ارزو زشت است یا زیبا

[~Bad girl~]

شنیده‏ام امام علی(ع) آرزوی دور و دراز را مورد نکوهش قرار داده است؛ منظور از آن چیست و با آن که یک انسان قابلیت رسیدن به آمال زیادی را دارد، این دو، چگونه تعدیل می‏شوند؟
منظور آن است که انسان دل به هوای تمنیات نفسانی و آرزوهای دیریاب دنیایی نسپارد؛ زیرا موجب غفلت از حیات جاوید آخرت و سرگرمی به خواهش‏های رنگارنگ نفسانی می‏شود.
انسان با آرزو، همزاد است و با آرزو زندگی می‏کند. شب هنگام به امید و آرزوی روزی سرشار از سعادت و موفقیت، به بستر می‏رود و صبح به امید طلوع دوباره خورشید و روزی توأم بابهروزی و سعادت، از خواب بر می‏خیزد. انسان نمی‏تواند از امید و آرزو و خواسته جدا باشد؛ چون او به گونه‏ای آفریده شده که این خواسته‏ها با اوست و به طور طبیعی و فطری و به حق در وجود او قرار داده شده است. به او شکم داده‏اند؛ پس غذا می‏خواهد و ذائقه و چشم وگوش و احساس داده‏اند، پس باید طالب چشیدن و دیدن و گوش دادن و احساس کردن باشد. به او غریزه جنسی داده‏اند، پس باید طالب همسر و ازدواج باشد و در درونش میل به داشتن فرزند قرار داده‏اند؛ پس طبیعی است که این خواسته را داشته باشد. آن چه مذموم و ناپسند است و آیات و روایات گوناگون ما، از آن نهی کرده‏اند، داشتن آرزوی طولانی و دراز، یعنی آرزویی که متناسب با میزان توانایی و استعداد و در محدوده قدرت ما و حتی عمر کوتاه ما نباشد، چیزی است که نکوهش شده است و «طول امل»، یعنی آرزوهای غیر معقول و غیر منطقی و دور از دسترس که معمولاً جز غم و غصه و حسرت و غلطیدن به ورطه گمراهی و دور شدن از حدود شرع و چارچوب دین، ثمری ندارد.

طول امل، داشتن آرزوهای دور و دراز دنیوی است؛ البته این به آن معنا نیست که یک آرزوی خیلی بزرگ در کار باشد، بلکه هر روز به آرزویی دل سپردن و زندگی را در چاله آمال و هوس‏ها و آرزوها سپری کردن و هر روز در پی‏چیزی از متاع دنیا بودن، همان طول امل است و برای مبارزه با آن باید:
1. حقیقت فانی و ناپایدار بودن این جهان و جاودانگی و ابدیت آخرت را شناخت.
2. لوح دل را از محبت و وابستگی به دنیا پالایید و بخش مهمی از برنامه‏های خود را برای ساختن جهان آخرت ترتیب داد.
3. معرفت و خداشناسی خود را بالا برد و دل را خاستگاه عشق به معبود حقیقی قرار داد.
امیرموءمنان(ع) می‏فرماید:«من اطال الامل اساء العمل؛1 هر کس آرزویش را طولانی کند، عملش را زشت و ناپسند می‏گرداند». چون اگر انسان در زندگی بلند پرواز بود و خواسته‏ای بالاتر از حد امکانات و توانایی خود داشت و اصرار بر رسیدن به آن به هر قیمت و از هر راهی داشت، مجبور است همه حریم‏ها را بشکند و به هر وسیله روا یا ناروایی متوسل گردد تا به خواسته خود برسد و طبیعی است که چنین انسانی در چارچوب شرع و دین و عقل حرکت نمی‏کند و اعمالش از حکم دین وعقل پیروی نمی‏کند و در نتیجه اعمالش زشت و ناپسند و ناگوار می‏گردد و تازه این به معنای وصول قطعی و صد در صد به خواسته مورد نظر نمی‏باشد؛ چون ممکن است با وجود دست زدن به هر کار، همه سرمایه او بر باد رود و به مقصد نرسد. برای رسیدن به خواسته‏های معقول در چارچوب تعالیم شرع و دین، باید از نیروی فکر و اندیشه و اراده قوی کمک گرفت و با استعانت از عنایات و امدادهای الهی و توسل به اولیای برگزیده او، راه رسیدن به خواسته را هموار کرد. باید توجه داشت که اراده انسان، تنها جزئی از علت تحقق خواسته و آرزوست و گاه می‏شود که انسان موءمن با وجود سعی فراوان در رسیدن به هدفی، موانعی شناخته یا ناشناخته میان او و خواسته‏اش فاصله می‏اندازد و گاه خواسته‏ای را به خیر و صلاح خود می‏داند؛ ولی چون به ضرر اوست، خداوند از لطف و کرمش این خواسته را تأمین نمی‏نماید. پس هر چند سعی و کوشش در رسیدن به مقصد و هدف نقش تعیین کننده دارد و اراده انسانی دارای نقشی محوری و کلیدی است، ولی باز اراده انسان مقهور اراده خداوند است و اراده خداوند، هرگز مغلوب و مقهور اراده انسان نمی‏گردد. پس باید با سعی و تلاش منطقی و معقول و با نعمت تفکر و اندیشه و ارزیابی در راه رسیدن به خواسته، به راه افتاد؛ ولی در هر حال، مطیع و پیرو خواست الاهی و راضی از آن بود و امور خود را باید به او واگذار کرد تا نتیجه آن سعادت و کامیابی واقعی باشد.
بخشش در نماز
چرا در جایی حضرت علی هنگام رکوع انگشتر خود را به فقیر می‏بخشد اما در جایی دیگر هنگام نماز تیر را از پای ایشان می‏کشند و ایشان متوجه نمی‏شود، این دو مطلب را چگونه می‏توان با هم جمع کرد؟
زهرا تمیکی/ریاضی محض سیستان و بلوچستان
ائمه(ع) در حالات خود مراتب گوناگونی داشته‏اند: نحوه حضور قلب آنان در نماز سه گونه است:
1. گا هی توجه به خدابه گونه‏ای بوده که هیچ چیز دیگر را متوجه نمی‏شدند و نمونه‏های بسیاری از این قبیل از ائمه نقل گردیده است.
2. گاه ممکن است، ضمن حضور قلب کامل، کم و بیش متوجه امور خارجی نیز بوده‏اند؛ ولی به جهت عدم وظیفه در برابر آن‏ها عکس العمل نشان نداده‏اند.
3. در مواردی ضمن حضور قلب کامل، به برخی از مسائل توجه داشته و بر حسب وظیفه یا استحباب عکس العمل نشان داده‏اند، بدون آن که مانع توجه آنان به خدا باشد.
از این نمونه همان اعطای انگشرت توسط امیرالموءمنین(ع) به سائل است. عرفاً می‏گویند این مرتبه از حضور قلب کامل‏تر از مرتبه اول است؛ زیرا در اولی توجه به خداوند حجاب و مانع عالم کثرات است ولی در این مرحله آن چنان فانی در رب و وصل به او است که از آن مرتبه به شهود عالم می‏پردازد و به اصطلاح مرتبه لاحجاب مطلق است. نه حضور غیب مانع حضور عالم شهوداست و نه بالعکس. آنچه هیچ گاه در نمازهای آنان وجود نداشته، حجاب شدن عالم شهود نسبت به عالم غیب است؛ به عبارت دیگر، باید دانست تفاوت امامان با برخی عرفا در آن است که گروهی از عرفا وقتی در یکی از مقامات سیر و سلوک هستند، حضور در مقامات دیگر برای آنان به آسانی ممکن نیست ؛ولی امامان چنان توانمندی روحی و معنوی دارند که به آسانی می‏توانند دو عبادت نماز و زکات را همراه با یکدیگر و بدون کاستی در حضور قلب و اخلاص انجام دهند و آن جا که امور شخصی و مادی مطرح است، همان مقام معنوی خویش را حفظ کنند و درد جسمی آان را از حالت «وصال» و «مقام فنا» خارج نگرداند.