم و رو به رشدي بدتر شدن اوضاع و تشديد مشكلات گريبانگير سياره همچون كاهش و تهيسازي منابع طبيعي و ذخاير حيات بخش آن را درپي خواهد داشت.
در اين ميان اما كارشناسان معتقدند طي بازه زماني 40 سال آينده اين انتظار نيز وجود دارد كه درآمدها نرخ رو بهرشدي را ـ تا 3 برابر به لحاظ جهاني و 5 برابر در كشورهاي در حال توسعه ـ تجربه كند و همين روند ميتواند تنش افزونتري را به عرضه و ذخاير جهاني غذا اضافه كند.
اين مهم در حالي است كه به اعتقاد كارشناسان مردم جهان به موازات ترقي و افزايش درآمدهايشان، به حركت به سمت بالاي زنجيره غذايي گرايش مييابند و به مصرف منابع گوشتي بيشتري نسبت به زماني كه درآمد كمتري توليد ميكردند تمايل پيدا ميكنند.
به اين ترتيب نسبت تقريبي 7 به يك براي توليد گوشت از گندم يا دانهها را كه چيزي در حدود صرف 3/4 كيلوگرم گندم يا حبوبات براي توليد حدود نيم كيلوگرم گوشت است خواهيم داشت و مطابق آن نيز صرف حدود 1/5 تا 2 كيلوگرم دانه براي توليد حدود نيم كيلوگرم پنير يا تخممرغ انتظار ميرود.
البته موضوع مهمي كه محققان پيرو اين آمار و ارقام و آهنگ صعودي آن سعي ميكنند به گوش ما برسانند اين واقعيت آشكار است كه مردمان بيشتر، پول بيشتر و مصرف بيشتر به ناچار در يك كفه ترازو جاي خواهد گرفت، اما سيارهاي كه قرار است هزينه آنها را بپردازد همان سياره است و همين مهم باعث انگيزش و ترغيب سريع دانشمندان و دولتها و به فراست افتادن آنها براي كليد زدن ايجاد تغييراتي در نحوه توليد جهاني غذا از هماكنون شده است.
البته در خلال اين تحركات و تلاشهايي كه به هر ترتيب زمزمههاي شروع آن از سوي دولتها و دانشمندان به گوش ميرسد، كارشناسان و محققان حوزه جمعيت نيز براي سرمايهگذاريهاي بيشتر در راستاي برنامههاي تنظيم خانواده فراخوان ميدهند تا از اين رهگذر به كنترل رشد در تعداد نفوس بويژه در كشورهاي در حال توسعه كمك كنند.
اين تلاشها در حالي است كه كارشناسان برنامههاي جمعيتي سازمان ملل متحد معتقدند هر چند طي 20 سال گذشته سرمايهگذاري بسيار اندكي را درخصوص برنامههاي تنظيم خانواده شاهد بودهايم، اما اكنون تمايل و چرخشي علاقهمندانه نسبت به اين گونه برنامهها مشاهده ميشود و شايد تا حدودي بتوان علت آن را به فاكتورهاي زيست محيطي نظير گرمايش جهاني و قيمتهاي مواد غذايي نسبت داد.
با اين اوصاف، هشدارهاي جدي محققان درخصوص وضعيت نگرانكننده زمين طي چند دهه آينده همت و تشريك مساعي جهاني را براي كاهش هزينه و زخمهاي وارده بر پيكره سياره و حفظ ذخاير و منابع حياتي آن براي نسلهاي آينده ميطلبد تا شاهد چهره غيرقابل تشخيصي از زمين آن گونه كه دانشمندان به تصوير ميكشند نباشيم.
منابع: Discovery/ Green Planet/ UN FAO