مراقبت از اعضای بویایی و شنوایی

[✘ றДƬДᗡØЯЄ ✘]

گوش، حلق و بینی از جمله اعضای مهم بدن است که نقشی کلیدی در برقراری ارتباط با محیط و دیگران دارند و اگر به درستی از این اعضا استفاده و مراقبت نشود، سلامتی انسان به مخاطره می افتد. امروزه کمتر کسی را می توان یافت که یک بار در زندگی خود به بیماری هایی نظیر سینوزیت، پولیپ و انحراف بینی، عفونت لوزه، وزوز، کیپی و عفونت های گوش و یا سرگیجه دچار نشده و برای بهبود آن به پزشک مراجعه نکرده باشد. دکتر« مجید نصیری»، جراح و متخصص گوش، حلق و بینی در گفت و گویی از شایع ترین بیماری های گوش و حلق و بینی و راه های درمان آن می گوید.

شایع ترین بیماری گوش چیست وچرا فرد به آن دچار می شود؟

گوش به سه قسمت خارجی، میانی وداخلی تقسیم می شود که شایع ترین بیماری های آن عبارتند از، عفونت حاد گوش خارجی (اوتیت حاد) که به التهاب مجرای شنوایی خارجی (لاله گوش و مجرای شنوایی خارجی)گفته می شود.شایع ترین عواملی که بیماری را ایجاد می کند، باکتری ها و قارچها هستند.شیوع اوتیت خارجی حاد در فصل تابستان، بیشترازفصل زمستان است و در افرادی که به طور دائم شنا می کنند بیشتر به وجود می آید. به این بیماری گوش،بیماری شناگران نیز گفته می شود. بهترین راه درمان، درمان های موضعی است یعنی گوش از ترشحات تمیز و از داروهای موضعی (پماد و یا قطره های موضعی) استفاده شود بهتر است. در یکی دو روز اول این کار توسط پزشک انجام شود.
عفونت مزمن گوش خارجی (اوتیت مزمن) به عفونت پیشرونده در مجرای گوش خارجی گفته می شود.مهمترین علامت التهاب خارجی مزمن، شکایت فرد ازخارش گوش است که معمولاً سعی می کند گوش خود را بخاراند که با این کار، مجرای گوش، دچار خراشیدگی می شود. در التهاب خارجی مزمن، هنگام لمس لاله گوش دردی ایجاد نمی شود، پاک کردن دقیق مجرای گوش و از بین بردن عفونت درفرد مبتلا، بایدتوسط پزشک صورت گیرد.
بیماری دیگر عفونت حاد گوش میانی است. در این بیماری عفونت در گوش از طریق شیپور استاش به گوش میانی می رود. اغلب با عفونت دستگاه تنفسی اتفاق می افتد و باعث اختلال در کار لوله شیپور استاش می شود. التهاب حاد میانی از شایع ترین عفونتها دراطفال است و این عفونت جزئی از عوارض عفونت های ویروسی مثل سرماخوردگی یا آنفلوآنزاست.علایم این بیماری شامل کم شدن شنوایی،احساس پر بودن گوش، درد خفیف و در ادامه درد شدید و افزایش دمای بدن مخصوصاً در شیرخواران و کودکان است.کودکان و شیرخواران معمولاً نمی خوابند وگریه می کنند، گوش های خود را فشار می دهند و به گوشی که دچار عفونت شده چنگ زده و دچاراستفراغ و اسهال می شوند. ممکن است در بزرگسالان سرگیجه نیز دیده شود. اگر این بیماری بموقع درمان نشود، موجب ناشنوایی دائمی،مننژیت و آبسه مغزی درفرد می شود. درمان آن با آنتی بیوتیک است،استراحت و استفاده از کمپرس سرد و گاهی هم نیاز به جراحی دارد.
التهاب مزمن گوش میانی هم یکی دیگر از بیماری هاست. به دنبال درمان نشدن خوب و کافی بیماری،التهاب حاد میانی به وجود می آید، اصلی ترین علت ایجاد این بیماری سوراخ شدگی پرده صماخ است، مهمترین شکایت بیمار ترشح از مجرای گوش و درد است ودرمان آن به دو صورت طبی و جراحی صورت می گیرد. برای کم شدن درد، معمولاً به این افراد توصیه می شود استراحت کرده و سرخود را کمتر حرکت دهند. طی دوره درمان از شنا کردن اجتناب کرده و هنگام استحمام یک گلوله پنبه در داخل گوش قرار دهند.


از هر عملی که باعث وارد شدن آب به گوش می شود خودداری و از مایعات فراوان بخصوص هنگامی که دچار تب شده اند، استفاده کنند.
گوش داخلی هم به دوقسمت شنوایی و تعادلی تقسیم می شود. اینها ارتباط نزدیکی باهم دارند، اگر عفونت در گوش میانی مدت زیادی بماند ممکن است عفونت به گوش داخلی هم سرایت کند. چون سلول هایی که در گوش داخلی هستند،قسمت حلزونی سلول های عصبی بسیار حساسی هستند. از کار افتادگی و آسیب دیدگی آن ها لطمه شدیدی به شنوایی می زند. از طرفی این عفونت می تواند دستگاه تعادلی را هم درگیر و باعث سرگیجه های شدید و مداوم شود.

آیا بیماری شنوایی آقایان با خانم ها متفاوت است؟
بله می تواند تفاوت داشته باشد، «نورینوم آکوستیک» نوعی بیماری است که در خانم ها شایعتر است و آن تومور خوش خیمی است که روی عصب شنوایی رشد تأثیر گذاشته و باعث وزوز گوش می شود. مشکل دیگری که در خانم ها شایعتر است بیماری به نام «اتواسکلروز» است که باعث استخوانی شدن سه استخوانچه داخلی گوش میانی می شود، یعنی مفصل این استخوانها به خوبی قابل حرکت نیستند و شروع به یک تکه شدن می کنند که خود آن باعث اشکال در انتقال صوت می شود.

آیا ژنتیک و وراثت هم در شنوایی تأثیر دارد؟
بله، کاهش شنوایی می تواند ارثی باشد. افرادی که در خانواده یا در والدین آن ها کاهش شنوایی شایع بوده،احتمال اینکه دچار کاهش شنوایی شوند خیلی بیشتر از افراد دیگر است. البته این به آن معنی نیست که همه خواهر ها و برادرها به یک نسبت دچار شوند، ولی شانس شان خیلی بیشتر است.

گوش هم دچار آلرژی می شود؟
بله، پوست گوش هم می تواند مثل سر دچار شوره شده و به صورت لایه هایی با ترشحات داخل گوش مخلوط شده و مشکلی برای بیمار ایجاد کند. چون درآوردن آن سخت است. پوسته پوسته شدن و شوره زدن می تواند با یک سری مواد و محرک هایی تحریک شود.

وقتی آب داخل گوش می رود فرد باید چکار کند؟
اگر مطمئن است که پرده گوش اش سالم است و پارگی ندارد باکج کردن سر یا لی لی کردن آب راخارج کند. اگر آب درظرف۲۴ یا ۴۸ ساعت خارج نشد با مراجعه به پزشک توسط میکروسکوپ و آندوسکوپ رفع می شود. اما بهترین راه، جلوگیری از ورودآب به داخل گوش است. وسایلی برای حفاظت از گوش در داروخانه ها موجود است، سری حرفه ای تر آن،با قالبگیری از کانال گوش محافظ ساخته می شود که معمولاً آنرا با پماد و وازلین چرب و در گوش می گذارند.



چرا پرده گوش پاره می شود،آیا عفونت هم در پارگی پرده گوش تأثیر دارد؟
عفونت هم می تواند باعث پارگی پرده گوش شود. وقتی فضای گوش میانی با عفونت پرشد،تنها جایی که می تواند فشار بیاورد پرده گوش است. درنتیجه پرده را سوراخ و ترشحات خارج می شوند، چون دور تا دور بقیه نواحی استخوان است.بیشتر اوقات بیمار می گوید درد شدید داشتم و به محض اینکه آب از گوشم خارج شد دردم هم تمام شد.
علت دیگر پارگی پرده گوش می تواند واردکردن اجسام برنده نظیرگوش پاک کن،سنجاق سر و یا کلید به گوش باشد. این اجسام می تواند پرده گوش را پاره کند. همچنین صداهای انفجار بلند و ضربه نیزمی تواند به پرده گوش آسیب برساند.

پارگی پرده گوش تا چه اندازه قابل ترمیم است؟
زمانی که بیمار افت شنوایی پیدا می کند، این رابطه مستقیم با بزرگی میزان پارگی گوش دارد. هرچه پارگی کوچکتر باشد،شانس ترمیم خود به خود بیشتر است و هرچه بزرگتر باشد، احتمال کمتر است. اگر با عفونت همراه باشد باز شانس کمتر می شود. بنابراین، باید سریعاً جلوی عفونت را گرفت. اگر سوراخ کوچک است با وسایل مختلف باید روی سوراخ را پوشاند. البته در صورتی که پارگی تازه باشد، می توان روی پارگی را با کاغذ نازکی پوشاند و جلوی عفونت را بامصرف آنتی بیوتیک گرفت. البته اگر از زمان آن چند هفته گذشته و پارگی کوچک باشد با یک جراحی کوچک سرپایی در مطب می توان دور پارگی را با میکروسکوپ برداشت تا جراحت تازه شده و شانس ترمیم مجدد به آن داده شود.

برای اینکه اشخاص دچار بیماری های گوش نشوند، چه پیشنهادی دارید ؟
هنگام شنا در استخرهای عمومی تاحد امکان با وسایلی که وجود دارد از گوش خودمحافظت کنند، برای تمیز کردن گوش از وسایلی مانندکلیدیا سنجاق سر استفاده نکنند. افرادی که مستعد عفونت های قارچی هستند باید زودتر به پزشک مراجعه کنند. نباید بگذارند که داخل گوششان مرطوب بماند، چون بهترین محیط برای رشد قارچ، محیط های مرطوب است. گوش را با بادگرم سشوار خشک کنند.

شما به سینوس اشاره کردید، سینوس چیست و چه کارکردی دارد؟
سینوس ها حفراتی هستند که اطراف بینی رافراگرفته اند. سینوس های پیشانی، فکی، اتموئید که بین چشم ها هستند و اسفنوئید که وسط جمجمه قرار گرفته است. سینوس ها به طور معمول دارای ترشحاتی هستند که در کتاب ها مختلف اعداد متفاوتی را برای میزان دفع روزانه آن ها در نظر گرفته اند (بین یک تا ۳ لیتر در روز) که افراد بدون اینکه متوجه باشند،آنها را قورت می دهند و تنها زمانی متوجه می شوند که این ترشحات از حد نرمال بیشتر شده یا غلظت آن تغییر کرده باشد.

سینوزیت چیست و چه زمانی سینوس ها عفونت می کنند؟
عفونت های سینوسی را سینوزیت می گویند. زمانی سینوس ها عفونت می کنند که ترشحات سینوس به هر دلیلی نمی تواند خوب تخلیه شود یا آلرژی و حساسیت بیش از حد موجب تورم مخاط اطراف دهانه سینوس شده در نتیجه ترشحات در سینوس باقی مانده و خارج نمی شوند یا اختلالات ساختاری مثل انحرافات بینی که در بینی وجود داشته باشد. وقتی این ترشحات نتوانند خارج شوند، فرد دچار سینوزیت می شود.

پولیپ بینی چیست و چه مشکلی برای فرد ایجاد می کند؟
پولیپ عبارت است از برجستگی مخاط خود سینوس که متورم شده و داخل سینوس ها قرار می گیرند. اگر این مخاط بیش از اندازه بزرگ شوند، می توانند از منافذ سینوس بیرون زده و داخل حفرات بینی بیایند که مشکلات خاص خودش را ایجاد خواهند کرد.

سینوس ها چه زمانی باید جراحی شوند؟
وقتی که عفونت ها به صورت پولیپ درآمدند، سینوس ها باید جراحی شوند. این پولیپ ها بر اثر آلرژی هم می توانند به وجود بیایند. اگر به درمان های طولانی مدت جواب ندهند، لازم است با جراحی، سینوس ها تخلیه شوند چرا که ماندن بیش از اندازه آن ها می تواند آسیب برساند. چون مرز بین سینوس های بینی و چشمی، خود حفره و کره چشم، یک استخوان بسیار نازک است که به آن استخوان کاغذی گفته می شود و قطر آن واقعاً به اندازه قطر یک کاغذ است. بزرگ شدن پولیپ ها در آن ناحیه می تواند باعث فشار به این استخوان و از بین رفتن آن شود. در نتیجه باعث راهیابی عفونت و یا پولیپ ها به درون حفره چشم می شود. البته این مسأله معمولاً به سرعت اتفاق نمی افتد ولی این احتمال وجود دارد که اتفاق بیفتد. بنابراین زمان جراحی هرچه بیشتر طول بکشد، شناسایی این استخوان برای جراح در زمان جراحی مشکل تر می شود. یعنی هرچه خوردگی استخوان بیشتر شود، جراحی سخت تر خواهد بود.

زمانی که بیمار سینوس خود را جراحی می کند، آیا احتمال بازگشت دوباره آن وجود دارد؟
در جراحی آندوسکوپی سینوس، علت را جراحی نمی کنیم، چون اکثر اوقات علت آلرژی است و قابل درمان صددرصد نیست بلکه سعی می کنیم عوارض ایجاد شده توسط حساسیت یا آلرژی را از بین ببریم.




با توجه به اینکه سینوس ها را تخلیه می کنیم، دهانه سینوس ها خیلی بازتر از حد طبیعی شده و تهویه بهتر انجام می شود. اگر ترشحی هم باشد خیلی راحت تر خارج می شود چون دهانه ها بازتر شده اند، اگر مریض دستورات بعد از عمل را رعایت کند، احتمال عود کردن خیلی کم می شود، ولی هیچوقت به صفر نمی رسد. این نیز بستگی به خیلی چیزها دارد، مانند رعایت دستورهایی که به مریض داده می شود و دور بودن از مواد محرک آلرژی زا. مثلاً برای کسی که در کارخانه مواد شیمیایی کار می کند اگر بعد از جراحی نیز در همان محل باشد، احتمال بازگشت خیلی بیشتر از کسی است که بتواند شغلش را عوض کند.

آیا سینوزیت در فصل خاصی شایع می شود؟
سینوزیت در تمام فصول دیده می شود، ولی سینوزیت هایی که عفونی است و با باکتری و ویروس سروکار دارد در فصل زمستان بیشترشایع است.

لوزه ها چه زمانی باید جراحی شود؟
در جراحی لوزه ها به چندچیز بخصوص در اطفال باید توجه شود، غذا خوردن مشکل پیدا کرده و راحت تنفس نکنند، خروپف شبانه داشته و شب با دهان باز بخوابند، گلو و لوزه در یک فصل سه یا چهار بار عفونت کرده و فرد مجبور باشد از آنتی بیوتیک استفاده کند و یا عفونت بیش از شش بار درسال اتفاق بیفتد. در آن صورت بهتر است لوزه ها جراحی شود، چون مصرف زیاد آنتی بیوتیک نه تنها لوزه ها را خوب نمی کند بلکه بدن را در برابر عفونت های احتمالی دیگر مقاوم می کند.

لوزه سوم چیست؟
لوزه سوم عبارت است از افزایش ضخامت نسوجی که در بالای حلق و انتهای بینی قرار دارند و بیشتر به خاطر افزایش حساسیت و عفونت های مکرر است که به وجود می آید. این افزایش ضخامت از یک طرف باعث انسداد بینی و از طرف دیگر موجب بسته شدن لوله های ارتباطی بین گوش میانی (شیپور استاش) و آن ناحیه می شوند که نتیجه این انسدادها تنفس دهانی و عفونت گوش میانی است، ۹۹درصد این مورد در اطفال دیده می شود که اگر به دارو جواب ندهد حتماً باید جراحی شود.

آیا آلودگی هوا نیز بر گوش، حلق و بینی انسان تأثیر دارد؟
انسان به طور عادی از بینی تنفس می کند. باتوجه به نوع آلودگی و شدت آن، در مرحله اول اثرگذاری می تواند به صورت حساسیت و رینیت آلرژیک بروز کند. در موارد پیشرفته تر، التهاب هایی که در بینی ایجاد می شود، می تواند منجر به انسداد مجراهای سینوسی و ابتلا به بیماری سینوزیت شود. در مراحل اولیه، سینوزیت به صورت سینوزیت حاد است که در این مرحله امید به درمان دارویی بالاست. اگر درمان نشود و بیماری پایدار شود (معمولاً بعد ازدوازده هفته)، سینوزیت وارد مرحله مزمن خواهد شد. گزارش ها حاکی است در شرایط آلودگی هوا به ویژه کودکان و خردسالانی که در مناطق شهری زندگی می کنند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ها هستند و کودکانی که هوای سالم و تمیز استنشاق می کنند، کمتر در خطر ابتلا به این عفونت ها هستند.