ايران در جنگ جهاني اول

[tyjtfhdhr]

 

در سوم اوت سال 1914 که جنگ جهاني اول آغاز شد ايران فقط در ظاهر کشور مستقلي به شمار مي‌آمد. احمدشاه قاجار تازه به سن هجده سالگي رسيده و تاجگذاري کرده بود قدرت و اختياري نداشت. قريب هفت هزار سرباز روسي که به عناوين مختلف درايالات شمالي کشور حضور داشتند به موجب قرارداد 1907 روس و انگليس براي خود حقوق و امتيازات خاصي در شمال ايران قائل بودند. انگليسها هم در جنوب کشور فرمانروايي مي‌کردند و حکم دولت ايران فقط در مناطقي که به عنوان «بي‌‌طرف» تعيين شده بود خوانده مي‌شد. با شروع جنگ جهاني اول روسها که با عثمانيها درگير شده بودند يکبار ديگر بدون توجه به اعتراض دولت ايران نيروهاي خود را وارد ايران کردند و در اواخر سال 1914 در حدود هفتاد هزار سرباز روسي نواحي شمال غربي ايران را در طول سرحد عثماني اشغال نمودند. انگليسها هم از سمت جنوب نيروهاي خود را وارد خوزستان کردند و به متصرفات عثماني در بين‌النهرين حمله‌ور شدند. با حمله نيروهاي عثماني به خاک ايران و به دنبال جنگي که در نزديکي تبريز بين قواي روس و عثماني در گرفت روسها ناچار شدند اين شهر را تخليه کنند. شهر تبريز درجريان اين جنگ به آتش کشيده شد و خسارات فراواني به مردم شهر وارد آمد. نيروهاي روس که تا نزديکي جلفا عقب‌نشيني کرده بودند با رسيدن قواي کمکي از روسيه دست به حمله متقابل زدند و پس از شکست نيروهاي عثماني در جنوب جلفا روز 30 ژانويه 1915 مجدداَ تبريز را اشغال کردند. نيروهاي روس سپس به سمت غرب حرکت کرده در بهار سال 1915 رضاييه را از نيروهاي عثماني پس گرفتند و تا حدود درياچه وان پيش رفتند.

 

[rtl]قواي روس در 16 آذر 1294 از قزوين به تهران حرکت کرده، 18 آبان وارد کرج شدند. به دنبال حرکت قواي روس به سمت تهران عده زيادي از رجال و نمايندگان مجلس به سمت قم حرکت کردند و در آنجا کميته دفاع ملي را تأسيس کردند. 22 آبان به علت نزديک شدن قشون روس به تهران تصميم انتقال پايتخت گرفته شد. اما در 23 آبان وزيرمختار روس و انگليس احمد شاه را ملاقات کردند و او را از انتقال پايتخت به اصفهان منصرف ساختند. آخرين حد پيشروي روسها در ايران در فوريه 1917 بود، ولي از اين تاريخ به بعد به علت بروز انقلاب در روسيه و سقوط حکومت تزاري وضع نيروهاي روسيه در ايران هم دچار آشفتگي شد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]اين آشفتگي پس از انقلاب دوم روسيه در اکتبر 1917 و روي کار آمدن حکومت بلشويکي به حد اعلي رسيد و نيروهاي روسي دچار تفرقه و پراکندگي شدند. به موجب قرارداد صلح «برست‌ليتوفسک»‌که روز سوم مارس 1918 بين آلمان و حکومت بلشويکي روسيه امضا شد روسها متعهد شدند نيروهاي خود را از ايران اخراج کنند و بقاياي نيروهاي روسي هم تا اواخر بهار همين سال ايران را تخليه کردند. ولي نيروهاي انگليس تا کودتاي 1299(1921) در ايران ماندند.[/rtl]