اسوه هایی که به افسانه تبدیل می شوند

[bOoOoOy]

برای بازتولید رفتارهایی از جنس عباس بابایی چه باید کرد؟ مثلا وقتی فرمانده شدیم چه کنیم که مثل او باشیم و کسی متوجه نشود که سربازیم یا فرمانده؟ اصلا آیا با تکرار این رفتار، شبیه شهید بابایی می شویم یا نه؟
یادم هست در زمان خدمت سربازی کتاب «نیمه پنهان ماه؛ روایت همسر شهید بابایی» را می خواندم. روزی یکی از دوستانم که علاقه چندانی به این مسائل و این جور کتاب ها نداشت، برای این که حوصله اش سر نرود، خاطرات همسر شهید بابایی را از من گرفت و رفت. فردای آن روز با حالتی عجیب پیشم آمد که قابل مقایسه با روز قبلش نبود. در یک کلام عاشق و دیوانه شهید بابایی شده بود!
البته در جامعه ما کمتر کسی پیدا می شود که به شهدا علاقه نداشته باشد، ولی این سوال همیشه در ذهنم وجود داشته و دارد که چطور علاقه شخصی و قلبی خود را به شهدا یا سایر شخصیت ها به ارتباط قلبی، روحی و رفتاری تبدیل کنم؟ چون علاقه و محبت با این که مفید و باارزش هستند، ولی شاید هرگز باعث تغییر بنیادی رفتار من نشوند. شاید برای مدتی حالم منقلب شود (مثلا بعد از تماشای برنامه روایت فتح و یا بعد از ملاقات با خانواده یک شهید یا یک عالم دین) ولی کم کم و با گذشت زمان، روز از نو و روزی از نو. تکرار همان حالات قبلی. به قول معروف ایمان هایمان به مویی بند است که خیلی راحت برباد می رود!
ولی چرا ایمان آدم هایی مثل شهید چمران، شهید بابایی و شهید تندگویان که هم از نظر علمی در حد چهره های ممتاز و برتر کشور و حتی دنیا بودند و هم از نظر ویژگی های فردی، اجتماعی و مذهبی در مراتب بالایی بودند، آن قدر محکم و قوی بود که در شرایط مختلف زمانی و مکانی مراقب خودشان بودند و اسیر نفسشان نمی شدند؟ چرا شهید چمران همه زرق و برق های مادی و حتی امتیازات طبیعی خود را رها کرد و به لبنان و ایران آمد؟ چرا بابایی شبیه سربازان بود؟ چرا تندگویان حسرت یک اعتراف را بر دل عراقی ها گذاشت؟
به هرحال شرایط و خصوصیاتی دیگر (فردی، خانوادگی و اجتماعی) لازمند تا من به الگوی مورد نظرم نزدیک تر شوم و علاقه ام به او تبدیل به تکرار رفتارهای او شود. (رفتارهایی که در وجودم نهادینه شود، نه فقط یک علاقه ظاهری که گاهی باشد گاهی هم نه!)
بحث دکتر فاطمی [در برنامه این شب ها که درباره راه های الگوبرداری از شخصیت های بزرگ بود] درباره همین موضوع بود و به مطالعات و تحقیقاتی اشاره داشت که روانشناسان و محققان با بررسی و مطالعه رفتارهای مختلف یک شخص در حالات مختلف، به فکر ارائه الگویی برای سایر افراد جامعه هستند تا مثلا کسی که عاشق شهید بابایی یا شهید چمران است، حقیقتا به او نزدیک شود و او را اسوه علمی، عملی و اخلاقی خودش بداند.
این مطالعات و این نگاه علمی، شاید زمینه ساز تحولی در مباحث الگوسازی و الگوبرداری از اسوه ها مخصوصا در میان جوانان و نوجوانان باشد که بدانند این آدم ها از همین کره خاکی به آسمان ها پر کشیدند (البته اگر محدود به همین برنامه «این شب ها» آن هم در ساعات پایانی شب نباشد!)
من اطلاعات چندانی از نتایج این مطالعات ندارم ولی فکر می کنم که این قبیل مباحث نیاز مبرم این روزهای ما و درمان بسیاری از دردهای جامعه ما باشد، هرچند به نظر می رسد که خیلی دیر هم شده است.