تعریف و اقسام و شرایط آن _منطق

[מַברִיק]

بسمه تعالی
منطق دهم، درس چهارم. تعریف و اقسام و شرایط آن

درس چهارم از کتاب منطق است
قسم تعریف و شروط لاحق است .
هرچه را خواهی تو توصیفش کنی
از سه ره باید تو تعریفش کنی .
یا چو فرهنگ لغت تعریف کن
بهمن ،فردوس و ناجا در سُخُن .
راه دوم ،انچه مصداقش بگو
با مثالی ،شبه مصداقش بجو .
پرتقال آری برای پرتقال
یا که نارنجی شبیه پرتقال.
سومین تعریف چون مفهومی است
جمع اوصاف خصوص وعامّی است .
آدمی حیوان ناطق، صادق است
عام آن حیوان و خاصّش ناطق است.
هرسه چون با هم به تصنیف آوری
جمع ترکیبی ز تعریف آوری .
شرط تعریف صحیح اربع بود
هر کدام از دیگری انفع بود .
واضح و هم جامع و هم مانع است
چهارمین دوری نباشد قانع است .
اسطقس تعریف گویی از هوا
شرط واضح بودنت باشد خطا .
جامع بودن ،جامع مصداق خویش
هیچ کس را کم نکن حتی یکیش.
در مثلث شرط وصف جامع چیست
جمله اضلاعش مساوی ،جامع نیست.
مانع اش را، مانع اغیار دان
زائدی داخل نگردد بر کسان .
چون قلم بهر نوشتن در مثال
شامل خودکار وماژیک و زغال.
بهر تعریف این شروطی واجب است
در خطا یعنی شروطش غایب است .
درس چهارم را اگر آموختی
پخته گردی، خامیت را سوختی.


استاد یدالله اسماعیلی کناری