بانوی ایرانی، مجتهد خانه دار

[bOoOoOy]

هنگامی که در سال ۱۲۶۵ هجری شمسی، در خانواده ی حاج سید محمدعلی امین التجار اصفهانی، دختری به دنیا آمد، هیچ کس گمان نمی کرد که روزی مقام و منزلت علمی و عرفانی او به جایی برسد که بزرگانی از علما و عرفا حضور در محضر این دختر را مایه فیض و افاده بدانند و علما و دانشمندان بسیاری از کشورهای اسلامی برای دیدار و گفتگو، به نزد وی بیایند.

حاجیه خانم سیده نصرت بیگم امین، که اکنون با نام بانو امین شناخته شده است، فرزند پدری مومن و سخاوتمند و مادری متعبد و خیرخواه بود که پس از سه فرزند پسر، به دنیا آمد.

در حالی که فضای فرهنگی حاکم بر آن زمان به گونه ای بود که کمتر خانواده ای به خود اجازه می داد که دخترش را برای کسب علم و دانش به مدرسه یا مکتب بفرستد و حتی بسیاری فراگیری خط و خواندن و نوشتن را برای دختران جایز نمی دانستند، با روشن بینی و تشویق مادر بزرگوار خانواده، سیده نصرت چهارساله برای آموزش قرآن و یادگیری خواندن و نوشتن، در فضایی همراه با رعب مکتب خانه ها و خانم معلم پیری که همیشه چوب بلند تنبیه در دست داشت و نصرت کوچک را «گوشت ناپز» می پنداشت، راهی مکتب می شود.

این بانوی شریف که نسب پاکش با سی واسطه به امام علی بن ابیطالب (ع) می رسد، هم زمان با تحصیل علم، در سن ۱۵ سالگی با پسرعموی خود به نام «حاج میرزا» و ملقب به «معین التجار»، که از بازرگانان سرشناس اصفهانی بود ازدواج می کند. این در حالی است که پذیرش مسئولیت سنگین خانه داری و پرورش فرزندان، هیچ گاه مانع از ادامه تحصیل وی نمی شود. حتی مرگ هفت فرزند خویش را ابتلا و آزمایش الهی دانسته و اجازه نداد که این قبیل مسائل مانع کسب فیوضات علمی او شود.

از پشتکار این بانوی بزرگ در امر فراگیری علم چنین نقل کرده اند که در زمان جنگ جهانی اول، دو فرزند کوچک او به فاصله چند روز فوت کردند و به همین دلیل استادشان آیت الله نجف آبادی سه روز درس را تعطیل می کنند و به خانه شان نمی روند؛ روز چهارم بانو امین، به دنبال استاد می فرستند و وقتی ایشان می آیند، علت تعطیلی درس را سوال می کنند. آیت الله نجف آبادی می گویند که من شرمم می شود که بچه تان تازه از دنیا رفته برای درس بیایم و بانو امین پاسخ می دهد: من پیش خدا شرمم می شود که سه روز است چیزی نخوانده ام. خدا یک چیزی به من داد خودش هم گرفت.

نکته ی قابل توجه و مهم آن است که بانو امین، به گونه ای برنامه ریزی نموده بود که برنامه تحصیل و تعلیم ایشان در منزل مهیا می شد و هم زمان با مطالعات مستمر و نوشتن کتابهای مختلف در منزل و رسیدگی به امور خانه، در صورت لزوم با علماء هم دیدار و مباحثاتی داشت.

بانو امین علاوه بر کسب علم و رسیدگی به امور خانه، توجه بسیاری به مسائل روز داشته و با هوشیاری تمام نسبت به این امور واکنش نشان می دادند. برای مثال می توان به نوشتن کتاب «روش خوشبختی» توسط وی اشاره نمود. این کتاب در زمانی نوشته شد که رضاخان پهلوی تمام توان خود را برای نابودکردن ارزش های اسلامی به کار گرفته و در سال ۱۳۱۰ مقدمات کشف حجاب را فراهم نموده بود و در سال بعد، پس از برگزاری کنگره ی زنان شرق، به طور رسمی کشف حجاب نمود.

در این شرایط سخت بود که بانو مجتهده امین با نگاشتن کتاب «روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی» خطاب به زنان مسلمان متذکر می شود که اگر زنان یک جامعه، که از ارکان آن هستند، فاسد بشوند، جامعه ای را به فساد می کشند، مخصوصا اگر فساد یا گناهشان علنی باشد.

هم چنین در شرایطی که رضاخان با شعار تجددخواهی و تاکید بر ناسیونالیسم، سعی داشت به تحقیر و حتی محو آثار تمدن و فرهنگ اسلامی بپردازد، سیده نصرت، با نام مستعار « بانوی ایرانی» شروع به نوشتن کتب خود، با مضامین شرعی و اسلامی، کرد تا نشان دهد که بانوی ایرانی، بانویی است که در دوران اسلامی، زندگی جدید و واقعی خود را شروع کرده و پس از ورود اسلام به ایران بوده که زمینه ی رشد و کمال زنان مهیا شده است.

از این بانوی بزرگوار تالیفات گوناگونی بر جای مانده که می توان به «مخزن العرفان» با موضوع تفسیر قرآن مجید در ۱۵ جلد، «نفحات الرحمانیة» که به زبان عربی نگاشته شده، «سیر و سلوک» با موضوع روش اولیا و طریق سیر سعدا «معاد»، «اربعین هاشمیه»، « مخزن اللئالی» در وصف فضایل امام علی بن ابیطالب(ع) و... اشاره نمود.

بانو مجتهده امین، با توجه به شناختی که از ارزش تعلیم و تعلم داشت، علاوه بر کسب علم، به موضوع علم آموزی دختران و بانوان، توجه نموده و علیرغم نامساعد بودن وضعیت اجتماعی آن زمان، در سال ۱۳۴۴ حوزه ای به نام «مکتب فاطمه(س)»، ویژه ی بانوان تاسیس نمود که در آن، به تدریس رشته های فقه، اصول، حکمت، عرفان، فلسفه و... می پرداخت و حدود ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ شاگرد را جذب کرده بود. این مکتب، نه تنها از شاگردان شهریه ای دریافت نمی کرد، بلکه تمام هزینه های آن، توسط خود حاجیه خانم امین پرداخت می شد.

سیده نصرت، علاوه بر «مکتب فاطمه»، با توجه به شرایط بد فرهنگی برای تحصیل دانش آموزان دختر در مدارس، اقدام به تاسیس دبیرستانی دخترانه کرد و به این طریق راه را برای ادامه ی تحصیل دختران در خانواده های مذهبی میسر نمود.

فعالیت حوزه «مکتب فاطمه» و این دبیرستان، به تدریج توانست جریان و نهضتی علمی فرهنگی را در میان قشر زنان ایجاد نماید.

توصیه ی این بانوی فرهیخته به زنان و دختران چنین بود که مشکلات دوران تحصیل را تحمل کنند و درس را ادامه دهند، زیرا کمبود افراد متعهد و آگاه در بسیاری جوامع به خوبی حس می شود.

بانو مجتهده امین، خود به خوبی به این توصیه عمل نموده تا جایی که توسط تعدادی از آیات عظام و مراجع زمان خود مانند آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (موسس حوزه علمیه قم)، آیت الله العظمی آقا سیدمحمدکاظم شیرازی، آیت الله ابراهیم حسینی شیرازی اصطهبناتی، آیت الله شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی، حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ مرتضی مظاهری نجفی اصفهانی به اخذ درجه اجتهاد و روایت نایل شد.

هم چنین مرتبه علمی وی به جایی رسید که حتی دانشمند و فقیه بزرگ اهل بیت، آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی، از خانم امین، درخواست اجازه روایت نمود و ایشان در قسمتی از این اجازه نامه چنین نوشته است: «پس از استخاره به ایشان اجازه دادم که روایت کند از من هر چه را که روایتش برای من صحیح است از کتب تفسیر و ادعیه و حدیث و فقه و غیره، اینها که از تالیفات شیعه، آنچه اصحاب، از غیر شیعه روایت کرده اند، به جمیع طرقی که معلوم و در خود مضبوط است.»