عـلل بـه وجـود آمـدن زآنـوی پـرانـتزی وَ حـرکـات اصـلآحـی آن ! [1]

[( lιεβ )]

علل به وجود آمدن زانوی پرانتزی و حرکات اصلاحی آن(1) + تصاویر
ژنو واروم، زانوی درون گرد، زانوی پرانتزی یا پاکمانی ( واروس بیش از حد ) اختلال در مفصل زانو است که در آن زانو ها از هم فاصله زیادی می گیرند. در این عارضه زاویه درشت نی- رانی به ۱۸۰ درجه نزدیک شده یا ازآن بیشتر می شود و بالطبع زاویه Q کاهش می یابد. این عارضه می تواند وضعیتی یا ساختاری باشد.
نوع ساختاری آن در نتیجه اختلالات و تغییر شکل های استخوانی عارض می شود. نوع وضعیتی آن در اثر ترکیبی از موقعیت های مفصلی، که باعث راستایی غلط در زانو می شوند بدون اینکه در استخوان های دراز تغییر یا انحنایی وجود داشته باشد عارض می شود. این عارضه از نمای خلفی و قدامی قابل رویت می باشد. در این عارضه به علت زاویه داخل ران و ساق پا، خط اعمال وزن به سمت داخل مرکز زانو منتقل می شود.



به زبان ساده تر:
در حالت عادی وقتی سر پا مستقیم می ایستید و مچ پاهایتان را به هم میچسبانید زانوهایتان هم در کنار یکدیگر قرار گرفته و فاصله کمی با هم دارند. گاهی این فاصله زیاد میشود و به نظر میرسد کل اندام های تحتانی چپ و راست بصورت دو پرانتز () در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. معمولاٌ به این تغییر شکل اندام، زانوی پرانتزی می گویند.


ولی علت زانوی پرانتزی چیست؟
شایعترین علت آن انحراف قسمت بالایی استخوان درشت نی است که به آن ژنو واروم Genu varum می گویند. در این عارضه تنه استخوان درشت نی به خط محوری بدن نزدیکتر میشود به عبارت دقیق تر هرچه از بالای استخوان درشت نی یا تیبیا به سمت پایین تر میاییم، می بینیم استخوان به خط محوری بدن نزدیکتر شده است. البته گاهی علت زانوی پرانتزی در تغییر شکلی است که در قسمت های پایینی تنه استخوان ران ایجاد می شود.


از نشانه های این عارضه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
*زانو از یکدیگر فاصله می گیرد
*استخوان درشت نی با پیچش داخلی همراه است
*فرد مبتلا بر روی لبه خارجی پا به صورت اردکی راه می رود.
این بیماری به علت های متفاوتی از قبیل وراثت، راه رفتن زودرس کودک و استفاده از پوشک های حجیم، نرمی استخوان، پوکی استخوان، آرتروز، آسیب به صفحات رشد، بد جوش خوردن شکستگی، فلج عضلانی، پارگی کپسول و رباط خارجی زانو، ضعف عضلانی و کوتاهی عضلات به وجود می آید.


فرد مبتلا با توجه به شدت ناهنجاری می تواند نشانه های زیر را داشته باشد یا می توان گفت موارد زیر عوارض ناشی از زانوی پرانتزی هستند:
*راه رفتن اردک وار
*چرخش ساق
*ضعف عضلات ناحیه خارجی، مانند عضلات کشنده پهن نیام، دوسر رانی و نازک نئی
*کوتاهی عضلات ناحیه داخلی، مانند عضلات نیمه غشایی و نیمه وتری، راست داخلی و درشت نئی قدامی
*کشیدگی رباط ها و کپسول خارجی زانو ( نازک نئی- رانی) و مچ پا ( نازک نئی قاپی) و کوتاهی رباط ها و کپسول جانب داخلی زانو ( درشت نئی- رانی) و مچ پا (دلتوئید)
کاهش ارتفاع پایین تنه
*تغییر زاویه کشگک ها و تمایل آنها به داخل
*آرتروز زودرس
*درد و احساس خستگی زود رس
*سائیدگی بیش از حد کناره خارجی کفش

علل ایجاد کننده زانوی پرانتزی
*وزن زیاد : فشار بر روی استخوان ها هم در بچه ها و در بزرگسالان عامل زانوی پرانتزی و ضربدری است.
*زمینه ارثی: افرادی که زمینه استعداد ارثی در آنها وجود دارد.
*بیماری روماتیسم« التهابی» عفونت مفاصل.Rheumatoid Arthritis
*راشیتیسم نرمی استخوان.
*رشدکندیل داخلی در وضعیت طبیعی کندیل داخلی نسبت به خارجی پائین تر است« که رشد کندیل به سمت بیرون منحرف می شود».
*شکستگی.


*در مورد بچه ها قنداق کردن« پوشاک زیاد» در مرحله بعد زود راه افتادن آنها.
*فرو رفتگی در قسمت داخلی زانو که توأم با درد می باشد.
*کشیدگی در قسمت خارجی زانو« کشـش».
*کشکـک به سمت داخل انحراف پیدا نموده و درد در قسمت قدامی زانو بروز می نماید
*صافی کف پا اگر زاویه به ۹۰ درجه برسد.
*پارگی خارجیLCL .
*اگرعضله همسترینگ ضعیف باشد درد داریم،اگر نیم وتری و نیم غشایی ضعیف شوند،قادر به تحمل فشار عضله ثابت داخلی نبوده،درنتیجه زانو به سمت داخل منحرف می شود.
*کوتاهی همسترینگ وضعف دو سر رانی.
*کوتاهی فاصله درشت نی .Iliotibial bond
*قورباغه ای نشستن« چهار زانو».W-sitting



روش اندازه گیری زانوی پرانتزی
برای اندازه گیری این اختلال فرد بدون کفش و جوراب در حالی که زانوها و ران ها وی دیده می شود بدون هیچ گونه انقباض غیر طبیعی در عضلات ناحیه ران می ایستد. زانو باید در حالت اکستنشن کامل قرار گرفته و قوزک های دو پا به گونه ای به هم بچسبد که استخوان کشکک به روبرو باشند.در این حالت فاصله بین دو کندیل داخلی رانها (فوق لقمه داخلی ران) به وسیله متر نواری، خط کش، کولیس و یا کالیپر مخصوص اندازه گیری و ثبت می شود. در برخی متون بیشترین فراوانی بین این دامنه ۲ تا ۴ سانتی متر قید شده است.


توصیه های بهداشتی و حرکات اصلاحی
برای اصلاح این ناهنجاری،ضمن اجرای تمرینهای و حرکات اصلاحی باید توصیه های زیر مد نظر قرار گیرد:
*در صورت وجود اضافه وزن بکوشید آن را کاهش دهید.
*سعی کنید هنگام راه رفتن،دویدن و ایستادن،لبه ی داخلی پا فعالتر باشد(روی لبه داخلی پا فشار بیاورید)
*تمرینهای اصلاحی باید به گونه ای طراحی شود که ضمن ایجاد جنبش پذیری و تحرک در مفصل زانو،موجب تقویت عضلات جانب داخلی پا و عضلات درون گرداننده ساق پا شود،مثل عضلات نیمه غشایی،نیمه وتری،خیاطه و پهن داخلی.همچنین تمرینهای دیگری باید انجام داد که باعث کشش و انعطاف عضلات جانب خارجی پا مثل عضله کشنده پهن نیام شود.


ملاحضات اصلاحی و درمانی:
اصلاح زانوی پرانتزی ساختاری، عمدتا با استفاده به موقع از بریس در دوره های مناسب امکان پذیر می شود. به طور معمول، قرار دادن گوه خارجی در کف پا یا پاشنه توصیه نمی شود زیرا به دنبال کمانی شدن ساقها، پا به پرونیشن تمایل پیدا می کند. اصلاح این نوع ناهنجاری نیاز به اصلاح ساختار اسکلتی دارد که فقط در موارد شدید توصیه به استفاده از جراحی برای اصلاح این وضعیت می شود.


در مورد زانوی پرانتزی وضعیتی هم می توان ملاحضات اصلاحی زیر را در نظر گرفت:
*ارائه حرکات تقویتی برای عضلات جانب خارجی ساق و ران
*ارئه حرکات کششی برای کپسول داخل زانو
*تصحیح راه رفت به صورتی که پنجه مستقیم و در مسیر خط پیشروی قرار گیرد.
*تصحیح کفش و تعویض کفشهایی که سائیدگی جانب خارج آنها بیشتر از حد معمول است.
*پرهیز از نشستن در وضعیت چهار زانو


آیا زانوی پرانتزی من نیاز به عمل جراحی دارد؟
اگر تنها مشکل شما شکل زانو است جواب منفی است. شما نیاز به جراحی ندارید. اگر تغییر شکل زانوی شما همراه با درد زانو است ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. بگذارید قدری بیشتر مسئله را باز کنیم.
ممکن است تنها مشکل شما این باشد که از شکل پرانتزی زانوی خود ناراحت هستید ( درست مثل کسی که از شکل بینی خود ناراحت است). در این صورت جراحی اصلاح شکل زانو، برای شما حکم یک عمل جراحی زیبایی را دارد. البته در این صورت می توانید به تصمیم خودتان از پزشک ارتوپد بخواهید زانوی شما را جراحی و صاف کند ولی باید بدانید این کار عاری از خطر نیست.


احتمال بروز مشکلات در این جراحی خود خواسته بیش از یک عمل جراحی زیبایی بینی است. این عمل جراحی، یک عمل نسبتاٌ بزرگ است و احتمال خطراتی مانند عفونت محل عمل، شکستگی استخوان، جوش نخوردن یا دیر جوش خوردن محل جراحی، آسیب به عروق یا اعصاب ناحیه عمل، لخته شدن خون در عروق ساق و یا ایجاد درد زانو بعد از جراحی وجود دارد.