اهمیت شعر در حیات دولت و ملت

[eɴιɢмαтιc]

پروفسور ساموئل هازو، شاعر، نویسنده، منتقد و نمایشنامه نویس و استاد ممتاز دانشگاه Dupquesne در ایالت پنسیلوانیای آمریکا است. وی ریاست انجمن بین المللی شعر را نیز به عهده دارد. در سال 1993 به عنوان نخستین شاعر رسمی ایالت پنسیلوانیا انتخاب شد و هنوز هم به این لقب مفتخر است.


جدی پدری ساموئل هازو لبنانی بود. ترجمه های متعددی از شاعران عرب دارد که آخرین آن ها از آدونیس (علی احمد سعید)، شاعر لبنانی است. گلچینی نیز از اشعار مذهبی کشورهای مخلف به چاپ رسانده و تازه ترین کتابش، که مجموعه ای از مقالات ادبی، سیاسی و اجتماعی است، با عنوان «ردپای خدا» جایزه بهترین کتاب سال را برده است. وی علاوه بر شعر، در زمینه نمایشنامه نویسی نیز فعال است، اما شهرت او فقط به خاطر این دو نیست. هازو منتقد اجتماعی سیاسی بصیری است. وجدانی بیدار، نگاهی هشیار و زبانی تند و تیز دارد.

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

پروفسور ساموئل هازو

در کتاب مقالاتش به نام «SPYING FOR GOD» این چنین از جامعه آمریکا انتقاد می کند: رخت بربستن معنویات از مرکز قدرت، جامعه ای برای ما به ارث گذاشته است که در آن حکومت مظهر «آن ها» تلقی می شود و نه جلوه گاه «ما». زندگی مابه تدریج و به طرزی اجتناب ناپذیر در جهت گم کردن ارزش های آن پیش می رود. ما سرپرستی را با سرکوبی اشتباه گرفته ایم، بزرگ منشی را با فخرفروشی، بذله گویی را با هرزگی، سرشت سوگناک زندگی را با تلخی گذرای لحظه ها و وطن پرستی را با خویش کامگی. مقاله  زیر یکی از مهم ترین مقالات اوست:

شعر از جایی آغاز می شود که منطق ایست می کند. درواقع از جایی که منطق دیگر کاری از پیش نمی برد. از اینجا به بعد، شعر از منطق خود پیروی می کند که منطق و عقل نیست. سرچشمه آن نه مفاهیم و نتیجه گیری ها، بلکه انگاره هاست. برای مثال، از نظر یک آدم منطقی، سکوت معنایی جز بی صدایی ندارد. دایلن توماس، سکوت را «عبور سوزن از آب» معنی می کرد.

حقیقت شعر، زاییده تخیلات است و افلاطون راست می گفت که چنین حقیقتی بر اثر تلاش های محدود ما برای کشف آن به دست نمی آید، بلکه همچون موهبتی  نصیب ما می شود. ما نمی توانیم خود را متقاعد به سرودن شعر کنیم، همان طور که نمی توانیم ایمان را در خود به اجبار به وجود آوریم. شعر و ایمان هر دو به طور مشترک از این اجبار فارغ اند. آن ها هر وقت خودشان اراده کنند و به میل و خواسته خودشان، درون ما راه پیدا می کنند.

درست مثل عشق که بیرون از ساحت هشیاری، بی اعتنا به برنامه ریزی های ما اتفاق می افتد و غافل گیرمان می کند.از این نظر، شعر، ایمان و عشق از یک جنس اند. ما با هیچ قدرتی قادر به برانگیختن و فراخواندن آن ها در ذهنمان نیستیم. آنچه از ما بر می آید سر تسلیم فرود آوردن و دل دادن به خواسته های آن هاست و به همین دلیل است که شاعران و قدیسین و عاشقان را «ملهم» یا «برگزیده» می نامند. آن ها خود قادر به گزینش نیستند.

شاعران واقعی چیزی را به ما عرضه می کنند که تی.اس. الیوت، احساس صداقت ناب می نامید. ما به واسطه کلمات آن ها، دید تازه ای از زندگی پیدا می کنیم و این کلمات بی هیچ منطق و برهانی، همان قدر نزد ما اعتبار می یابند که سوگندهای ادا شده در پیشگاه خداوند، آکنده از رنگ و بوی روحانی.

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

به یاد آوریم یکی از بزرگ ترین توانایی های شعر در این است که به گونه ای اسرارآمیز می تواند مخاطب احساس و فهم همگان باشد، اما تنها گروه خاصی استعداد بازگو کردن آن را دارند و این سوال پیش می آید که چرا این گروه خاص، رنج بازگو کردن را به جان می خرند؟

کسی نیست که نداند شعر، نامناسب ترین راه برای رسیدن به ثروت، و شهرت است؛ یعنی دو عاملی که بسیاری در این دنیا آن را ملاک سعادت و موفقیت در زندگی می دانند. شاعر بودن، به خصوص در کشورهایی که حقیقت، دشمن اصلی حکومت محسوب می شود، به سختی می تواند متضمن سلامت یا طول عمر افراد باشد. به عنوان مثال، اخیرا یکی از دولت های مستبد، برای شاعری که متهم به «صراحت هولناک» در آثارش شده بود، تقاضای اشد مجازات را کرد.

در هر حال، شاعر بودن چه در ممالک آزادی خواه و چه در ممالک مستبد، به هیچ عنوان امکان بطالت، میان مایگی یا لغزش را نمی دهد. انسان می تواند هر چیزی را به بازی بگیرد، الا شعر را. این سخن منتسکیو است؛ با این تاکید که شعر از همه «من»های ما فقط منزه ترین و حقیقی ترین آن را تحمل می کند. اما به رغم همه این محدودیت ها، شعر همچنان نوشته می شود و از آنجایی که صرفا به انگزه نیازی درونی نوشته می شود، زلال ترین لایه های روح انسانی را که عاری از هر پیرایه و بی اعتنا به هر عافیتی به حرف درآمده است، مغتنم می دارد و شباهت انکارناپذیرش را با «عشق» آشکار می کند؛ یعنی غیرقابل حصول بودنش را به واسطه زر یا زور.

هیچ کس قادر نیست عشق را خریداری کند یا آن را به حضور بطلبد. در ازای هنگفت ترین مبالغ نیز نمی توان به خلاقیت دست یافت و شعری آفرید و هیچ فرمانی، غیر از سروش عالم غیب قادر نیست شاعر را به سرودن وادارد. شعر یا آزادانه به وجود می آید یا اصلا به وجود نمی آید.

برای مثال، در نظر آورید که هومر، دانته، شکسپیر، لورکا، پیتس، ویتمن و رابرت فراست چه معنایی برای مردم کشور خود ودیگر کشورهای جهان داشته اند. در حالی که معاصرین آن ها اعم از رهبران نظامی، اشراف زمین دار، ماموران، رباخواران، کارخانه داران، قضات و بسیاری مشاهیر دیگر همه از یاد رفته اند، اما نام آن ها به عنوان شاعر باقی مانده است. چرا؟

شاید دلیل اصلی ماندگاری شاعران در اذهان مردم، این است که آن ها تنها برای خود سخن نمی گویند. روز به روز ما بیشتر شاهد شنیدن صداهایی هستیم که در پلی جلب هواداران بیشتر و تاسیس تشکیلات مفصل تر برای شخص خود تقلا می کنند و ما را (زار و بیزار) به شرکت در جنبه عامیانه و مبتذل جامعه بشری وا می دارند. اما کیست اند آن گروه خاصی که در کمال اخلاص، همه جا و همیشه برای همه ما سخن می گویند؟ کیست اند اینان، جز شاعران؟

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

گوته، شاعر معروف آلمانی

 به گونه ای اسرارآمیز و فراگیر، شاعران زبان را دگرگون می کنند و به شکل چیزی در می آورند که اسپانیایی ها به آن زبان «setipensant» یا زبان «احساس اندیشی» می گویند. چنین زبانی بسیار جذاب و دوست داشتنی است و غیرقابل حصول برای ما. اما در عین حال، آن را نه فقط در اشعار بزرگ، که در لحظات اندوه، شادی، خشم، رنجش، قدردانی یا ستایش، از کلماتی که بی اختیار بر زبانمان جاری می شوند، می شنویم. در چنین لحظاتی، زبان نثر از سخن گفتن باز می ایستد ، زیرا شاعر درون ما، سکوت را شکسته و به حرف در می آید.

شعر، ما را با سرشت واقعی مان رو در رو می کند؛ آنجایی که احساساتمان به اندازه افکارمان اهمیت می یابد. اگر ما ارتباطمان را با فطرتمان از دست بدهیم، درواقع ارتباطمان را با خودمان از دست می دهیم و این به معنای از دست دادن روحمان است و امکان به وقوع پیوستن چنین اتفاقی برای هر کسی که از شعر محروم باشد، هست. چنین اتفاقی می تواند برای یک ملت هم روی دهد.

به همین دلیل ما نمی توانیم فقدان بصیرت و مسرت حاصله از شعر را در زندگی تحمل کنیم. این بصیرتی است که از روان شناسی، جامعه شناسی، سیاست و مذهب فراتر می رود. ضرورتی انکارناپذیر به گاه سرگردانی در بیابان های بی انتهای گمشدگی؛ جایی که ستاره شعر، تنها راهنمای ماست.

شعر همچون عشق، طبیعی ترین و ضروری ترین شیوه بیان ژرفاهای درون ماست  و حریم عشق، خصوصی تر از خلوت گرامی شعر نیست. عشقی که نتواند وقتی ضرورت حم می کند در برابر انظار یا حتی مخالفت علنی جمع مقاومت کند، بالفطره عشق بی جان و بی مایه ای است که هرگز سعادت به ثمر رسیدن و شکوفایی را نخواهد یافت.

شعر نیز به همین سرونوشت دچار است. گوته اعتقاد داشت: «اندیشه در انزوا شکل می گیرد و شخصیت در انظار.» اگر در این گفته، کلمه شعر را جایگزین کلمه اندیشه کنید، اساسنامه ای که مد نظر من است، شکل خواهد گرفت.

من بر این باورم که شعر باید نقشی اساسی و حیاتی در زندگی اجتماعی ما داشته باشد و نه نقشی تفننی و تزئینی. انتشار شعر در روزنامه ها ضروری است، همان قدر که در هفته نامه ها و ماهنامه ها و فصلنامه ها. همچنین پخش آن از رادیو که جنبه عمومی تری دارد و گنجاندن آن در هر جا و هر زمان که اقتضا می کند و ارج نهادن بر آن به عنوان یکی از هنرهای اصیلی که متضمن هویت بخشیدن به ما  فرهنگ ملی ماست.