کژدم

[_Lσѕт_]

برای دیگر کاربردها، عقرب (ابهام‌زدایی) را ببینید.کژدم
محدوده زمانی: سیلورین تا امروزه
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N

Asian forest scorpion in Khao Yai National Park, Thailand
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: بندپایان
زیرشاخه: قلاب‌داران
رده: عنکبوتیان
زیررده: Dromopoda
راسته: Scorpiones
C. L. Koch, 1837
Superfamilies

Buthoidea
Chaeriloidea
Chactoidea
Iuroidea
Pseudochactoidea
Scorpionoidea
See classification for families.


کژدم سیاه

نوعی کژدم زرد معروف به قاتل


عقرب‌ها به همراه سه عقرب باد (سمت راست)

کژدم یا عقرب و یا دراز دم نام یکی از گونه‌های بندپایان رده عنکبوتیان است که دارای ۸ پا و نیشی با زهر کشنده می‌باشد. نیش عقرب در نوک دم آن قرار دارد. عقرب‌ها شب‌ها به آرامی به فعالیت‌های زیستی خود می‌پردازند و بیشتر در آب و هوایی گرم فعال هستند.

این جانوران دارای چنگالهای خارداری هستند که در واقع قسمتی از دهان آنها محسوب می‌شود. آنها قادرند که ماده سمی خطرناکی از قسمت عقب بدنشان به طرف مهاجمین بپاشند. این جانور بیشتر در شب شکار می‌کند و پاهای بلند جلویی خود را برای پیدا کردن غذا به‌کار برده و پس از یافتن غذا آن را به‌وسیله چنگال‌هایش می‌گیرد. کژدم‌ها اغلب در طول روز در زیر سنگ‌ها یا در سوراخ زمین پنهان می‌گردند.[۱]




-------------

واژه شناسی

تلفظ درست آن گژدم است. در فارسی میانه(پهلوی) به صورت گزدم نیز ثبت شده است که ریشه آن از مصدر «گزیدن» است.


-------------


شکل و محل زندگی


کژدم‌ها رنگ‌های مختلفی مثل زرد مایل به قهوه‌ای، قهوه‌ای، خاکستری و سیاه دارند و اندازه آنها بین ۱۸ تا ۵/۱ سانتی‌متر مختلف است. ولی بواسطه شکل بدنی خود که حالتی تخت و صاف دارد، می‌تواند از شکاف‌هائی به عرض ۳ میلی‌متر نیز عبور کنند و خود را وارد خانه سازند.

کژدم‌ها در محیط خارج از خانه در شکاف و درز بین سنگ‌ها، زیر پوست درختان، بین هیزم‌ها و مانند آن یافت می‌شوند و در محیط داخل خانه حمام، دستشوئی، آشپزخانه و محیط‌های مرطوب دیده می‌شوند. این جانوران در طول روز در گوشه‌ای بی‌حرکت و پنهانند و در طی شب فعالیت خود را آغاز می‌کنند و به‌دنبال شکار خود می‌روند و سم خود را از طریق نیش که در انتهای دم آنها وجود دارد به شکار خود تزریق می‌کنند.[۱]


---------------


شکار


کژدم‌ها اغلب حشرات موذی را به دام می‌اندازند و از این نظر اهمیت دارند. آنها اغلب سوسک‌های سیاه و اگر بتوانند قورباغه‌ها را نیز شکار می‌کنند. آنها پس از شکار، طعمه را ابتدا نیش می‌زنند سپس با حرکات کلیسر یا به عبارتی آروارههای خود شروع به خرد کردن بدن طعمه می‌کنند و در این موقع بر اثر ترشح آنزیمی آن را به صورت مایع در می‌آورند. در ناحیه دهان دارای پرزهایی هستند که به صورت فیلتر عمل می‌کنند و از ورود ذرات غذایی کوچک به مری جلوگیری می‌کنند زیرا مواد غذایی فقط باید به صورت مایع وارد شوند. بنابراین عقرب مواد سفت را به صورت تفاله‌های گلوله شده به دور می‌اندازند. به همین دلیل است که عمل خوردن غذا در عقرب‌ها به طول می‌انجامد و گاهی تا ۲۴ ساعت طول می‌کشد. همچنین عقرب‌ها به آب نیاز دارند و عقرب‌های نواحی مرطوب معمولاً آب را به صورت جداگانه می‌نوشند و عقرب‌های نواحی خشک نیز آب مورد نیاز را از بدن طعمه فراهم می‌کنند. عقرب‌ها پس از غذا خوردن، ساعت‌ها به تمیز کردن خود می‌پردازند و به وسیله مایعی که از دهان ترشح می‌کنند، به تمیز کردن پاها و کلیسرهای خود می‌پردازند. عقرب‌ها در گرسنگی و تشنگی مقاومت زیادی دارند به طوری که می‌توانند ماه‌ها بدون آب و غذا زنده بمانند.


-------------------

گونه‌ها


از حدود ۲۰۰ گونه متفاوت عقرب که در سراسر دنیا پراکنده‌اند فقط حدود ۲۰ گونهٔ آنها سمی هستند و در میان آنها نوعی عقرب قرمز هندی کشنده‌ترین گونه می‌باشد که میزان کشندگی آن در ایالت‌های هند بین ۴۰ تا ۳۰ درصد گزارش شده‌است.[۱]

کژدم گونه‌های زیادی دارد که در ایران دو گونه ایرانوس و خوزستانوس در ایران کشف و نام عقرب ایرانی به ثبت رسیده‌اند[۲] در ایران سه گونه کژدم خطرناک وجود دارد که گزارش‌هایی از مرگ براثر گزش آنها وجود دارد: [۳]

۱- «همی سکورپیوس لپتوروس» که عقربی زرد رنگ و کوچک است. نرها دمی بلند دارند. این عقرب در نواحی جنوبی و جنوب غربی بسیار فراوان است و در خوزستان به آن «گادیم» می‌گویند.

۲- «کمپسوبوتوس ماتهیزنی» که دارای اندازه‌ای بسیار کوچک و بدنی باریک به رنگ زرد یا آجری است. این گونه هم در نواحی جنوبی به ویژه در خوزستان فراوان است. سم این دو گونه عقرب می‌تواند گلبول‌های قرمز خون را تخریب کند.

۳- «آندرکتونوس کراسیکودا» که جثه‌ای درشت‌تر از دو گونه قبلی دارد و رنگ آن سیاه یا قهوه‌ای تیره‌است. این گونه در بیشتر نقاط ایران پراکندگی دارد.