طرح نکاشت برای احیای دریاچه ارومیه

[✘PETER✘]

پس از کش و قوس های فراوان و مانورهای خبری متعدد در خصوص طرح های مصوب دولت یازدهم برای احیای دریاچه ارومیه که هم اکنون در وضعیت بسیار بحرانی به سر می برد یکی از مصوبات با عنوان طرح نکاشت برای نجات این تالاب قرار است وارد فاز اجرایی شود.
به گزارش جهان به نقل از مهر، طرح عدم کشت موقت در اراضی زراعی شبکه آبیاری زرینه رود که از مصوبه های ستاد احیای دریاچه ارومیه است هفته جاری با حضور نماینده مجری ستاد و دبیر کمیته راهبری و سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه و جمعی از مدیران و مسئولان استانهای آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار گرفته و در خصوص چگونگی اجرا و تخصیص و توزیع اعتبارات اجرایی این طرح بحث و تبادل نظر شد .

طرح نکاشت قرار است در ۵۰ هزار هکتار از اراضی زراعی در بخش زرینه رود به اجاره دولت درآید و خسارتی که از نکاشتن محصول متوجه صاحبان اراضی می شود به آنان داده شود تا آب این بخش به دریاچه ارومیه برسد.

اعتبار در نظر گرفته شده برای طرح نکاشت ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال است که دولت آن را تامین می کند، این طرح سه ساله و موقتی است اما میزان مبلغ خسارت افرادی که زمین های زراعی خود را نمی کارند فعلا یک ساله پرداخت می شود.

طرح نکاشت جزو ۲۶ مصوبه ستاد احیای دریاچه ارومیه است که اجرای آن در زمان کشت پاییزه یعنی از آبان ماه آغاز می شود، مجری این طرح استانداری های آذربایجان غربی و شرقی است و ستاد احیای دریاچه ارومیه بر آن نظارت دارد.

* اجرای طرح های احیای دریاچه ارومیه نیازمند همکاری کشاورزان و مردم منطقه است

استاندار آذربایجان غربی پنجشنبه شب در نشست بررسی راهکارهای اجرای طرح نکاشت اظهارداشت: دریاچه ارومیه باید احیا شود و این برنامه استراتژیک دولت یازدهم و مورد تاکید ویژه ریاست جمهور است البته در کنار اجرای برنامه های نجات بخش دریاچه باید مشکلات احتمالی نیز بررسی و اقدامات لازم برای حل آنها انجام شود .

قربانعلی سعادت با تاکید بر لزوم اطلاع رسانی و توجیه به موقع کشاورزان برای مشارکت بهتر در اجرای برنامه های احیای دریاچه ارومیه، افزود: اجرای طرح نکاشت در اراضی زراعی شهرستان های میاندوآب، بناب و ملکان در راستای احیای دریاچه ارومیه که راهبرد دولت تدبیر و امید است نیازمند مدیریت جهادی، جلب مشارکت مردم بویژه کشاورزان و لحاظ نمودن کلیه ضوابط و جوانب اجتماعی، فنی و اجرایی است.

وی در ادامه با اشاره به پاسخگو نبودن کشاورزی سنتی در قبال اشتغال و معیشت مردم، افزود: باید در سه سال مدت اجرای برنامه های تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه، نسبت به تغییر الگوی کشت، اجرای طرحهای مکانیزاسیون کشاورزی و آبیاری نوین در اراضی زراعی تحت پوشش طرح اقدام شود .

استاندار آذربایجان غربی ادامه داد: در نتیجه بحرانی که برای دریاچه ارومیه و در پی آن مسائل و مشکلاتی که پیش آمده باید به فکر راه حل و پیدا کردن راهکار بود و در این راستا باید در کنار کشاورزان باشیم و کمک نماییم تا کشاورزان دچار خسارت و آسیب نشوند.

وی با تاکید بر لزوم ایجاد اشتغال جایگزین در منطقه گفت: محوریت توسعه استان از کشاورزی سنتی به سوی توسعه صنعت، معدن و ارتقا کشاورزی تغییر یافته است، همچنین با توجه به ظرفیت منطقه پیشنهاد ایجاد منطقه ویژه اقتصادی با کاربری صنایع پایین دست پتروشیمی و توسعه صادرات غیر نفتی به هیئت دولت ارائه شده است.

* ۲۵۰۰ میلیارد ریال برای طرح نکاشت اختصاص یافت

سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در این نشست به تشریح مصوبه هئیت دولت و اختصاص ۲۵۰۰ میلیارد ریال برای اجرای طرح نکاشت در ۴۵ هزار هکتار از اراضی زراعی آذربایجان غربی و ۳۷ هزار هکتار از اراضی آذربایجان شرقی و وظایف دستگاههای اجرایی در این خصوص پرداخت .

داوود رضا عرب همچنین بر تشکیل کمیته هایی در حوزه های آب و کشاورزی بصورت متمرکز برای بررسی مسائل و تصمیم گیری در خصوص مسائل و مشکلات پیش رو تاکید کرد و اظهارداشت: کاهش آب تخصیص یافته در حوزه کشاورزی و همچنین محدودیت کاشت در این استان در واقع به نفع خود کشاورزان بوده، چراکه با روند ایجاد شده در ارتباط با خشکی دریاچه ارومیه اگر یک کار اساسی در خصوص احیای دریاچه ارومیه صورت نگیرد سبب نابودی تمام زمین‌های کشاورزی این استان می‌شود.

وی ادامه داد: کنترل و کاهش مصرف آب حوزه کشاورزی در آذربایجان غربی توسط مسئولان ذیربط هرچه سریع‌تر صورت گیرد و تامین منابع مالی در خصوص اجاره زمین‌های کشاورزی کشاورزان به عهده دولت تدبیر و امید است.

عرب تهیه برنامه اطلاع رسانی و آموزش و جلب مشارکت زارعین محلی در راستای پذیرش و همکاری در اجرای طرح، تهیه برنامه آگاهی رسانی به مسئولان محلی و نمایندگان مجلس و منطقه و جلب مشارکت آنان، هماهنگی و برآورد خسارت زارعین ناشی از محدودیت موقت کشت آبی و تعیین پرداخت خسارت به زارعین را از جمله وظایف حوزه استانداری دو استان برشمرد.

وی، تهیه و ارائه نقشه کاداستر و تهیه سامانه بانک اطلاعات کشاورزان، تهیه برنامه مطالعات و اجرای سیستم آبیاری قطره ای برای اراضی باغی پایاب بند انحرافی سد نوروزلو، تهیه و اجرای برنامه جبران کاهش تولیدات ناشی از اعمال محدودیت موقت و تامین نیازهای صنایع وابسته ازجمله وظایف حوزه جهاد کشاورزی و تدوین و اجرای برنامه عملیاتی تامین آب مورد نیاز باغات، انجام اصلاحات فنی بر روی تاسیسات خروجی و بدنه سد بوکان، تدوین و اجرای برنامه نظارت و پایش مستمر برای جلوگیری از هرگونه برداشت آب در پایین دست بوکان و حفاظت فیزیکی از تاسیسات و کانالها به منظور جلوگیری از تنشهای اجتماعی و بروز غرق شدگی را نیز از وظایف حوزه آب عنوان کرد.

* ساماندهی مصرف آب در اراضی کشاورزی اصلی ترین گزینه جلوگیری از خشکی دریاچه ارومیه در کوتاه مدت

نماینده مجری طرح احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی نیز پنجشنبه در نشستی جداگانه بررسی راهکارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال۹۳ که با حضور ائمه جماعت شهرستانها، فرمانداران، مدیران کل دستگاههای اجرایی و دبیران کمیته های پنجگانه شورای استانی احیای دریاچه ارومیه برگزار شد، ساماندهی مصرف آب در اراضی کشاورزی را اصلی ترین گزینه عملی برای جلوگیری از خشکی دریاچه در کوتاه مدت دانست.

هادی بهادری با بیان اینکه متاسفانه به دلیل فرهنگ غلط مصرف گرایی در جامعه میزان مصرف آب بخصوص در بخش کشاورزی بسیار بالا بوده بطوری که نسبت به کشورهای پرآب در جهان آب بسیار بیشتری را صرف تولید محصول می کنیم افزود: بحران دریاچه ارومیه یکی از موضوعات مهم ملِّی و منطقه ای است و احیای آن مهمترین مطالبه مردم استان از مجموعه مسئولان و مدیران در دولت است .

نماینده مجری طرح احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی ادامه داد: آنچه که معلوم است باید در بخش کشاورزی تغییرات و تحول بزرگی انجام گیرد و در برنامه ای زمانبندی شده بتوانیم شاهد تحول بزرگی در حوزه کشاورزی و مصرف آب در استان باشیم .

بهادری همچنین اظهار داشت: با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید به دستور ریاست محترم جمهور برای احیای این دریاچه اقدامات گسترده ای آغاز شد و در مدت ۶ ماه با مشارکت مسئولان اجرایی، متخصصان و دانشگاهیان و کارشناسان داخلی و خارجی طرح احیای دریاچه ارومیه تهیه و در اختیار دولت قرار گرفت .

معاون امور عمرانی استاندارآذربایجان غربی با اشاره به تشکیل شورای استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در استانهای مجاور دریاچه ارومیه اظهار داشت: برای اجرای پروژه های مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه کمیته های پنجگانه ای تشکیل شده است که روند اجرای طرح ها را پیگیری خواهند کرد.

وی با بیان اینکه اگر لایه های خاک روی بستر دریاچه بنشیند دیگر احیا نمی شود، گفت: در طی سه سال آینده باید مانع خشکی کامل دریاچه شویم و این امر با مدیریت کشت در حوضه زرینه رود امکان پذیر است.

وی گفت: مصرف آب در کشور ایران بسیار بالاتر از متوسط جهانی است و مصرف بی رویه و بدون مدیریت منابع آبی باید کنترل و تقلیل شود تا مشکلات آینده در ایران، آذربایجان غربی و حوضه دریاچه ارومیه کاهش یابد.

بهادری افزود: ما در حال حاضر با مشکل آبرسانی به روستاهای آذربایجان غربی مواجه هستیم و به بیشتر روستاها به سختی آبرسانی می کنیم به طوری که در حال حاضر بسیاری از زمین های کشاورزی استان خشک شده اند.

وی ادامه داد: الگوی زندگی، کسب و کار و پیشه و معیشت مردم منطقه باید تغییر یابد چرا که کشاورزی ما به رغم مصرف آب فراوان بازدهی کم دارد و مقرون به صرفه نیست و باید زمینه های جایگزینی کشاورزی نوین را به جای سنتی در سطح اراضی استان ایجاد کنیم.

* سالانه ۱.۶ میلیارد متر مکعب بیش از برنامه ریزی ها در کشور آب مصرف می شود

دبیر علمی ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه نیز در این نشست گفت: کل منابع آب موجود برای برنامه ریزی و مصرف در کشور سه میلیارد و ۱۶۰ میلیون متر مکعب است که با وجود این میزان، ۴.۸ میلیارد متر مکعب سالانه آب در کشور مصرف می شود.

مسعود تجریشی اضافه کرد: متاسفانه ۷۰ درصد آب تجدید پذیر در حوزه دریاچه ارومیه، ۸۵ درصد در کشور مورد مصرف قرار می گیرد که البته این رقم در استان خراسان، بیش از ۱۰۰ درصد است.

وی در ادامه به بیان برخی آمار علمی و پژوهشی در خصوص حوضه دریاچه ارومیه پرداخت و گفت: متوسط بارش باران از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۷۰ در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ۳۸۵ میلی متر بود که این میزان از سال ۷۲ تا ۹۱ به ۳۱۷ میلی متر رسیده است.

تجریشی با اشاره به اینکه در این مدت کل پتانسیل آب تجدید پذیر حوضه آبریز از هشت هزار و ۸۷۵ میلیون متر مکعب به هفت هزار و ۲۴ میلیون متر مکعب رسیده که نشان دهنده ۲۰ درصد کاهش است عنوان کرد: امسال گرمترین سال جهان از سال ۱۸۵۶ میلادی بود که به تبع آن در کشور نیز شاهد گرمترین سال بودیم.

وی اضافه کرد: تا سال ۷۰ شمسی، افزون بر پنج میلیارد متر مکعب آب سالانه وارد حوضه دریاچه ارومیه می شد که این میزان آب ورودی به دو و نیم میلیارد متر مکعب در دو دهه گذشته رسیده است.

تجریشی خشکسالی ها و کاهش آب های سطحی و سفره های زیرزمینی به بیشترین حد خود رسیده و ۳۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت آبی جای خود را به ۴۹۰ هزار هکتار کشت آبی داد که متاسفانه صدمات زیادی را به دریاچه ارومیه وارد کرده است.

دبیر علمی ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه گفت: تراز دریاچه ارومیه در اوایل شهریور سال گذشته دو و نیم میلیارد متر مکعب بود که امسال این تراز به ۱.۸ میلیارد متر مکعب رسیده است.

تجریشی افزود: حداقل نیاز آبی دریاچه ارومیه برای احیای سطح اکولوژیک بدون احتساب تلفات و تبخیر ۱۲ میلیارد متر مکعب است.

وی ادامه داد: این میزان نیاز آبی طی برنامه ریزی های انجام شده از محل طرح انتقال آب از رودخانه زاب، رودخانه ارس و آب های نامتعارف و پساب ها در طی سال های آینده تامین می شود.

تجریشی اظهار داشت: در طول سه سال آینده باید کاشت در زیرحوضه دریاچه ارومیه را محدود و هرگونه بهره برداری از آب ممنوع کنیم و علاوه بر آن، آب را از کشاورزان در این زیرحوضه بخریم تا بتوانیم سالانه حداقل ۵۱۰ میلیون متر مکعب آب را وارد دریاچه بکنیم.

* اجرای محدودیت کاشت تا سه سال آینده در آذربایجان غربی

رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان غربی نیز در این نشست در خصوص اجرای طرح نکاشت با بیان اینکه محدودیت کاشت تا سه سال آینده در آذربایجان غربی برای کمک به احیای دریاچه ارومیه اجرا می‌شود عنوان کرد: بنا بر مصوبات صورت گرفته در هیئت وزیران در تاریخ ۲۳ شهریورماه امسال مقرر شده که از کشت زمین‌های زراعی در اطراف زرینه ‌رود جلوگیری شود.

اسمعیل کریم زاده ادامه داد: با انجام عدم کاشت در این حوزه حدود صد در صد از زمین‌های کشاورزی شهرستان میاندوآب را دربر گرفته و این موضوع در طول مدت سه سال آینده انجام می‌گیرد.

رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان غربی اضافه کرد: طرح الگوی کشت یکی از برنامه‌های اجرایی کشاورزی بوده که بنا بر این طرح باید سطح الگوی کشت و معیشت این استان تغییر پیدا کند.

وی ادامه داد: بنا بر برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در ستاد احیای دریاچه ارومیه باید ۴۰ درصد از آب مصرفی در حوزه کشاورزی آذربایجان غربی صرفه‌جویی شود.

کریم‌ زاده تاکید کرد: تحقق این امر تنها منوط به یک دستگاه نبوده و نیازمند تمام دستگاه‌ها، اصحاب رسانه، ائمه جمعه و فرمانداران شهرستان‌های این استان است.

وی در پایان عنوان کرد: تا ۲۰ روزه آینده آمار دقیقی از زمین‌های زراعی که دارای سند زراعی بوده، مشخص شده و زمین‌های کشاورزی که دارای سند بوده و در اطراف زرینه‌رود قرار گرفته شدند به صورت اجاره در اختیار دولت قرار می‌گیرد.

دریاچه ارومیه در حال حاضر کمتر از یک میلیارد متر مکعب آب دارد در حالی که در تراز اکولوژیک باید ۱۴ میلیارد متر مکعب آب داشته باشد.

خشکی دریاچه ارومیه تاکنون خسارتهای زیادی را در منطقه بر جای گذاشته که از بین رفتن آرتمیا تنها موجود زنده این دریاچه، به خطر افتادن زندگی حیات وحش جزایر آن، کاهش تنوع جمعیت جانوری حوزه دریاچه، وزش بادهای نمکی، شوری منابع آب زیر زمینی و... از جمله آنها است.