درباره شمس پهلوی اولین فرزند رضاشاه چه می دانید؟

[Dayan.]

شمس پهلوی سرمایه دار بزرگ ایران
شمس پهلوی اولین فرزند رضاشاه از همسر دومش تاج‌الملوك در ششم آبان ماه سال 1296 در تهران به دنیا آمد. از دوران كودكی و نوجوانی او اطلاعات چندانی در دست نیست فقط در خاطرات اشرف پهلوی و بعضی از كتابهای منتشر شده در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی چنین استنباط می‌شود كه وی برخلاف خواهرش اشرف، علاقه چندانی به دخالت در امور سیاسی از خود نشان نمی‌داد و بیشتر به علائق شخصی و فردی خود می‌پرداخت.



شمس پهلوی با ایفای نقش سنتی زنان كه پرداختن به امور خانه‌داری و زندگی زناشویی بود احساس راحتی می‌كرد و تنها برای كسب وجهه اجتماعی ریاست جمعیت شیروخورشید سرخ را پذیرفت و تا ماههای آخر سلطنت پهلوی در اختیار او بود. همچنین از ریاست وی بر كانون بانوان ایران كه در اردیبهشت سال 1314 توسط رضاشاه برای پیشبرد و اجرای اهداف خود درخصوص كشف حجاب ایجاد شده بود، می‌توان نام برد.



ازدواج شمس پهلوی

رضاشاه پهلوی در سال 1315 تصمیم به ازدواج دختران خود شمس و اشرف پهلوی گرفت و اعلام نمود جوانان وابسته به خانواده‌های اشراف، مقامات مملكتی و صاحب منصبان كشور، خود را برای این كار كاندیدا نمایند. در میان داوطلبان متعدد، علی‌محمد قوام (فرزند ابراهیم قوام‌الملك شیرازی) و فریدون جم (فرزند محمود جم، نخست‌وزیر) به ترتیب برای شمس و اشرف درنظر گرفته شدند. این ازدواج اجباری فقط بنابه خواسته و تمایل رضاشاه و بدون اطلاع و نظر دخترانش انجام گرفت و فقط شمس به دلیل ارشدیتش خواهان ازدواج با فریدون جم شد که مورد موافقت شاه قرار گرفت و همسران دو خواهر با یكدیگر تعویض شدند.






زندگی شمس پهلوی در کاخ مروارید
شمس پهلوی در کاخی در مهر شهر کرج به نام کاخ مروارید زندگی می‌کرد. این کاخ یکی از نمونه‌های برتر هنر معماری در ایران است و توسط موسسه رایت آمریکا ساخته شده است. شمس پهلوی در دربار به نام «مهر» مشهور بود. نام «مهرداد» برای شوهرش و نام «مهرشهر» در کرج از لقب او گرفته شده است.



شمس پهلوی و ریاست کانون بانوان ایران
شمس پهلوی ریاست کانون بانوان ایران را که در اردیبهشت سال 1314 توسط رضاشاه برای پیشبرد و اجرای اهداف خود درخصوص کشف حجاب ایجاد شده بود برعهده داشت.


فعالیتهای اقتصادی شمس پهلوی
خواستگاه طبقاتی و وضعیت مالی خانواده پهلوی قبل از کودتای 1299 باعث شد که به محض کسب قدرت به دنبال جمع‌ ‍ ‌آوری مال و ثروت باشند. این میل که در عصر رضاشاه با غصب املاک و اموال مردم صورت گرفت، پس از شهریور 1320 و ورود نیروهای بیگانه که منجر به استعفای رضاشاه و ترک ایران شد، به امور اقتصادی و تجمع ثروت مبدل گشت. در این بین خواهر بزرگ شاه، شمس پهلوی فعالیت چشمگیری نمود.




اولین اقدام شمس پهلوی تجارت الماس بود که در زمان حضور او در افریقای جنوبی (زمان تبعید پدرش) انجام شد. بدین ترتیب که الماس و سنگهای قیمتی مرغوب در افریقای جنوبی شناسایی شده و با قیمت ارزان خریداری می‌گشت و سپس با واسطه به ایران ارسال می‌شد تا به چندین برابر به فروش برسد. اسناد زیادی درباره تجارت الماس در سال 1320 در آرشیو مۆسسه مطالعات تاریخ معاصر موجود است. از این اسناد برمی‌آید که رضاشاه نیز خود با این اقدام دخترش موافق بوده و حتی در نامه‌‌ای که برای شمس نوشت قول داد که الماس درخواستی او را توسط اشرف به دست او برساند. اما پس از فوت رضاشاه دست شمس از افریقای جنوبی کوتاه شد و شرایط آن روزگار کشور زمینه را برای انجام امور اقتصادی مهیا نمی‌کرد.






این رویه تا زمان دولت مصدق ادامه داشت. دکتر مصدق به دلیل صرفه‌جویی در امور اقتصادی دست خاندان شاهی را از کلیه امور برید و به جهت دخالتهای بی دلیل اشرف و ملکه مادر در سیاست آن دو را به اروپا تبعید کرد. دوران تبعید آنان با کمبودهای مالی بسیار سپری شد. اما پس از کودتای 28 مرداد 1332 که با وساطت امریکاییان در ایران صورت گرفت شمس، اشرف و ملکه مادر به ایران بازگشتند. از این زمان به بعد شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران تغییر نمود. در این زمان شمس نیز وارد عرصه اقتصاد شد و با به ارث بردن املاک وسیع در غرب تهران و مهرشهر کرج صاحب ثروت عظیمی گشت.



از سرمایه‌گذاریهای اقتصادی فراوان شمس می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تصفیه شکر اهواز 2. لبنیات پاک 3. قند دزفول 4. باغداری گل چشمه 5. سازمان زراعی مهرشهر 6. سردخانه‌های مختلف با ظرفیتهای مختلف در مهرشهر و گرگان 7. شرکت مهر ساختمان 8. شرکت آلوم پارس 9. شرکت دامداری ایران و اسکانیش 10. شرکت آب میوه و مربا 11. شرکت دامپروری. علاوه بر آن قسمتی از درآمد او صرف تأسیس رستوران، پمپ بنزین و سوپرمارکت ‌شد. وی دارای ویلاها و کاخهای متعددی در سراسر جهان بود. مانند ویلای واشنگتن، ویلای پاریس، ویلای کالیفرنیا ،...و قصر مروارید، کاخ نوبهار و کاخ مهرشهر.





هزینه زندگی شمس پهلوی

هزینه زندگی شمس برطبق اسنادی که پس از انقلاب اسلامی منتشر شد شامل :
ــ سال 1349 پانزده میلیون تومان، 1350 بالغ بر 20 میلیون تومان و در سال 1351 معادل 25 میلیون تومان بوده است و البته این جدای حسابهای کلان بانکهای خارج از کشور و هزینه کاخها و ویلاهای او بوده است. وی در اواخر عصر پهلوی یکی از سرمایه‌داران بزرگ ایران به حساب می‌آمد.



اقدامات شمس پهلوی
مهم‌ترین اقدام شمس پهلوی در دربار برادرش، انتخاب ثریا اسفندیاری به عنوان دومین همسر محمدرضاشاه بود. شمس پهلوی علاوه بر ریاست جمعیت شیر و خورشید، ریاست بنیاد نیكوكاری شمس را نیز كه خود بنا نهاده بود، بر عهده داشت.
در اسناد سفارت امریكا كه در سال 1358 ش به دست آمد، از او به عنوان یكی از اعضای خاندان سلطنتی كه منافع فراوانی در تجارت دارد، یاد شده بود. او حبیب ثابت‌ پاسال، تاجر و سرمایه‌دار بهایی را به عنوان كارگزار خود در امر تجارت برگزیده بود. شمس از نظر سیاسی، اهمیتی در خاندان پهلوی نداشت.


شمس در منطقه مهردشت كرج، دست به ساخت و ساز وسیعی زد و مهرشهر را در آن ناحیه ساخت. او در آن منطقه كاخ مجللی برای خود بنا كرد كه مجموعه‌ای از چندین كاخ كوچك و بزرگ است.
شمس در اوایل دهه 1330 ش به دین مسیحیت گروید و خود و خانواده‌اش به آیین كاتولیك در‌آمدند. این اتفاق، دربار محمدرضاشاه را به وحشت انداخت تا مبادا خبر آن به میان مردم درز كند. شمس گذشته از این، در محل اقامتش، محراب و كلیسایی نیز برای عبادت بنا كرده بود.



شمس پهلوی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با مقادیر هنگفتی طلا و جواهر از ایران گریخت و به كالیفرنیا رفت. زمانی كه محمدرضاشاه دوران آوارگی خود را در مكزیك می‌گذراند، سه تن از فرزندانش (فرحناز، علیرضا و لیلا) را نزد شمس به كالیفرنیا فرستاد و قرار بود خود نیز به ویلای شمس واقع در آكاپولكو نقل مكان كند. در آن زمان گفته می‌شد كه شمس این ویلا را به مبلغ چهار میلیون دلار خریداری كرده است. او به غیر از این ویلا، قصرهای دیگری در بورلی‌هیلز،‌ لوس‌آنجلس و لاس‌وگاس امریكا برای خود خریداری كرده بود.



احمدعلی مسعود انصاری از بستگان فرح دیبا، همسر محمدرضاشاه، در كتاب «پس از سقوط» درباره شمس می‌نویسد: «شمس پس از خروج از ایران از وضع مالی‌اش گلایه داشت. هرچند این گلایه‌های مالی عادت دیرینه او بود. به هر حال، شمس پیش مادر رفته و از نداری گلایه كرده بود. ملكه مادر هم مقداری جواهر به او داده بود. زمانی كه شاه در باهاماس بود، شمس جواهرات را نزد برادر آورده،‌ به مبلغ ده‌ میلیون دلار فروخته بود. شاه هم هفت میلیون دلار به او نقد داد و سه میلیون دلار بقیه را به فروش جواهرات حواله كرد.» این سه میلیون دلار، بعدها پس از مرگ شاه سبب اختلاف میان شمس و فرح شد كه كار به دادگاه كشید.پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اموال و داراییهای به جای مانده از شمس توسط دادگاه انقلاب اسلامی به نفع مستضعفین مصادره شد.



درگذشت شمس پهلوی
شمس پهلوی سرانجام در اسفند 1374 بر اثر بیماری سرطان در سانتا باربارا واقع در جنوب كالیفرنیا درگذشت.

منبع : tebyan.net