بازخوانی کتیبه بیستون

[Black_Man]

محوطه بیستون یکی از آثار به ثبت رسیده ایران در میراث جهانی یونسکوست، در این محوطه بزرگ ترین سنگ نبشته جهان قرار دارد، سنگ نبشته ای که از آثار دوره هخامنشی است.

سنگ نبشته بیستون یکی از مهم ترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گئوماتا و به بند کشیدن یاغیان را روایت می کند.

نام بیستون در فارسی باستان «بغستان» بوده که بغ به معنای خدا و بغستان به معنی جایگاه خداست. این اسم نشان می دهد کوه و منطقه بیستون جایگاه مقدسی بوده. چون علاوه بر کتیبه داریوش، آثار باستانی دیگری در آن وجود دارد.

ارتفاع این کتیبه هفت متر و ۸۰ سانتی متر و طول آن ۲۲ متر است و در مرکز آن پنج ستون به خط میخی فارسی باستان دیده می شود. هر یک از چهار ستون اولیه قدری کمتر از دو متر عرض و چهار متر ارتفاع دارد. متن فارسی باستان جمعا ۵۲۵ سطر دارد. روی پنج ستون مذکور اهورامزدا روی صفحه بر آمده ای قرار گرفته و روی همه این اشکال در حال پرواز است.

اهورامزدا با چهره انسانی و ریشی مستطیلی تجسم یافته و یک قرص خورشید بسیار بزرگ در حال نورافشانی است. روی سر او یک تاج تابناک با شاخ هایی قرار گرفته که نشانه و رمز خدایی بودن اوست.

اهورامزدا دست چپش را با حلقه ای به سوی داریوش دراز کرده و به این ترتیب مشغول انجام مراسمی مبنی بر تسلیم قدرت و سلطه پادشاهی به داریوش است.

وی با دست راستش که بلند کرده خیر و برکت برای داریوش می خواهد. خود داریوش تاج پادشاهی بر سر دارد. در این نقش داریوش دست راستش را به نشانه ستایش اهورامزدا بالا برده و پای چپش را بر سینه گئوماتا که زیر پای او افتاده، گذاشته است.

در اطراف این تصاویر کتبیه های متعددی به سه زبان فارسی باستان، اکدی (بابلی نو) و عیلامی، به خط میخی مخصوص به هر کدام از این زبان ها نوشته شده است.

داریوش در این کتیبه خود را پسر گشتاسپ و منتسب به خاندان هخامنشی می خواند. او پس از آن که خود و پدرانش را معرفی می کند ماجرای کشته شدن بردیا به دست کمبوجیه و عنوان کردن نام تک تک شورشیانی که بر آنها غلبه یافته، شرح می دهد.

از نکات قابل توجه این کتیبه قید شدن تاریخ وقایع مهمی چون مرگ کمبوجیه است. علاوه بر اینها هشدار نسبت به دروغگویی، دفاع از راستی و راستگویی، دعای نیک در حق کشور و مردم، سپاسگزاری داریوش از یاری های اهورامزدا در غلبه بر معارضان و بازگشتن صلح، اندرز به شاهان آینده و کسانی که کتیبه بیستون را می خوانند از دیگر مطالبی است که در این کتیبه بلند آمده است.

متن کامل سنگ نبشته بیستون توسط «ال.دبلیو. کینگ» و «آر.سی. تامپسون» به زبان انگلیسی ترجمه شده است.

سال گذشته بود که پروفسور «هنکل من» که یکی از برجسته ترین باستان شناسان جهان در زمینه کتیبه خوانی بویژه خطوط ایلامی است، مطرح کرد که صد سال پیش تعدادی از عبارات کتیبه بیستون یا خوانده نشده یا به اشتباه در کتیبه خوانده شده اند.

به همین منظور از سال گذشته بازخوانی دوباره این کتیبه از طریق اسکن نوری با حضور یک گروه باستان شناس به سرپرستی پروفسور هنکل من آغاز شده است و باید منتظر ماند و دید محققان چه دانسته های جدیدی به آنچه پیشینیان دست یافتند اضافه می کنند.

مرمت دوباره کتیبه بیستون از سال ۹۰ آغاز شده است و داربست هایی به این منظور زده شده است. همچنین تهیه نقشه از کتیبه بیستون از طریق اسکن نوری در چهار مرحله تعریف شده است که تاکنون دو مرحله آن انجام شده و با پایان یافتن دو مرحله باقی مانده، در صورت تأمین اعتبار داربست های مقابل کتیبه باز خواهد شد.

به گفته حسین راعی، رئیس پایگاه میراث جهانی بیستون هنوز بازخوانی کتیبه بیستون و برطرف کردن اشتباه های احتمالی در ترجمه آن کامل نشده است و کار اسکن نوری این متون تا اواسط امسال ادامه خواهد داشت.

کار مستندسازی با اسکن نوری که در دنیا یک کار جدید است در مجموعه جهانی بیستون در حال انجام شدن است و با توجه به این که در اسکن نوری دقت دید تا یک دهم میلی متر بالا می رود، پروفسور هنکل من موفق شده است چند عبارت از کتیبه بیستون را که پیش تر به دلیل ورود رسوبات روی آن ناخوانا بود، بخواند.