اهل قلمی که عمرشان به بهاری دیگر نرسید

[sober]

در سال 91 چهره‌های زیادی از اهالی فرهنگ و ادب چه در داخل و چه در خارج ایران درگذشتند.

---

سال 91 چهره‌های زیادی را از عرصه فرهنگ و ادب گرفته است. در حوزه نویسندگان، شاعران و مترجمان داخلی، 21 چهره در سال گذشته از دنیا رفتند. جالب است که لیست چهره‌های فرهنگی خارجی و بین‌المللی درگذشته در سال 91 نیز دارای 21 نفر است.
در ادامه اسامی و معرفی‌نامه کوتاهی از هر چهره درگذشته به ترتیب تاریخ درگذشتشان ارائه می‌شود. ابتدا به درگذشتگان داخلی و سپس به ‌آن دسته از چهره‌های فرهنگی و دخیل در حوزه نشر و ارتباطات می‌پردازیم که بین‌المللی و خارجی محسوب می‌شوند.
درگذشتگان داخلی
قمر آریان همسر عبدالحسین زرین‌کوب
دکتر قمر آریان استاد ادبیات و عضو شورای عالی علمی مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بود وی همچنین همسر زنده یاد دکتر عبدالحسین زرین کوب بود که سال‌های سال در کنار یکدیگر به کار تحقیق و نگارش مشغول بودند.آریان روز 23 فروردین سال گذشته دار فانی را وداع گفت.
حسن احمدی گیوی، بزرگترین شاگرد بدیع‌الزمان فروزانفر
حسن احمد گیوی استاد رشته زبان و ادبیات فارسی و بزرگترین شاگرد بدیع‌الزمان فروزانفر بود. زنده‌یاد حسن احمد گیوی از معروفترین و به قولی بزرگترین شاگردان استاد بدیع‌الزمان فروزانفر بوده که در سال‌های اخیر نیز ده‌ها عنوان کتاب در زمینه ادبیات فارسی و نیز ادبیات تطبیقی فارسی و ترکی به نگارش درآورده و آنها را به چاپ رسانده است.
حسن رهاورد اولین دستیار علی‌اکبر دهخدا
رهاورد نخستین دستیار علی‌اکبر دهخدا در تدوین حروف «الف» و «ب» لغتنامه و و از همکاران سابق دکتر محمد معین بود. وی همچنین از اهداگران عمده سند در سه سال گذشته به آرشیو اسناد کتابخانه مجلس بود. زنده‌یاد رهاورد، همچنین تالیفاتی در حوزه‌های مردم‌شناسی، فیلمنامه‌نویسی، تئاتر، ادبیات و نیز ترجمه‌هایی از زبان فرانسوی در حوزه ادبیات نمایشی دارد.
علی اصغر الهی نویسنده و روانپزشک
مجموعه داستان‌های «بازی»، «قصه شیرین ملا»، «قصه‌های پاییزی»، «رویا در رویا»، «دیگر سیاوشی نمانده» و رمان‌های «مادرم بی‌بی جان» و «سالمرگی» از جمله آثار اوست. آخرین کتابی که از اصغر الهی منتشر شد (سال 1390) «حکایت عشق و عاشقی ما» بود. «دخترکی با چشمان سیاهِ مشوش و ...» عنوان آخرین رمان این نویسنده بود که پس از مرگش در آستانه چاپ قرار گرفت.
درگذشت یک نویسنده به دلیل حادثه انفجار آب گرمکن
شغل اصلی سلیمانی‌کیا معلمی بود و به کار ترجمه هم مبادرت داشت و چند تن از نویسندگان مشهور کشور ترکیه را در ایران معرفی کرده است. او در زمینه ترجمه داستان‌های اسطوره‌ای ادبیات ترکیه تخصص داشت. وی به نوشتن داستان هم اشتغال داشت و «دده قور قود» عنوان یکی از داستان‌های شناخته شده او بود.
رضا کاکایی دهکردی مدیر انتشارات آزاد مهر
اما سال 91 به غیر از نویسندگان، شاعران و مترجمان، از میان ناشران نیز چهره درگذشته دارد. رضا کاکایی دهکردی مدیر انتشارات آزاد مهر به دلیل تصادف با ماشین مدتی را در بیمارستان بستری شده و سپس درگذشت.
بهروز ثروتیان نویسنده، پژوهشگر ادبی و نظامی‌شناس
بهروز ثروتیان استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی که تحقیقات فراوانی از او در حوزه نظامی‌شناسی منتشر شده است، چهره فرهنگی دیگری بود که تابستان سال 91 درگذشت.
محمود گلابدره‌ای نویسنده «دال»
سیدمحمود قادری گلابدره‌ای، متولد 1316 تهران و از شاگردان جلال آل‌احمد بود. گلابدره‌ای از نویسندگان مطرح و پیشکسوت ادبیات انقلاب بود که در غربت و تنهایی درگذشت. از گلابدره‌ای بیش از 33 کتاب منتشر شده که نخستین آن‌ها با عنوان «سگ کوره‌پز» در سال 1349 منتشر شد.
صمد تیمورلو شاعر «از کلاغ سفید به کلاغ سیاه»
از تیمورلو مجموعه اشعار «بیرون تعریف نشده است»، «از کلاغ سفید به کلاغ سیاه»، «به نام کسی که در تاریکی‌ست»، «قله‌ات آنجا نیست» و «خروس مرده برمی‌خیزد» منتشر شده است. همچنین بهار 91 جدیدترین دفتر شعر او با عنوان «خروس مرده برمی‌خیزد» از سوی انتشارات آوای‌کلار در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه شد.
پرویز همایون‌پور مترجم آثار کوندرا
پرویز همایون‌پور مترجم ایرانی بود که سال 91 در دریاچه‌ای در ژنو غرق شده و در سوئیس به خاک سپرده شد. این مترجم فقید سال‌ها به عنوان مشاور امور آموزشی در سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) فعالیت می‌کرد. وی کتاب‌های متعددی از جمله برخی از آثار مهم میلان کوندرا نظیر بار هستی، هویت، هنر رمان را برای نخستین بار به فارسی ترجمه کرد.
محمدرضا جاسبی علیان مدیر موسسه انتشارات پیام آزادی
محمدرضا جاسبی علیان، مدیر موسسه انتشارات پیام آزادی از دیگر چهره‌های فرهنگی و ناشران کشور بود که تنها یک هفته پس از برگزاری آئین بزرگداشت خود در حوزه هنری دار فانی را وداع گفت.
جاهد جهانشاهی مترجم آثار ادبی
جاهد جهانشاهی کتاب های متعددی را ترجمه کرده است. از آن جمله می‌توان به «نمایش نامه رئیس جمهور» توماس برنهارد، «نان سال‌های سپری شده» هاینریش بل، «مادر» برتولت برشت، «کتاب دلواپسی» فرناندو پسوا، «زندگی برتولت برشت» و «در حال کندن پوست پیاز» گونتر گراس اشاره کرد.
پرتو اشراق محقق مترجم متون سینمایی و هنری
پرتو اشراق مترجم متون سینمایی و هنری کشورمان بود که اواخر پاییز 91 درگذشت.
اصغر حاج حیدری متخلص به «خاسته»
اصغر حاج‌حیدری متخلص به «خاسته» از شاعران پیشکسوت آئینی کشور و پیرغلام اهل بیت (ع) در سال 91 در 67 سالگی درگذشت. حاج حیدری از پیرغلامان امام حسین (ع) و شاعر اهل بیت (ع) بود که از بنیانگذاران کنگره شعر میلاد آفتاب در خمینی‌شهر اصفهان نیز به شمار می‌رفت.
احسان نراقی نویسنده و پژوهشگر
این نویسنده و جامعه‌شناس ایرانی، تنها ایرانی است که معاون یونسکو بوده است. پایان یک رویا، علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن، آئین جوانمردی (ترجمه از هانری کُربن)، اقبال ناممکن، آزادی، آنچه خود داشت، جامعه، جوانان، دانشگاه، غربت غرب، طمع خام و نظری به تحقیقات اجتماعی در ایران از جمله کتاب‌های منتشر شده از احسان نراقی در ایران است.
خلیل عمرانی شاعر انقلاب
به فاصله چند روز از نراقی، خلیل عمرانی شاعر انقلاب درگذشت. وی تا اوایل انقلاب به صورت پراکنده به فعالیت شعری خود ادامه داد و در سال 57 به صورت جدی وارد عرصه شعر شد. از آثار منتشر شده او عمرانی می‌توان به مروارید فراموش، ساعت به وقت شرعی دریا و در مدار یک اشاره کرد.
مجید تهرانیان جهانی‌ترین چهره ایرانی ارتباطات
پروفسور مجید تهرانیان جهانی‌ترین چهره ایرانی ارتباطات اوایل زمستان 91 در سن 75 سالگی در آمریکا درگذشت. مجید تهرانیان در سال‌های اخیر استاد و رئیس واحد ارتباطات بین‌الملل دانشگاه هاوایى آمریکا بود.
هادی بنایی طنزپرداز پیشکسوت
کتاب‌های متعددی از او بعد از درگذشتش آماده چاپ شدند که از آن جمله می‌توان به 10 کتاب از هنینگ مانکل، نویسنده معروف سوئدی اشاره کرد. این مترجم بیش از 3000 لطیفه را از زبان‌های آلمانی و انگلیسی به فارسی ترجمه کرده و در کتاب معروف «فرهنگ شوخی از A تا Z» منتشر شده است.
شاهرخ اورامی شاعر و نویسنده کرد
اورامی از جمله نویسندگان و شاعرانی بود که در حوزه های مختلف از وی آثار متعددی به چاپ رسیده است که از آن جمله می توان به یکی از آخرین آثار وی در خصوص جمع آوری شعر شاعران کردستانی در خصوص امام حسین (ع) اشاه کرد.
عزیزالله جوینی نسخه‌شناش و شاهنامه‌پژوه
عزیزالله جوینی نویسنده، پژوهشگر و نسخه‌شناس کشورمان هم بامداد روز چهارشنبه 25 بهمن ماه 91 به علت خونریزی داخلی درگذشت. جوینی، مصحح، محقق و شاهنامه‌پژوه و استاد بازنشسته دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود.
همسر رضا سیدحسینی هم از افرادی بود که به حوزه فرهنگ و ادب مرتبط می‌شد و ابتدای سال 91 درگذشت.

سال 91 چهره‌های زیادی را از عرصه فرهنگ و ادب گرفته است. در حوزه نویسندگان، شاعران و مترجمان داخلی، 21 چهره در سال گذشته از دنیا رفتند. جالب است که لیست چهره‌های فرهنگی خارجی و بین‌المللی درگذشته در سال 91 نیز دارای 21 نفر است

 
درگذشتگان خارجی: بیشترین تعداد متعلق به نویسندگان و شاعران آمریکایی است
هری کروز نویسنده داستان‌های وحشتناک
داستان‌های ترسناک این نویسنده فقید که بیشتر از تجربیات شخصی خود وی نشئت می‌گیرند، در مناطق روستایی جنوب آمریکا رخ می‌دهند و سبک داستان‌نویسی‌اش به چارلز بوکوسکی و هانتر تامپسون شباهت داشت.«ضیافت مارها» و «هنرمند ضربه فنی شده» عنوان 2 رمان مشهور از این نویسنده است. تاز کروز تعدادی زیادی داستان کوتاه هم منتشر شده است.
جین کندی استاپین شاعر آمریکایی
کندی که سراینده مجموعه اشعار «گام کامل» و «اما من می‌گویم» بود، در سن 75 سالگی درگذشت. مجموعه داستان‌های کوتاه «نان تستی به خرد» و «خلیج پر پیچ و خم» از دیگر آثار جین کندی هستند.
رید ویتمور ملک‌الشعرای آمریکا
رید ویتمور ملک‌الشعرای آمریکا و پروفسور دانشگاه مریلند، بهار سالی که گذشت در سن 92 سالگی از دنیا رفت. رید ویتمور با ظرافت متبحرانه‌ای ریتم بزمی و محاوره‌ای را در اشعار خود تعادل می‌بخشید و عمدتاً مفاهیمی چون ازدواج، پدر بودن، سرمایه‌داری، بوروکراسی و معنای شاعر بودن در جامعه را مورد کندوکاو قرار می‌داد.
دوریس بت خالق «زشت‌ترین زائر»
جالب است که تعداد زیادی از نویسندگان و شعرای آمریکایی در ابتدای سال 91 درگذشتند. بت نویسنده 6 رمان مطرح و سه مجموعه داستان است که با فلانری او کانر دیگر نویسنده جنوبی مقایسه می‌شد.رمان «ارواح از مردگان برخاستند» از این نویسنده برنده «جایزه کتاب جنوب» شد و توسط نیویورک تایمز به عنوان یکی از 20 کتاب برتر سال 1994 شناخته شد.
جینی اس. جنکینز دوستدار حیوانات
او سه روز پس از گرفتن جشن نودمین سالگرد تولدش درگذشت. جینی 17 سال ستون کانفیلد فر را به همراه دوست عکاسش اد شوبا پوشش می‌داد و بسیاری از مقاله‌های تاریخی، علایق انسانی و حیوانات را به رشته تحریر درآورد.
موریس سنداک نویسنده و تصویرگر، جوینده اشیای وحشی
موریس سنداک، نویسنده و تصویرساز ادبیات کودک در سن 83 سالگی درگذشت. سنداک برنده جوایز بسیاری از جمله «هانس کریستین اندرسون»، «جایزه ملی آمریکا» و «جایزه یادبود آسترید» بود. اثر مطرح سنداک با عنوان «اشیا وحشی کجا هستند» ادبیات کودکان را متحول کرد. «تمساح و گردش» و «بیرون از آن‌جا» هم از دیگر آثار او هستند.

سی دیوید هایمان زندگی‌نامه‌نویس جنجالی
سی دیوید هایمان زندگی‌نامه‌نویس جنجالی آمریکایی هم به فاصله چند روز از سنداک در سن 67 سالگی درگذشت. از آثار بیوگرافیک سی دیوید هایمان می‌توان از «زنی به نام جکی» «لیز: بیوگرافی صمیمانه الیزابت تیلور» و «بابی و جکی: یک داستان عاشقانه» نام برد.
آدیوس آمیگو!
این جمله در زبان اسپانیولی و مکزیکی به معنی «خدافظ رفیق» است. چهره دیگری که ابتدای سال 91 درگذشت، کارلوس فوئنتس نویسنده مشهور مکزیکی است که شهرت بیشتری از چهره‌های خارجی دارد که تا به حال در این فهرست مطرح کرده‌ایم. از مهمترین آثار فوئنتس می‌توان به «گرینگوی پیر»، «مرگ آرتیمو کروز»، «آئورا»،« آب سوخته»  و «خویشاوندان دور» اشاره کرد.
بری آنسورث برنده بوکر
این نویسنده موفق به دریافت جوایز مختلفی از جمله بوکر شده است که این جایزه را برای رمان «گرسنگی مقدس» که داستان آن درباره برده‌داری در قرن هجدهم بود، گرفته بود.
شیان بازبی، یک انگلیسی دیگر
اولین رمان این نویسنده داستانی تاریخی بود که در عصر ویکتوریا اتفاق می‌افتاد. دومین رمان او «مادر ظالم» نام دارد که درباره افسردگی پس زایمان و به قتل رسانیدن نوزاد است.


محمد جان‌ شکوری ادیب تاجیکستانی
شکوری در سال 1304 شمسی در بخارا متولد شد. وی از حامیان تقویت زبان و ادب فارسی در تاجیکستان به شمار می‌رفت که خدمات ارزنده‌ای را در این حوزه ارائه کرد و فعالیت‌هایش در سال 1989 میلادی به رسمی شدن زبان فارسی در این کشور انجامید. وی همچنین در سال 2005 میلادی به‌عنوان چهره ماندگار در ایران برگزیده شد.
اریک‌ هابس‌بام تاریخ‌نگار بریتانیایی
هابس‌بام در سال‌های اولیه زندگی اش یکی از مشهورترین تاریخ نگاران بریتانیایی بود که شناخت وسیعی از تاریخ راست و چپ داشت و یکی از باریک‌بین ترین تاریخ نگاران در هر حوزه محسوب می‌شد.
ژاک بارزون روشنفکر 104 ساله
این نویسنده 30 کتاب در کارنامه‌اش دارد و سال 2000 کتاب 878 صفحه‌ای تاریخ حرفه خود را با عنوان« از طلوع تا انحطاط : 500 سال زندگی فرهنگی، 1500 تاکنون» منتشر کرد که به عنوان نامزد نهایی جایزه کتاب ملی آمریکا و حلقه منتقدان کتاب ملی انتخاب شد. این کتاب ماندگار جایزه مدال آزادی ریاست جمهوری و مدال بشردوستی ملی را برای وی به ارمغان آورد.
فرناندو دیاز، یک اسپانیولی‌زبان دیگر
دیاز ـ پلایا نویسنده آثار داستانی، مقاله‌نویس و تاریخ‌نگار بود و بیش از 150 عنوان کتاب در کارنامه خود دارد که کتاب پرفروش «اسپانیا و 7 گناه روزانه» در سال 1966  با رقم فروش بیش از یک میلیون نسخه نمونه‌ای از آن‌هاست. او سال 1989 برای نوشتن کتاب «وقتی جنگ را باختم» به فهرست نهایی جایزه پرمیو اسپیوی اسپانیا راه یافت.
هان سویین خالق «یک چیز باشکوه»
این نویسنده بیشتر به نوشتن کتاب‌هایی درباره قاره آسیا و به ویژه کشورش چین شهره بود. بسیاری از آثار او ریشه در زندگینامه خودش دارند. «خانه من دو در دارد» در سال 1980، درباره میراث نیمه چینی نیمه بلژیکی اوست و نخستین کتابش با عنوان «تقدیر شهر چانکینگ» در سال 1942 درباره جنگ چین و ژاپن نوشته شده است. او با نوشتن «یک چیز خیلی باشکوه» که سال 1952 منتشر شد شهرتی جهانی یافت.
برایس کورتنی صاحب «قدرت یک»
برایس کورتنی نویسنده استرالیایی و خالق اثر تحسین شده و کتاب پرفروش «قدرت یک»  بعد از انتشار فیلم خداحافظی‌ با دوستدارانش، درگذشت. کورتنی که نویسنده آثار پرفروشی از جمله «قدرت یک»، «کارخانه سیب زمینی و گوجه فرنگی» و «قوش» بود، در آثارش به زندگی در استرالیا و آفریقای جنوبی پرداخته است.
یوری آرانوویچ روبینچیک، ایرانشناس روس
آرانویچ روبینچیک در قلمرو شوروی سابق بیشتر با سه کتاب آموزشی شناخته می‌شود که یکی از آنها «دوره مقدماتی آموزش زبان فارسی» است و در سال 1951 میلادی با مشارکت گرانت واسکانیان نوشت. «جملات مرکب در زبان فارسی معاصر» و «دستور زبان فارسی ادبی معاصر» دو کتاب دیگر او هستند. این محقق در ایران هم شخصیتی ناشناخته نیست و او را با فرهنگ لغت دوجلدی فارسی به روسی‌اش که در سال 1970 میلادی منتشر شد، می‌شناسند.
کیجی ناکازاوا چهره مشهور کمیک ژاپن
این نویسنده ژاپنی خالق مجموعه ماندگار «ژن پابرهنه» بود که با موضع قوی ضدجنگ نوشته و از سال 1973 تا 1985 در مجلات منتشر می‌شد. او خالق بیش از 50 اثر کمیک است که تصویرگری آنها را نیز خودش انجام می‌داد. از آثار او مجموعه‌های کارتونی تلویزیونی متعددی ساخته شده است.
جیکوب آریونی جنایی‌نویس آلمانی
جالب است که این نویسنده خلاف اکثر حاضران در فهرست مذکور، نسبتا جوان بوده و در سن 48 سالگی درگذشته است. آثار این نویسنده به 23 زبان ترجمه و منتشر شده‌اند. او با کتاب «هافمن جادویی» در فهرست نهایی جایزه مهم ایمپک دوبلین راه یافته بود. با این حال بیش از همه رمان‌های کارآگاهی او درباره یک کارآگاه ترک بیشترین شهرت را برای او به همراه آورد.
مرگ مشکوک نویسنده بلاروسی
اما در سال 91 در پی مرگ یک نویسنده جنایی‌نویس، مرگ مشکوک یک نویسنده بلاروسی هم رقم خورد. یوری گومنیوک نویسنده و روزنامه‌نگار بلاروسی بود که جسدش پس از سقوط مشکوک از یک ساختمان 9 طبقه کشف و شناسایی شد. این نویسنده بیش از همه برای اشعار طنزآمیزش که درباره رییس جمهور بلاروس پرزیدنت آلکساندر لوکاشنکو می‌سرود، شهرت داشت و در سال 2011 او به مدت 12 روز به دلیل شرکت در اعتراض‌های سیاسی در زندان بود.
شوتارو یاسوکا برنده جایزه آساهی
اما نویسنده آخری که با آوردن نامش در این فهرست، می‌توان آن را بست، یک نویسنده دیگر ژاپنی و برنده جایزه آساهی است. شوتارو یاسوکا یکی از مهم‌ترین نویسندگان موج سوم و از نویسندگان دوران مدرن ژاپن پس از جنگ، بود که بهمن ماه امسال در خانه‌اش در توکیو درگذشت.یاسوکا نویسنده یکی از مهم‌ترین آثار ادبی ژاپن به نام «داستان آواره‌ها» است که سال 1981 به چاپ رسید.

[Hitan]

یادشون گرامی واقعا