بر نگاشتی بر مجموعه ی هنوز پروازی هست

[sober]

مجموعه «... هنوز پروازی هست » از سرخوش پارسا کاری است که از زایش هایی کوتاه تشکیل شده است.

مجموعه «... هنوز پروازی هست » از سرخوش پارسا کاری است که از زایش هایی کوتاه تشکیل شده است . این مجموعه با سرشناسه ی : سرخوش پارسا و با مشخصات ظاهری ۱۱۲ ص و مشخصات محتوایی ۱۰۴ کار کوتاه از جانب نشر فصل پنچم در سال ۱۳۹۳به زیور چاپ آراسته شده اند . طرح روی جلد کتاب نیزاز بن مایه ای انتقادی بهره می جوید که با ظهر پشت جلد هارمونی معنایی پیدا می کند و تصویر کار کوتاه پشت جلد از جانب شاعر مصداقی بارز است .

درون مایه ی اغلب کارها انتقادی اجتماعی است . با التفات به مقاله ی ( جستاری در شعر هایکو و شعر کوتاه فارسی ) از این قلم که انواع شعر کوتاه را متذکر شده ایم و ویژگی ها و خصایص اشعار کوتاه را به تصویر آورده ایم و شاخک هایی که برای این گونه های شعری ترسیم کرده ایم ، می توان کار سرخوش پارسا را به نوعی پیرنگ هایی کوتاه برشمرد که این سروده ها بیشتر به سمت معنااگرایی در حرکتند و به تعبیری سرآیش گو را در این مجموعه می توان « معنا گرا » نامید . صنعت ایجاز نیز در سرآیش های این مجموعه کم و بیش دیده می شود چه این که در برخی اشعار شاعر توانسته با کم ترین واژه ها بیشترین معنا را تصویر نماید. از این نگاه شاعر در این مجموعه بیشتر مبین گراست تا زبان گرا . چه این که بیان ولحن بر ساختار و محتوای سرآیش ها چربش بیشتری دارد و با توجه به حضور شعر ها یکو در ایران و تفاهم و تقابلی که بین دکترین ادبیات در حوزه شعر کوتاه مطرح شده ،می توان گفت هنوز زبان ساختاری و محتوایی شعر کوتاه فارسی جایگاه خود را پیدا نکرده است و اغلب شعرا با تجربه ای تقلیدی از ادبیات و شعر ژاپن به سرآیش کارهای کوتاه می پردازند و از شعر کوتاه فارسی غافل مانده اند . با این تعابیر اگرچه زبان شعر در این مجموعه کم رنگ است و شاعر بیشتر به سمت بیان و لحن و پیرنگ هایی کانسپت چوال در تکاپوست ولی مهم این که سرآیش ها دست نخورده و زاده ی جهان بینی شاعرند که ارتباط معنایی خود را با جامعه و بخصوص عموم برقرار می سازند . این نوع سرآیش ها را می توان ساده و سهل بر شمرد که شاعر بدور از ژست های ادبی و بیانی تعقید برانگیز به دایره ی تولد می آورد و البته چنین کارهایی مخاطبین خاص خود را داراست . نتیجه را می توان چنین ابراز نمود که سرخوش پارسا در این مجموعه دست به ساده نویسی می زند و کمتر به سمت سخت نویسی و شعر پردازی در جنب و جوش است . زبان شعر از نگاه لارنس پرین زبانی است که پر شورتر از زبان معمولی سخن می گوید . بنابراین شور و اشتیاق در محتوای اشعار به خوبی تصویر می شود ولی زبان ساختاری اشعار از این شور کم بهره اند که « حرف دل» شاعر در این مهم مدخل است . حرف دل را در قالبی چه شعر و چه نثر مخیل به تصویر آوردن می تواند در نوع خود مخاطب را جذب نماید . بنابراین همیشه شعریت و استفاده ازصناعات ادبی هم در یک اثر تاثیر گذار نیست بلکه چه بسا خیلی از ساده سرایی ها می تواند در بطن جامعه تاثیری فرهنگ ساز داشته باشند که کار این مجموعه به سهم خود از این مهم سهیم شده است ، ولی اگر سرآینده ی این مجموعه زبان ساختار را در آثارش بخوبی نهادینه کند، آفریده های آن با نوعی برساختگی زبانی تصادم خواهند داشت .

به نمونه های ذیل:

شعر شماره ۳

صدای شلیک

خوشحالم می کند

هنوز پروازی هست ...

سرآینده نوعی آشنا زدایی را در کارش به تصویر می کشد . چه این که شاعر با زبانی طنز گون وضعیت پرواز را که در جای خودش قرار نگرفته را بیان می دارد . در واقع زبان حقیقی جای خود را به زبان مجاز و نوعی لودگی و طنز داده است .

شعر شماره ۸۶ :

حالا می فهمم / چرا/ سد راهم شدی / می خواستی / عمیق تر شوم .

نوعی ساده سرایی است که از تصاویری بکر بهره می جوید . این تصاویر با گزینش واژه هایی طبیعی شکل می گیرند که در نوع خود دیالوگی معنا محور را بلد می کنند . به بیانی شاعر با استفاده از بستر طبیعی رابطه ی معشوقانه خود را مستحکم و عمیق می سازد .

شعر شماره ۷۵:

آن قدر /پر بودم از تو /که هیچ کس نتوانست / تنهایی ام را خالی کند.

نوعی پارادوکس معنایی را شاعر با استخدام دو واژه پر و خالی در اثر ایجاد می کند . آشتی تضادها در اثراگر به خوبی تصویر شود ، اثر با دشتی از معنا مواجه می شود که درزوایایی این آشتی تضادها در اثر سرخوش به چشم می آید . در واقع شاعر پر از تنهایی یار است و زبان شاعر نوعی یکی شدن را برای مخاطب تصویر می کند .

باز نمونه :

شناگر ماهری ام / اما در آغوشت / غرق می شوم ...

نوعی تشبیه بلیغ و فرابخش را شاعر در اثر ایجاد می کند به گونه ای که آغوش دوست را پر تلاطم تر و وسیع تر از مکان شنا( رودخانه و دریا ) به تصویر می کشد .

زبان ایجاز در این اثر بخوبی لحاظ شده است و مجاز به جای حقیقت بر زیبایی شعر افزوده است.

باز نمونه :

مشعل المپیک / خاموش می شد / زمانی که برنده ها مشخص شدند / اما آدم ها وقتی می بازند / خاموش می شوند .

ایجاد نوعی پارادوکس با گزینش دو واژه ی برنده و بازنده که در هر جامعه ای متداول است . پی آمد های معنایی اثر مخاطب را با نوعی شعر تعلیمی روبرو می سازد . درون مایه شعر انتقادی تعلیمی است چه این که شاعر با زبانی انتقادی می خواهد که پاره ای از واقعیات زندگی را تصویر نماید . علاوه بر ... شاعر نوعی معنا شکنی و ساختار زدایی را در اثر ایجاد می کند چه این که سه سطر آخر اثر مصداقی از این مدعاست.

شعر شماره ۹۵ :

معلم ما / همیشه می گفت / چسبیده ننویسید/می دانست/جدا شدن / چقدر سخت است .

زبان ایهام در اثر به خوبی تصویر می شود . چه این که دو مفاهیم : چسبیده ننویسید و جداشدن در بطن اثر به خوبی میدان داری می کنند و شعر را از حیث فضا و معناگسترش می دهند . شاعر نوعی دگردیسی معنایی را در اثر با گزینش تضادها به وجود می آورد و خواننده را به تامل و تفقد در هویت اثر سوق می دهد

شعر شماره ۵ :

سهراب !/ چشم ها را شستم / هر چه تمیز تر می شد / کثیف تر / می دیدم .

آنچه که سهراب می گوید در واقع نوعی آیدتیک ( درون بینی ذات شهود است ) که نسبت به ابژه ( در مقابل ایستاده ) احساس می کند و چون شعر سهراب قدرت تعمیم پذیری اش بسیار بالاست لذا شاعر هم همان آیدتیک را با زبان ساختاری دیگری به تصویر می کشد و از حیث زیبا شناختی شعر، کاری در خور توجه و تامل است . آشتی دوتضاد تمیز و کثیف در این شعر همان پیام معنایی سهراب را در شعر تجویز می کند . بنابراین شاعر به یک فرمیکالیزم عینی، عینیتی دیگر می بخشد.

شعر شماره ۷۸ :

پنجره ها / باز باشد/یا بسته / چه فرقی می کند / من / چشم هایم را / در خیابان جا گذاشته ام .

شاعر به سهم خود پارادوکسیکال است و پیام سازنده خود را در پایان بندی شعر تصویر می کند . سطرهای اول شعر مقدمه ای است در جهت نیل به آفرینش هایی نو که در پایان شعر اتفاق می افتد . می توان نوعی هم ذات پنداری را هم در این اثر مشاهده نمود چه این که شاعر نسبت به طبیعت و جامعه دردمند و مدغدغ نشان می دهد .

شیرازه کلام این که این مجموعه به سهم خود از پتانسیل هایی اعم از معنا و تصویر بهره جوید و حداقل می توان گفت که شاعر در این مجموعه زیر تاثیر خودش است. ولی در مجموع کارهایی که امروزه در قالب مینی مال – طرح پیرنگ – شعر کوتاه فارسی هایکو و ... منتشر می شود از آبستن زبان و پروسه ی زبانی چارچوب مندی برخوردار نیستند و برای نیل به نوعی پارادایم( الگو – جهان بینی) در جهت رشد و بالندگی شعر کوتاه فارسی نیاز به انقلابی فراگیر است و اگر چه کارهایی در دوران معاصر چه از حیث ساختار وچه از لحاظ محتوا منتشر شده اند اما این کارها نوعی مدل سازی و نظریه پردازی اند که زبان ساختاری و محتوایی شعر کوتاه این کهن بوم را پارادایمیک نخواهند کرد .