بازی آنلاین
آپلود عکس
جلال ستاری، محقق و اسطوره پژوه و اندیشمند ایرانی در این مقال نگاهی داشته به جایگاه سعدی صاحب گلستان و بوستان در ادب فرانسه. به اعتقادِ ستاری، نفوذ سعدی در ادبیات فرانسه خاصه در نوشته های نهضت رمانتیک با تأثیری که دیگر گویندگان ایرانی (چون فردوسی وخیام و حافظ) داشته اند همراه است ، اما تصریح سهم هر یک در سپردن بخشی از میراث ادبی ایران به فرنگیان کاری دشوار وتا اندازه ای تصنعی است . اما از این نفوذ می توان بالاجمال سخن گفت و برای بدست دادن معیار کار بذکر چند نمونه ومورد اکتفا کرد.
آندره دوریر منتخبی از گلستان رابزبان فرانسه ترجمه کرد و بسال 1634 تحت عنوان « گلستان یا کشور گلها» در پاریس بچاپ رسانید. «این ترجمه با همه نقائصی که داشت از طرف صاحبنظران اروپا که نخستین بار با یکی از آثار بدیع ادبیات ایران مواجه می شدند با شور علاقه سرشار استقبال گشت».
ترجمه ها و چاپهای گلستان وبوستان بزبانهای بیگانه بسیار ومقالات وملاحظات انتقادی خاورشناسان درباره سعدی ونوشته های او فراوان است.
در قرن نوزدهم ترجمه های کامل ومطمئن گلستان وبوستان بزبانهای اروپائی انتشار یافت. شارل دوفرموی ترجمه گلستان وباربیه دومنار ترجمه بوستان را با مقدمه وحواشی سودمند بزبان فرانسه منتشر کردند. در همین سده گلستان را گراف بزبان آلمانی ، نازاریانتس بزبان روسی ، ایستویک بزبان انگلیسی و کازیمیرسکی بزبان لهستانی برگرداندند.
از همان زمان که نخستین ترجمه های گلستان دراروپا بطبع و نشر رسید گویندگان فرنگ ازین منبع سرشار الهام گرفتند. ریشه و زادگاه برخی از حکایات حکمت آموز و نظرات داستان سرایان وشعرا و فیلسوفان اروپائی را در نوشته های سعدی باید جست. اینان بتصدیقِ صاحبنظران مضامینی از شیخ اجل بعاریت گرفته در ادبیات غرب رواج داده اند.
درمجموعه آثار منظوم ژان دولافنتن که ظاهرا“ بیش از همه باین گنج شایگان دست یافت قصه هائی وجود دارد که بتصدیق سخن سنجان مقتبس از سعدی است.
درقرون 17 وبخصوص 18 ،آسیا مهد تمدن های کهن از نظر مردم اروپا بود وجلوه ای سحر آمیز داشت. سعدی نیز یکی از مظاهر جدل ناپذیر این عظمت بشمار می رفت. ازینرو کسانیکه مفهومی مبهم اما پرشکوه از مشرق داشتند باعلاقه واحترامی خاص سعدی و آثار او را مینگریستند.
دیدرو مقاله ای بگلستان اختصاص داد . ولتر گلستان را خوانده بود و از ترجمه «خیالی» آن سخن میراند. درنامه ای بتاریخ ژوئن 1752 از پتسدام خطاب به Forney سردبیر Bibliotheque Imperiale درباره این ترجمه موهوم که بخود نسبت میدهد مینویسد: «بمن خواهید گفت برای ترجمه سعدی دانستن زبان فارسی باید، آیا شما با زبان پارسی آشنائی دارید؟ سوگند یادمیکنم که یک لغت فارسی نیز نمیدانم اما همانگونه که La motte میتوانست هومر را ترجمه کند من نیز سعدی را بزبان فرانسه برگردانیده ام ». تسامح وافکار مداراآمیز سعدی در زمینه معتقدات مذهبی وفلسفی بی گمان مورد ستایش وپسند ولتر بوده است.
دوفرمری این گفته ولتر را:
Qu’un perse ait conserve le feu sacre cent ans, Le pauvre homme est brule quand il tombe dedans
مقتبس ازین بیت گلستان میداند:
اگر صد سال گبر آتش فروزد
بیک دم کاندرو افتد بسوزد
(باب اول گلستان درسیرت پادشاهان)
خانم نیره صمصامی در رساله محققانه خود بعنوان L’Iran dans la litterature francaise، پاریس (1936)، مینویسد:« معتقدات حکما وگویندگان اخلاقی ایران با نظرات فلاسفه فرانسوی قرن هیجدهم شباهت وقرابت بسیار دارد.فردوسی ، سعدی وسایر شعرای ایرانی از این نظر یگانگی مشرب با ولتر ومونتسکیو ودیرو دارند که هرگز شاهین تیزپر خیال وشور آفرینش هنری ایشان موجب قصور اهمال در مورد نفع عمومی نوشته هایشان نشده و خوشبختی و بهبودی بشریت همیشه در آنها منظور گشته است … فلاسفه همداستان وموافق با آموزگاران اخلاقی ایران هوا خواه دگرگونی ناگهانی نظام اجتماعی نیستند بلکه خواستار بهبودی و تکامل معقول قوانین وآداب و رسوم اجتماعی برمبنای تعالی و اصلاح تدریجی افراد جامعه اند… سلطان مستبد ولی روشن ضمیر وخردمندی (که ولتر برای اداره اجتماع شایسته و لازم می داند) با تصویر سعدی از خسرو انوشیروان عادل شباهت وقرابت بسیار دارد… فلاسفه قرن هیجدهم خصوصا“ تعالیم مربوط به برادری ، محاسن اتفاق واتحاد ، بشر دوستی واقعی ، احتراز از پیش داوری بمنظور کسب وشناخت حقیقت را درسعدی میجستند … وکسانیکه به پیکار با ریا کاری و ظاهر سازی روحانیون عصر برمیخاستند سعدی را (که با گندم نمایان جو فروش در جنگ و ستیزبود) با خود همداستان می یافتند… فلاسفه قرن هیجدهم برخلاف شعرای قرن 19 به جنبه اخلاقی ، آموزشی وفلسفی سعدی بیشتر از خصوصیات هنری وادبی او اعتنا وتوجه داشته اند… ولتر در عصر و زمان خویش بی گمان بیش از دیگران در مورد ایران صاحب اطلاع بود. بمدد او ایران مهد فلسفه و بشر دوستی در اذهان عمومی جانشین تصور کشور رۆیا آمیز هزار ویکشب گردید… اما ایران از رهگذر آثار سعدی در نوشته های ولتر تأثیر پیگیر و عمیق خویش را بجای گذاشت (مثلا“ ملاحظات سعدی در خصوص رفتار وکردار شاهان نمودار این تأثیر ونفوذ است).
نویسندگان دیگری نیز در این قرن به اقتباس مضامینی از سعدی پرداختند منجمله : Saint – Lambert (سن لامبر) (که ذکر او پیش از این آمد وتاریخ چاپ نوشته اش 1772 میلادی است ) ، Le Bailly ومادام رولان (Roland) «که توجه وعلاقه ای خاص به سعدی داشت و در نامه های معروف خود احیانا بلطایف و نکات او استشهاد میکرد».
گوئی در آنروز کار آشنائی با نوشته های شرقی وخاصه سعدی از نشانه های فرهنگ وتربیت بشمار میرفته است وکسانیکه به شعر وادب شرق معرفت داشتند بخود می بالیده اند، Freron که نام مستعار سعدی را درپای نوشته طنز آمیز خود درباره ولتر نهاد ، Abbe Blanchet که از گلستان در نگارش Apologues et contes orientaux (پاریس 1774) سود برد و Herder آلمانی که در گوته تأثیر ونفوذ بسیار کرده است وجنبه اخلاقی و آموزشی نوشته هایش بر دیگر جوانب آن میچربد. هر در به سعدی ارادت وعنایتی خاص داشت وبرخی از حکایات گلستان را به آلمانی برگردانید.
در قرن نوزدهم ترجمه های کامل گلستان و بوستان باکثر زبانهای اروپائی انتشار یافت وگویندگان و ادبا سعدی را بغایت معظم ومکرم داشتند. Pignotti ایتالیائی و La chabaussiere فرانسوی به تقلید سبک سعدی پرداختند. گوته در دیوان شرقی وغربی (1819) معانی ومضامینی از سعدی جای داد.Ruckert شاعر آلمانی گلستان را بنظم درآورد(در یادداشتهای روکرت که پس از وی بوسیله خواهرش منتشر گشت قطعه ای درباره سعدی وجود دارد).
معتقدات حکما وگویندگان اخلاقی ایران با نظرات فلاسفه فرانسوی قرن هیجدهم شباهت وقرابت بسیار دارد.فردوسی ، سعدی وسایر شعرای ایرانی از این نظر یگانگی مشرب با ولتر ومونتسکیو ودیرو دارند که هرگز شاهین تیزپر خیال وشور آفرینش هنری ایشان موجب قصور اهمال در مورد نفع عمومی نوشته هایشان نشده و خوشبختی و بهبودی بشریت همیشه در آنها منظور گشته است
نهضت رمانتیسم که «پیدایش آن تا اندازه ای مرهون انتشار اینگونه آثار شرقی بود، از آغاز ظهور باستقبال سعدی شتافت .» ویکتور هوگو عباراتی از سعدی را سرلوحه سه شعر در شرقیات Les orientales (خاصه رجوع شود به قطعه La captive همین منظومه که بطورشگفت آوری یادآور سعدی وگلستان است) قرار داد. تأثیر سعدی در افسانه قرون Legende des siecles نیز پیداست.
«تصور ومفهومی که هوگو از ایران پیش از مطالعه ترجمه های Fouinet داشت مأخوذ از یک مطالعه سطحی سعدی وکتاب هفتم هرودوت بود. خود گوید: در قرن لوئی چهاردهم همه یونان شناس بودند اکنون همه شرق شناس اند.» «وجه مشترک میان سعدی وهوگو دریافت زبان اشیاء (طبیعت) است. این تفهیم هر دورا محفوظ می داشته است. تأثیر سعدی در هوگو خاصه از طریق الهام افسانه های پندآمیز واخلاقی نمایان است ( همچنین علاقه وتوجه هوگو به رنگ آمیزی وجلابخشی کلام متأثیر از شیوه سخن شعرای پارسی و سعدی است). اما مشابهت وحتی همخوانی قریحه سعدی وهوگو از این فراتر می رود. بسیاری از افکار ومفاهیم مشترک هر دو آنهاست ، خاصه تأمل ایام گذشته کردن وبر عمر تلف شده تاسف خوردن وغنیمت شمردن دم واظهار اندوه از گذشت زمان واندیشیدن به جوانی وعشقهای از دست رفته … سعدی گوید : «گل بستان را چنان که دانی بقائی وعهد گلستان را وفائی نباشد » این سخن سعدی به هوگو اشعاری همانند در زمینه ناپایداری روزگار وجهان نیست جز فسانه و باد الهام کرده است ، خاصه شعری از هوگو در افسانه قرون که بدینگونه آغاز می شود:
Cambyse ne fait plus un mouvement ; il dort
یادآور همین سخن سعدی است.
بالزاک ( در 1878 و 1876) و آلفرد دوموسه ( در 1867) از سعدی نام میبرند وهر کدام بشیوه ای اورا میستایند. مادام Desbordes – Valmore ( در 1860) مضمون «بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت » را اقتباس کرد وبنظم آورد. « … خانم دبورد – والمور چون ویکتور هوگو به سعدی که از دیدگاه هر دو حساس ترین وغنائی ترین گوینده ایرانیست علاقه و عنایتی خاص داشت و اورا بردیگر شعرای پارسی ترجیح می داد… در آثار سعدی ودبورد – والمور جوش وخروش عشقی پرشور وشرر بار که عاشقان را از خود بیخود می کند پیداست ، منتهی دبورد – والمور فقط از زبان گوینده ایرانی سود جسته والهام گرفته و به معنی و مفهوم عرفانی آن توجه واعتنائی نداشته است. … لامارتین نی در تألیف نمایشنامه کوچکی (1841) تحت تأثیر الهام بخش سعدی بوده است ... ».
تئوفیل گوتیه ، لوکنت دولیل ، Armand Renaud , Jean Lahor ، کنتس دونوای (کلام او در دیباچه دلاویزی که بر گلستان نوشته است سحر آساست ) ، موریس بارس در (le jardin sur l'oronte) و Princess Bibesco بصور مختلف از سعدی و فردوسی وخیام وحافظ رنگ گرفته و تأثیر پذیرفته اند و بحث جامعی در این باب بی گمان موضوع نوشته جداگانه ای تواند شد.
سعدی با وجود رخنه ونفوذ سخن سرایانی چون فردوسی و خیام و حافظ در شعر وادب فرانسه در قرن 19 مقام غنائی ترین گوینده ایرانی را که شعرای رمانتیک بر او شناخته بودند از دست نداد . «حتی بالزاک آنجا که از شور وحال و جذبه وخیال وهنگامه پریان در جهانی جادووش سخن می گوید به سعدی استشهاد میکند» وپیرلوتی مینویسد : « سعدی ساده تر از حافظ و سخنگوتر ازوست و نیز کمتر از خواجه به استعاره وکنایه توسل جسته است ، ازینرو در مغرب زمین رخنه بیشتری کرده است »
ظاهرا“ گویندگان وادبای رمانتیک فرانسه از حدیث عشق گل وبلبل شعر فارسی بیش از هر مضمون دیگر اقتباس واستقبال کرده اند. سعدی را الهام بخش این معنی باید دانست وبجرأت می توان گفت که این مضمون لطیف از رهگذر آثار سعدی و ترجمه آنها به زبانهای اروپائی در شعر وادب فرانسه جای گرفته وسکه قبول یافته است.
«اوژن مانوئل E,Manuel شاعر متأخر فرانسه که ملهم و متأثر از سعدی است در کتاب «اشعار خانه ودبستان» آن حکایت شیخ را در کودکی « درخدمت پدر نشسته و همه شب دیده برهم نبسته و مصحف عزیز در کنار گرفته بود» اقتباس کرده ، بخود بسته است.
فرانسه معاصر نیز سعدی را فراموش نکرده است. رساله محققانه ماسه در باره احوال وافکار سعدی از جمله کوششهای پرارجی است که خاور شناسان در راه شناساندن سعدی به غربیان کرده اند. خانم نیره صمصامی در رساله خود بتفصیل از وجوه مشترک میان هانری دومونترلان H.D e Monterlant وخیام وسعدی و حافظ چه از لحاظ اندیشه و چه از نظر شیوه بیان سخن میگوید. دو مونترلان جائی مینویسد : « کلمه شعر مرا به یاد گویندگان شرقی ورمبو وبودلر می اندازد. با این لغت به چین وهندوخصوصا“ به ایران می اندیشم».
آندره دوریر منتخبی از گلستان رابزبان فرانسه ترجمه کرد و بسال 1634 تحت عنوان « گلستان یا کشور گلها» در پاریس بچاپ رسانید. «این ترجمه با همه نقائصی که داشت از طرف صاحبنظران اروپا که نخستین بار با یکی از آثار بدیع ادبیات ایران مواجه می شدند با شور علاقه سرشار استقبال گشت».
ترجمه ها و چاپهای گلستان وبوستان بزبانهای بیگانه بسیار ومقالات وملاحظات انتقادی خاورشناسان درباره سعدی ونوشته های او فراوان است.
در قرن نوزدهم ترجمه های کامل ومطمئن گلستان وبوستان بزبانهای اروپائی انتشار یافت. شارل دوفرموی ترجمه گلستان وباربیه دومنار ترجمه بوستان را با مقدمه وحواشی سودمند بزبان فرانسه منتشر کردند. در همین سده گلستان را گراف بزبان آلمانی ، نازاریانتس بزبان روسی ، ایستویک بزبان انگلیسی و کازیمیرسکی بزبان لهستانی برگرداندند.
از همان زمان که نخستین ترجمه های گلستان دراروپا بطبع و نشر رسید گویندگان فرنگ ازین منبع سرشار الهام گرفتند. ریشه و زادگاه برخی از حکایات حکمت آموز و نظرات داستان سرایان وشعرا و فیلسوفان اروپائی را در نوشته های سعدی باید جست. اینان بتصدیقِ صاحبنظران مضامینی از شیخ اجل بعاریت گرفته در ادبیات غرب رواج داده اند.
درمجموعه آثار منظوم ژان دولافنتن که ظاهرا“ بیش از همه باین گنج شایگان دست یافت قصه هائی وجود دارد که بتصدیق سخن سنجان مقتبس از سعدی است.
درقرون 17 وبخصوص 18 ،آسیا مهد تمدن های کهن از نظر مردم اروپا بود وجلوه ای سحر آمیز داشت. سعدی نیز یکی از مظاهر جدل ناپذیر این عظمت بشمار می رفت. ازینرو کسانیکه مفهومی مبهم اما پرشکوه از مشرق داشتند باعلاقه واحترامی خاص سعدی و آثار او را مینگریستند.
دیدرو مقاله ای بگلستان اختصاص داد . ولتر گلستان را خوانده بود و از ترجمه «خیالی» آن سخن میراند. درنامه ای بتاریخ ژوئن 1752 از پتسدام خطاب به Forney سردبیر Bibliotheque Imperiale درباره این ترجمه موهوم که بخود نسبت میدهد مینویسد: «بمن خواهید گفت برای ترجمه سعدی دانستن زبان فارسی باید، آیا شما با زبان پارسی آشنائی دارید؟ سوگند یادمیکنم که یک لغت فارسی نیز نمیدانم اما همانگونه که La motte میتوانست هومر را ترجمه کند من نیز سعدی را بزبان فرانسه برگردانیده ام ». تسامح وافکار مداراآمیز سعدی در زمینه معتقدات مذهبی وفلسفی بی گمان مورد ستایش وپسند ولتر بوده است.
دوفرمری این گفته ولتر را:
Qu’un perse ait conserve le feu sacre cent ans, Le pauvre homme est brule quand il tombe dedans
مقتبس ازین بیت گلستان میداند:
اگر صد سال گبر آتش فروزد
بیک دم کاندرو افتد بسوزد
(باب اول گلستان درسیرت پادشاهان)
خانم نیره صمصامی در رساله محققانه خود بعنوان L’Iran dans la litterature francaise، پاریس (1936)، مینویسد:« معتقدات حکما وگویندگان اخلاقی ایران با نظرات فلاسفه فرانسوی قرن هیجدهم شباهت وقرابت بسیار دارد.فردوسی ، سعدی وسایر شعرای ایرانی از این نظر یگانگی مشرب با ولتر ومونتسکیو ودیرو دارند که هرگز شاهین تیزپر خیال وشور آفرینش هنری ایشان موجب قصور اهمال در مورد نفع عمومی نوشته هایشان نشده و خوشبختی و بهبودی بشریت همیشه در آنها منظور گشته است … فلاسفه همداستان وموافق با آموزگاران اخلاقی ایران هوا خواه دگرگونی ناگهانی نظام اجتماعی نیستند بلکه خواستار بهبودی و تکامل معقول قوانین وآداب و رسوم اجتماعی برمبنای تعالی و اصلاح تدریجی افراد جامعه اند… سلطان مستبد ولی روشن ضمیر وخردمندی (که ولتر برای اداره اجتماع شایسته و لازم می داند) با تصویر سعدی از خسرو انوشیروان عادل شباهت وقرابت بسیار دارد… فلاسفه قرن هیجدهم خصوصا“ تعالیم مربوط به برادری ، محاسن اتفاق واتحاد ، بشر دوستی واقعی ، احتراز از پیش داوری بمنظور کسب وشناخت حقیقت را درسعدی میجستند … وکسانیکه به پیکار با ریا کاری و ظاهر سازی روحانیون عصر برمیخاستند سعدی را (که با گندم نمایان جو فروش در جنگ و ستیزبود) با خود همداستان می یافتند… فلاسفه قرن هیجدهم برخلاف شعرای قرن 19 به جنبه اخلاقی ، آموزشی وفلسفی سعدی بیشتر از خصوصیات هنری وادبی او اعتنا وتوجه داشته اند… ولتر در عصر و زمان خویش بی گمان بیش از دیگران در مورد ایران صاحب اطلاع بود. بمدد او ایران مهد فلسفه و بشر دوستی در اذهان عمومی جانشین تصور کشور رۆیا آمیز هزار ویکشب گردید… اما ایران از رهگذر آثار سعدی در نوشته های ولتر تأثیر پیگیر و عمیق خویش را بجای گذاشت (مثلا“ ملاحظات سعدی در خصوص رفتار وکردار شاهان نمودار این تأثیر ونفوذ است).
نویسندگان دیگری نیز در این قرن به اقتباس مضامینی از سعدی پرداختند منجمله : Saint – Lambert (سن لامبر) (که ذکر او پیش از این آمد وتاریخ چاپ نوشته اش 1772 میلادی است ) ، Le Bailly ومادام رولان (Roland) «که توجه وعلاقه ای خاص به سعدی داشت و در نامه های معروف خود احیانا بلطایف و نکات او استشهاد میکرد».
گوئی در آنروز کار آشنائی با نوشته های شرقی وخاصه سعدی از نشانه های فرهنگ وتربیت بشمار میرفته است وکسانیکه به شعر وادب شرق معرفت داشتند بخود می بالیده اند، Freron که نام مستعار سعدی را درپای نوشته طنز آمیز خود درباره ولتر نهاد ، Abbe Blanchet که از گلستان در نگارش Apologues et contes orientaux (پاریس 1774) سود برد و Herder آلمانی که در گوته تأثیر ونفوذ بسیار کرده است وجنبه اخلاقی و آموزشی نوشته هایش بر دیگر جوانب آن میچربد. هر در به سعدی ارادت وعنایتی خاص داشت وبرخی از حکایات گلستان را به آلمانی برگردانید.
در قرن نوزدهم ترجمه های کامل گلستان و بوستان باکثر زبانهای اروپائی انتشار یافت وگویندگان و ادبا سعدی را بغایت معظم ومکرم داشتند. Pignotti ایتالیائی و La chabaussiere فرانسوی به تقلید سبک سعدی پرداختند. گوته در دیوان شرقی وغربی (1819) معانی ومضامینی از سعدی جای داد.Ruckert شاعر آلمانی گلستان را بنظم درآورد(در یادداشتهای روکرت که پس از وی بوسیله خواهرش منتشر گشت قطعه ای درباره سعدی وجود دارد).
معتقدات حکما وگویندگان اخلاقی ایران با نظرات فلاسفه فرانسوی قرن هیجدهم شباهت وقرابت بسیار دارد.فردوسی ، سعدی وسایر شعرای ایرانی از این نظر یگانگی مشرب با ولتر ومونتسکیو ودیرو دارند که هرگز شاهین تیزپر خیال وشور آفرینش هنری ایشان موجب قصور اهمال در مورد نفع عمومی نوشته هایشان نشده و خوشبختی و بهبودی بشریت همیشه در آنها منظور گشته است
نهضت رمانتیسم که «پیدایش آن تا اندازه ای مرهون انتشار اینگونه آثار شرقی بود، از آغاز ظهور باستقبال سعدی شتافت .» ویکتور هوگو عباراتی از سعدی را سرلوحه سه شعر در شرقیات Les orientales (خاصه رجوع شود به قطعه La captive همین منظومه که بطورشگفت آوری یادآور سعدی وگلستان است) قرار داد. تأثیر سعدی در افسانه قرون Legende des siecles نیز پیداست.
«تصور ومفهومی که هوگو از ایران پیش از مطالعه ترجمه های Fouinet داشت مأخوذ از یک مطالعه سطحی سعدی وکتاب هفتم هرودوت بود. خود گوید: در قرن لوئی چهاردهم همه یونان شناس بودند اکنون همه شرق شناس اند.» «وجه مشترک میان سعدی وهوگو دریافت زبان اشیاء (طبیعت) است. این تفهیم هر دورا محفوظ می داشته است. تأثیر سعدی در هوگو خاصه از طریق الهام افسانه های پندآمیز واخلاقی نمایان است ( همچنین علاقه وتوجه هوگو به رنگ آمیزی وجلابخشی کلام متأثیر از شیوه سخن شعرای پارسی و سعدی است). اما مشابهت وحتی همخوانی قریحه سعدی وهوگو از این فراتر می رود. بسیاری از افکار ومفاهیم مشترک هر دو آنهاست ، خاصه تأمل ایام گذشته کردن وبر عمر تلف شده تاسف خوردن وغنیمت شمردن دم واظهار اندوه از گذشت زمان واندیشیدن به جوانی وعشقهای از دست رفته … سعدی گوید : «گل بستان را چنان که دانی بقائی وعهد گلستان را وفائی نباشد » این سخن سعدی به هوگو اشعاری همانند در زمینه ناپایداری روزگار وجهان نیست جز فسانه و باد الهام کرده است ، خاصه شعری از هوگو در افسانه قرون که بدینگونه آغاز می شود:
Cambyse ne fait plus un mouvement ; il dort
یادآور همین سخن سعدی است.
بالزاک ( در 1878 و 1876) و آلفرد دوموسه ( در 1867) از سعدی نام میبرند وهر کدام بشیوه ای اورا میستایند. مادام Desbordes – Valmore ( در 1860) مضمون «بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت » را اقتباس کرد وبنظم آورد. « … خانم دبورد – والمور چون ویکتور هوگو به سعدی که از دیدگاه هر دو حساس ترین وغنائی ترین گوینده ایرانیست علاقه و عنایتی خاص داشت و اورا بردیگر شعرای پارسی ترجیح می داد… در آثار سعدی ودبورد – والمور جوش وخروش عشقی پرشور وشرر بار که عاشقان را از خود بیخود می کند پیداست ، منتهی دبورد – والمور فقط از زبان گوینده ایرانی سود جسته والهام گرفته و به معنی و مفهوم عرفانی آن توجه واعتنائی نداشته است. … لامارتین نی در تألیف نمایشنامه کوچکی (1841) تحت تأثیر الهام بخش سعدی بوده است ... ».
تئوفیل گوتیه ، لوکنت دولیل ، Armand Renaud , Jean Lahor ، کنتس دونوای (کلام او در دیباچه دلاویزی که بر گلستان نوشته است سحر آساست ) ، موریس بارس در (le jardin sur l'oronte) و Princess Bibesco بصور مختلف از سعدی و فردوسی وخیام وحافظ رنگ گرفته و تأثیر پذیرفته اند و بحث جامعی در این باب بی گمان موضوع نوشته جداگانه ای تواند شد.
سعدی با وجود رخنه ونفوذ سخن سرایانی چون فردوسی و خیام و حافظ در شعر وادب فرانسه در قرن 19 مقام غنائی ترین گوینده ایرانی را که شعرای رمانتیک بر او شناخته بودند از دست نداد . «حتی بالزاک آنجا که از شور وحال و جذبه وخیال وهنگامه پریان در جهانی جادووش سخن می گوید به سعدی استشهاد میکند» وپیرلوتی مینویسد : « سعدی ساده تر از حافظ و سخنگوتر ازوست و نیز کمتر از خواجه به استعاره وکنایه توسل جسته است ، ازینرو در مغرب زمین رخنه بیشتری کرده است »
ظاهرا“ گویندگان وادبای رمانتیک فرانسه از حدیث عشق گل وبلبل شعر فارسی بیش از هر مضمون دیگر اقتباس واستقبال کرده اند. سعدی را الهام بخش این معنی باید دانست وبجرأت می توان گفت که این مضمون لطیف از رهگذر آثار سعدی و ترجمه آنها به زبانهای اروپائی در شعر وادب فرانسه جای گرفته وسکه قبول یافته است.
«اوژن مانوئل E,Manuel شاعر متأخر فرانسه که ملهم و متأثر از سعدی است در کتاب «اشعار خانه ودبستان» آن حکایت شیخ را در کودکی « درخدمت پدر نشسته و همه شب دیده برهم نبسته و مصحف عزیز در کنار گرفته بود» اقتباس کرده ، بخود بسته است.
فرانسه معاصر نیز سعدی را فراموش نکرده است. رساله محققانه ماسه در باره احوال وافکار سعدی از جمله کوششهای پرارجی است که خاور شناسان در راه شناساندن سعدی به غربیان کرده اند. خانم نیره صمصامی در رساله خود بتفصیل از وجوه مشترک میان هانری دومونترلان H.D e Monterlant وخیام وسعدی و حافظ چه از لحاظ اندیشه و چه از نظر شیوه بیان سخن میگوید. دو مونترلان جائی مینویسد : « کلمه شعر مرا به یاد گویندگان شرقی ورمبو وبودلر می اندازد. با این لغت به چین وهندوخصوصا“ به ایران می اندیشم».
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
