کوتوم

[L²evi]

در لپوندان خانه‌ها به صورت دو طبقه وهر طبقه با دو اتاق بزرگ وبیشتر ساخته میشد واین دو طبقه بوسیله یک نزدبان  که در جلوی نقطه میانی خانه باپله‌های چوبی تعبیه میشد به هم مرتبط میشد به این نردبان "سیردی"serdi میگفتند.

دور تا دور طبقه بالایی بوسیله نرده هایی چوبی با شکل‌های هندسی آذین بندی وبرای محافظت از افراد در نظرگرفته میشد که آن"سورایی" نام داشت روی تیرهای چوبی روی طبقه اول که از دیوار بیرون زده بودند نیز باگذاشتن تخته چوب روی آن میتوانستند دور تا دور خانه را بگردند که به این راهروهای کوچک تزییناتی نیز اضافه میشد یکی از  موارد کاربردی آن آویزان کردن سبدهای ساخته شده از ساقه‌های خشک شده برنج که به آن" جیبند"میگفتند.
این جیبندها را از سفف ودورتادور خانه آویزان میکردند . داخل جیبند‌ها معمولا ظرف‌های بزرگ مسی قرار دادمیشد ولوازم دیگر را داخل همان ظرفها میگذآشتند جیبندها دراندازههای بزرگ ومتوسط وکوچک ساخته میشدند ازاین جیبندها برای خشک کردن حبوبات ومواد غذایی نیز استفاده میشد مانند سیروپیاز وغیره قسمت جلوی اتاقهای طبقه بالا وقسمتهای بدون دیواربالا نیز که بخش وسیعی از خانه راتشکیل میداد "کوتوم" نام داشت از کوتوم بیشتر برای زندگی در بهار وتابستان وخوابیدن در این فصول استفاده میشد.
کوتوم‌ها معمولا دارای باد وهوای مطبوع بودند و مخصوصا کوتوم وطبقه بالا برای پذیرایی از مهمانها مناسب بود در یکی از اتاقهای پایینی آتش برپا میشد وبرای درست کردن غذا وزندگی در زمستان وپاییز مورد استفاده فراوان بود جای آتش نیز درگوشه اتاق بود که به آن "کیلانگا"یا"کیلانگا چاله"میگفتند که با حاشیه زخیم گلی با دیوار فاصله پیدا میکرد روی آن حاشیه گلی وسایل مورداستفاده برای خوردن مثل کتری وقوری ونمک ودیگر لوازم بود که به آن "کیلانگا پشت" میگفتند " کیلانگا پشت "در زمستانهای سردبرای افراد خانه که از کار برمیگشتند بهترین وسریع‌ترین جای گرم شدن بود جای بسیار خاکی ودودی که فقط افراد خانه وبقول معروف خودمانی از آن استفاده میکردند.
در ضرب المثلهای لپوندان هم عبارت" بزرگ شدن کسی در کیلانگا پشت کسی دیگر" به معنی خودمانی بودن ونزدیکی زیاد طرفین میباشد .
اتاقی که در آن آتش روشن میشد به "آتشه که" معروف بود در بعضی موارد ودوره ماقبل اخیر "آتش که"را جداگانه نیز میساختند ودر آن پخت وپز را انجام داده وگاهی در صورت نداشتن مهمان وکم بودن افراد در آن میخوابیدند ومعمولا محل خوابیدن بزرگترها بود درب آتشکه معمولا همیشه باز بود چون بعلت نداشتن دودکش دود حاصله از آتش باید از راه درب ورودی بیرون میرفت در آتشکه‌ها نصف اتاق وقسمت فوقانی آن کاملا از دود پوشیده شده بود وبرای راه رفتن باید کمی خمیده حرکت میکردند دیوار اتاق هم از جایی که دود قرارمیگرفت کاملا سیاه ودوداندود بود در قسمت بالاو دود گرفته اتاق یک نیم طبقه کوچک قرار داشت که از چوب درست میکردند که محل خشک کردن ودودی کردن برنج بود که به آن" چپر" میگفتند از "چپر" به غیراز خشک کردن جو و برنج برای خشک کردن گردو نیز استفاده میشد به فضای جلوی اتاقهای طبقه پایین که زیر کتوم قرارداشت "تیه سر" tiea sar میگفتند
معمولا یک قسمت تیه سر محل انبار هیزم بود دربعضی خانه‌ها محل انبار هیزم در جایی دیگر مثل پشت خانه یا داخل حیاط نیز بوده است.