آیین های عید قربان در مهاباد

[ابراهیم هادی]

با نزدیک شدن به عید سعید قربان حال و هوای شهر رنگ تازه ای به خود می گیرد و مردم برای خرید وسایل عید که به آن کاسه جشن گفته می شود ، به بازار می روند.
هر کدام از افراد خانواده خود را برای این جشن آماده می کنند و مهابادی ها رسم دارند که در روز عید با پوشیدن لباس های محلی به عیادت بستگان و دوستان خود بروند و به همین خاطر قبل از عید به تهیه و دوختن لباس محلی که به آن لباس کردی نیز گفته می شود ، می پردازند.
شب قبل از عید و بعد از اقامه شدن نماز عشا آیین های خاصی در مساجد برپا می شود.
در این آیین که با استفاده از بلندگو برای مردم محله هم پخش می شود ، ابتدا مناجات نامه ای توسط یکی از هیات امنای مسجد به زبان عربی و یا کردی خوانده می شود تا اهالی محل به مسجد بیایند.
پس از جمع شدن مومنان در مسجد ، امام جماعت مسجد با خواندن دعا و نیایش و شکرگزاری از خداوند ، عید را اعلام می کند.
در این هنگام حاضران در مسجد نیز با سردادن تکبیرهای 'الله اکبر ، الله اکبر ، الله اکبر ، لا اله الا الله و ولا هو اکبر ، الله اکبر' با آهنگ و ریتمی خاص از فرا رسیدن عید قربان استقبال می کنند.
مادران به همراه دخترهای جوان باید برای پختن غذای عید مقدماتی بچینند چرا که کردها رسم دارند غذای عید را در وعده صبحانه میل و پس از آن خود را برای رفتن به دید و بازدید عید آماده کنند.
بیشتر خانواده ها برای عید پلو و خورشت می پزند و سفره خود را با انواع سالاد ، انواع ترشی ، نوشابه و دوغ محلی که در آن قزوان و شوید و گل اضافه شده ، زینت می دهند.
مردها و بزرگان خانواده پیش از طلوع آفتاب به مسجد رفته و نماز عید را به صورت جماعت اقامه می کنند.
امام جماعت یکی از مساجد مهاباد در این زمینه گفت: مومنان ساعاتی قبل از طلوع خورشید باید در مسجد حاضر شوند و یکی از قاریان به تلاوت و جمع خوانی قرآن (بیشتر سوره رحمان تلاوت می شود) پرداخته و در پایان هر آیه تکبیر الله اکبر را سر می دهند.
ماموستا ملا لقمان راهور افزود: پس از حاضر شدن مومنان و قبل از طلوع خورشید نماز دو رکعتی عید به صورت جماعت اقامه می شود و سپس خطبه های نماز شروع می شود.
وی اضافه کرد: امام جماعت خطبه اول را به زبان کردی در مورد عید قربان و توصیه های دینی و مسایل روز بیان می کند و خطبه دوم نیز به زبان عربی و در مورد اهمیت عید قربان در دین اسلام است.
پس از پایان خطبه ها و اقامه نماز عید قربان ، نمازگزاران از همدیگر حلالیت می طلبند و با هم روبوسی می کنند و اگر پیشتر کدورتی با هم داشتند در این روز با هم آشتی می کنند.
تا زمانی که نمازگزاران از مسجد بر می گردند سفره عید پهن شده و به طور معمول به احترام آنها هیچ کدام از اعضاء خانواده غذا را صرف نمی کنند و منتظر می مانند.
هر ساله در حاشیه شهر مهاباد بازارهای ویژه دام و احشام قربان نیز دایر می شود و دامداران دام های ویژه قربانی خود را در چند روز قبل از عید قربان برای فروش می آورند و کسانی که قصد قربانی دارند ، با سر زدن به این بازار دام قربانی خود را انتخاب می کنند.
این بازار اغلب تا غروب روز عید نیز دایر می ماند و خریداران می توانند در این روز نیز برای خرید دام به این بازار ویژه بیایند. 
خانواده هایی که دامی برای قربانی دارند ، باید کار خود را شروع کرده و حیوان مورد نظر را در خانه ذبح کنند و پس از تمیز کردن ، یا آن را برای تقسیم به مسجد محل می برند یا اینکه خود آن را در مقادیری در حدود یک کیلوگرمی تقسیم کرده و به در منزل افراد می برند. 
در روستاها رسم این گونه است که گوشت های قربانی را به مسجد برده و در آنجا طبق فهرست بین اهالی روستا تقسیم می کنند و برای خانواده های پرجمعیت و خانواده هایی که میهمان عید دارند سهم بیشتری گذاشته می شود.
در شهرستان مهاباد معمولا خانواده هایی که از توان مالی بیشتری برخوردارند یک راس گاو و خانواده هایی که توان مادی کمتری دارند یک راس گوسفند را برای ذبح آماده می کنند. 
امام جمعه مهاباد در خصوص ویژگی حیوان هایی که برای قربانی انتخاب می شوند ، گفت: حیواناتی که انتخاب می شوند باید از سلامتی کامل برخوردار بوده و هیچ گونه عیب ظاهری و بیماری نداشته باشد.
ماموستا ملا قادر سهرابی افزود: اگر گاو برای قربانی انتخاب می شود باید سه ساله باشد و گوسفند نیز لازم است یک ساله باشد و اگر این شرایط رعایت نشود قربانی مورد قبول نیست.
رییس شبکه دامپزشکی مهاباد گفت: هفت اکیپ بازرسی این شبکه در مهاباد بر ذبح دام های قربانی نظارت می کنند و در روز عید قربان ، کشتارگاه دام شهرستان دایر بوده و به مردم خدمات ارائه می دهد.
بایزید حسن پور افزود: این اکیپها به صورت ثابت و سیار متشکل از 9 نفر دامپزشک ، بازرس بهداشت گوشت و ناظر ذبح شرعی در محل کشتارگاه بر ذبح و لاشه دام های قربانی نظارت و بازرسی شرعی و بهداشتی می کنند. 
وی از مومنان شهرستان خواست در صورت تصمیم برای ذبح دام قربانی ، برای محافظت از سلامتی شهروندان قبل از ذبح دام آن را توسط اکیپ های این شبکه مورد معاینه قرار دهند. 
دید و بازدیدها تا غروب و حتی روز بعد از عید نیز ادامه خوهد داشت و در بیشتر خانه ها با چای ، شیرینی و میوه از مهمانان پذیرایی می شود.
بعضی خانواده ها در چنین روزی به آرامستان شهر رفته و برای شادی روح امواتشان فاتحه می خوانند.
برخی از خانواده های مهابادی بر این باورند که قرائت فاتحه و خواندن قرآن روزهای عید قربان بر سر مزار اموات باعث خوشندی خداوند از آنها می شود.