مروری بر اتفاقات ادبی سال ۹۸

[sober]

نگاهی خواهیم داشت به چند لحظه مهم از ادبیات ایران در سال ۹۸

انتشار «گور سفید» مجید قیصری

رمان تازه قیصری در نشر افق منتشر شد؛ رمانی که بازگشتی به فضای داستان‌نویسی قیصری در دهه هفتاد و داستان افرادی است که برای رسیدن به یک جامعه پاک دست به پاکسازی شخصی می‌زنند.

انتشار «جشن جنگ» احمد دهقان

مجموعه داستان تازه دهقان را انتشارات کتاب نیستان روانه بازار کتاب کرد؛ ده داستان کوتاه عصیان کرده از روزگاری که ارزش‌ها و معانی را تهی کرده و نویسنده حالا در دل روایت از جبهه یا انسان‌های باقی مانده است.

انتشار ترجمه مهم‌ترین داستان مدرن جهان

سال‌ها بود کتاب‌خوان‌های ایرانی منتظر انتشار ترجمه فارسی بزرگ‌ترین شاهکار ادبیات داستانی مدرن دنیا بودند. منوچهر بدیعی سه دهه پیش «اولیس» جیمز جویس را ترجمه کرده بود، اما این کتاب بنا به دلایلی منتشر نمی‌شد. امسال سرانجام ترجمه فارسی فرید قدمی از جلد اول این اثر را انتشارات «مانیا هنر» به نمایشگاه کتاب تهران آورد.

تن شاملو در گور لرزید!

جمعی از شاعران به مانند هر سال نزد رهبر انقلاب رفتند و شعر خواندند. شعر سیدرسول پیره، که متنی مذهبی بدون وزن عروضی بود با واکنش جالب ایشان مواجه شد: «البته تن احمد شاملو در قبر می‌لرزد که شما شعر سپید را در این راه مصرف کردید. مُبدع شعر سپید، شاملو بود و بکلی مخالف این حرف‌ها بود».

پاموک وسط دعوای چشمه و ققنوس

نشر چشمه ادعا کرده بود با آژانس ادبی اورهان پاموک در ترکیه مذاکره کرده و شده ناشر رسمی آثار این نویسنده برنده نوبل در ایران. نشر ققنوس هم درآمد که وقتی پاموک مد نبود ما ترجمه‌اش می‌کردیم. پاموک در این میان با خبرگزاری مهر مصاحبه کرد و آب پاکی را ریخت روی دست ناشران ایرانی و گفت ناشر واحدی در ایران ندارد. او گفت: «من آرزو دارم یک ناشر وفادار ایرانی داشته باشم و یک مترجم خوب که تمام کتاب‌های من را با لذت برای خوانندگان ایرانی من که کار من را دوست دارند ترجمه کند، اما متأسفانه در ایران چنین ناشری و چنین مترجمی وجود ندارد».

داستان‌های سودابه فضائلی

سودابه فضائلی، داستان‌نویس و نمادشناس، بیست‌ویک داستان کوتاهِ کوتاه نوشته سال ۱۳۴۶ را با عنوان «گشتِ گشتن و بازگشتن‌ها» در نشر رشدیه، منتشر کرد؛ همان نشری که به انتشار «شعر دیگر» می‌پرداخت و حالا با انتشار آثاری از کاظم رضا و سودابه فضائلی داشت ارگان «نثر دیگر» هم می‌شد.

آقای شاعر، کتابفروشی را به آتش کشید

فرهاد پیربال، شاعر و داستان‌نویس کرد، یک کتاب‌فروشی محلی در اربیل عراق را در اعتراض به آنچه انتشار پنج‌کتابش بدون دریافت اجازه عنوان کرد، به آتش کشید و البته پلیس هم دستگیرش کرد.

خداحافظ تونی

تونی موریسون، داستان‌نویس آمریکایی که اولین برنده زن سیاه‌پوست جایزه نوبل ادبیات محسوب می‌شد در ۸۸سالگی درگذشت.

منظومه بلند ؛محمدرضا اصلانی

محمدرضا اصلانی امسال علاوه بر حضور مستمرش در جلسات مختلف مرتبط با سینما و ادبیات، کتاب شعر تازه‌ای هم در نشر رشدیه منتشر کرد که منظومه بلندی است با عنوان «هزارباده، هزارباد در هزاره‌های شب تو بر تو».

انتشار «درخت ابریشم بی‌حاصل» بایرامی

محمدرضا بایرامی هم که البته در این صفحه از او بیشتر خواهید خواند، یادداشت‌هایی درباره زندگی خود را با عنوان «درخت ابریشم بی‌حاصل» منتشر کرد.

انتشار «معسومیت» مستور

درباره مصطفی مستور هم در این صفحه بی‌شمار خواهیم نوشت، اما عجالتا خواستیم یادآوری کنیم او هم امسال رمانی منتشر کرد در نشر مرکز با عنوان «معسومیت» که خیلی هم پرفروش شد.

تکذیب دیروقت شفیعی کدکنی

دی ماه ۹۷ و زمان امتحانات پایان ترم دانشجویان، خبر عجیبی منتشر شد مبنی بر این‌که محمدرضا شفیعی کدکنی را به دانشگاه تهران راه نداده‌اند. خبر بسیار چرخید و وااسفا‌ها سر داده شد تا این‌که خود استاد ده ماه بعد زبان به تکذیب گشود و گفت: «کی من را به دانشگاه تهران راه ندادند؟ اصلا چنین چیزی نبود. من هفته قبلش به بچه‌ها گفتم ترم تمام شد و هفته دیگر نمی‌آیم. با این همه آمدم، گفتم شاید بچه‌هایی از شهرستان آمده باشند. برای این که آن‌ها منتظر نشوند، من خواستم بیایم. دیدم دری که با خودرو وارد می‌شدیم، بسته است. من دیدم مدتی است کتابفروشی‌های روبه‌روی دانشگاه را نرفته‌ام. دلم خواست از پشت شیشه کتابفروشی نگاه کنم ببینم کتاب تازه چی هست. رفتم آنجا. بعد شایعه کردند آقای شفیعی‌کدکنی را به دانشگاه تهران راه ندادند. کجا راه ندادند؟»

ممنوعیت آقای نوح

آن‌قدر این کتاب «انسان خردمند» ش دست‌به‌دست شد که یحتمل دست شما هم رسیده باشد، اما خب اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در این روز اطلاعیه‌ای منتشر کرد و از تعلیق مجوز همه کتاب‌های یووال نوح‌هراری خبر داد. پس از آن هم که لابد دیدید، نسخه‌های غیرقانونی کتاب‌های او سر از بازار کتاب درآورد.

برگرد کوندرا!

میلان کوندرای داستان‌نویس اهل چک که او را با رمان‌های موفقی، چون «بار هستی» می‌شناسیم، پس از ۴۰سال زندگی در تبعید، بار دیگر تابعیت زادگاه خود را دریافت کرد.

حاشیه‌های نوبل ادبیات

پیتر هاندکه در حالی جایزه نوبل خود را دریافت کرد که معترضان در بیرون از سالن اعطای جایزه با برپایی تظاهرات به این تصمیم آکادمی اعتراض کردند. آن‌ها می‌گفتند هاندکه از رئیس‌جمهور سابق صربستان حمایت کرده و در واقع با صرب‌ها در جنگ یوگسلاوی در دهه ۹۰ میلادی همدردی می‌کردند.

سر و صدا‌های جلال

جایزه جلال هم مثل نوبل با حاشیه‌هایی بر پا شد؛ دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در بخش «نقد ادبی» به حسین پاینده و محمد و محسن حنیف رسید و در این بخش از اثر احمد شاکری به عنوان اثر شایسته تقدیر یاد شد. انتقاد احمد شاکری به جوایز این دوره تا مدتی حاشیه‌ساز بود.

سریال از رمان سلطان

مسعود کیمیایی خبر داد که می‌خواهد اولین حضورش در شبکه نمایش خانگی را رقم بزند و رمان «جسد‌های شیشه‌ای» خودش را سریال کند. بعد‌ها مجری طرح پروژه گفت که نگارش فیلمنامه «جسد‌های شیشه‌ای» تا بهار سال آینده ادامه دارد و بلافاصله پیش‌تولید آن شروع خواهد شد.

نامه محمود برای سردار

محمود دولت‌آبادی داستان‌نویس در روزنامه ایران یادداشت کوتاهی نوشت در سوگ سردار قاسم سلیمانی. این یادداشت، با توجه انتقاد‌های دولت‌آبادی به حاکمیت، جالب توجه بود و تا مدت‌ها واکنش‌های مختلفی را برانگیخت.

دلجویی از بکت، حذف جمالزاده

در همین جام‌جم هم گزارش مفصلی آن وقت در این باره نوشتیم؛ این‌که وب‌سایت آکادمی نوبل، بنا بر قرار هر ساله‌اش که اسناد مرتبط با نامزد‌های دریافت نوبل ادبیات در ۵۰ سال پیش را فاش می‌کند، این بار فهرست نامزد‌های سال ۱۹۶۹ را رونمایی کرد که معلوم شد در سالی که ساموئل بکت، درست یک سال پس از کارشکنی داوران در اعطانکردن جایزه ۱۹۶۸ به او، برنده این جایزه شده است، نام محمدعلی جمالزاده نیز در فهرست بیش از صد نفره بوده است.

کم‌سروصداترین دوره شعر فجر

چهاردهمین جشنواره شعر فجر، یکی از کم‌سروصداترین دوره‌های این جشنواره ادبی بود و از حاشیه‌های معمول در آن چندان خبری نبود. «به رنگ دانوب» سروده واهه آرمن و «را را» سروده پانته‌آ صفایی شدند برگزیدگان چهاردهمین دوره.

درست مثل برد پیت

برگزیدگان سی‌وهفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و بیست‌وهفتمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران هم معرفی شدند و جالب این‌که در بخش شعر، همان‌ها جایزه گرفتند که جایزه شعر فجر را هم به خود اختصاص داده بودند؛ درست مثل برد پیت و خواکین فنیکس که انتخاب‌های مکرر گلدن‌گلوب و اسکار و چند جایزه سینمایی دیگر بودند!

کرونا در جان ادبیات

شیوع ویروس کرونا در کشور، روال عادی بسیاری از امور را مختل کرد و ادبیات هم از این قاعده مستثنا نبود؛ نه جشن امضای کتابی برپا می‌شود، نه نشست نقد و بررسی کتاب‌ها و نه دیگر آیین‌های مرتبط با ادبیات. وضعی که همچنان هم برقرار است.

انتشار «نیم دانگ پیونگ یانگ» رضا امیرخانی

هیچ‌کس انتظار نداشت پس از سیطره هراس از کرونا بر همه چیز، ناشر یا مولفی کله‌شقی کند و کتابی به بازار بی‌رمق این روز‌ها بفرستد. اما رضا امیرخانی چنین کرد و وقتی از او پرسیدند آقارضا چه وقتش بود؟ گفت بار‌ها او بر سر سفره مخاطبانش بوده و حالا وقت آن بوده که در این روز‌ها آن‌ها را به سفره خود دعوت کند و تنهایشان نگذارد. «نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ» به یک لحاظ دیگر هم خیلی مهم است؛ این سفرنامه که مربوط به سفر سال گذشته رضا امیرخانی به کره شمالی است، محصول سفر نخستین نویسنده ایرانی به این کشور عجیب و غریب است.