شیرهای سنگی

[Dead Silence]

در گذشته هاي نزديك تا دور دست هاي تاريخ ملي وايلي مان ، رسمي زيبا براي بزرگداشت مردان دلاور و شير دل در ايل بختياري انجام ميشد وآنهم تراشيدن سنگي با قد وقامت شير به اندازه هاي مختلف جهت نصب بر آرامگاه عزيزان بود.كه خود تابع قوانين ومقرراتي بود و بنا به يك سري داشته ها وخصوصيات فرد آرامگاهش با برد شير مزين ميشد .
شخصي كه بر آرامگاهش” برد شير”نصب ميشد مي بايست : چهل ساله به بالا داشته باشد چرا كه در ايل بختياري مرد چهل ساله را مرد كامل،پخته وجا افتاده ميدانند وديگر اينكه بايد خصلتهايي چون كدخدايي ،كلانتري ، بزرگي ومنش ، افتادگي ، مردانگي ، مهمان نوازي ، جنگاوري، دلاوري ،اخلاق نيك ، گذشت ، اخلاص، ايمان، وچندين صفت خوب ومثبت ديگر را دارا بود تا شيرسنگي را بر آرامگاهش ميگذاشتند .
معروفترین استادکار بردشیر (شیر سنگی) در الیگودرز میرزا محمد افروغ بوده که اکنون سه نسل بعد از ان نیز از ورثه ان به این شغل مشغول هستندبرد شیر در الیگودرز بسیار پراکنده است که متاسفانه به مرور زمان ویا بعلت سهل انگاری در حال از بین رفتن هستند مانند روستاهای محسنی و بزنوید شیرالی عباس برفی قلیان کیش خاکبتیه دهجانی پیردزگاه هوه گایکان آب باریک همایی و… وجود دارد که اخیرا میراث فرهنگی الیگودرز گامهایی برای حفاظت از انها برداشته است ویکی از معروفترین انها را برای بازدید عموم و حفظ به موزه مردم شناسی شهر منتقل نموده است.
تندیس شیر سنگی جهت ياد بود شخص خاصي در طول حداقل يكسال توسط سنگتراشان ساخته وپرداخته ميشد كه در اين مدت سنگتراش وشاگردانش همراه خانواده به محل آرامگاه مورد نظر ميرفتند واطراق ميكردند كليه ي هزينه هاي جاري اين استاد وخانواده اش به عهده ي كساني بود كه سفارش ساخت شير سنگي داده بودند.
براي شروع ، كوهستانهاي اطراف به دقت گشته ميشد وسنگ مورد نظر براي ساخت شير سنگي انتخاب وبا هزار زحمت به محل كارگاه آورده ميشد .در نظر بگيريد وقتي هيگچونه ابزاري براي برش ، شكستن ،جابجا كردن وحتي بلند كردن سنگي به وزن حداقل يك تن نداشته باشي وقرار باشد آنرا مسافتي چند فرسخي از ميان سنگها وگاهي درختان وكوه ها ودره ها جابجا كنند چه مصيبتي را مي بايست تحمل كنند .
گاها اتفاق مي افتاد كه خيلي از برشها وتراشها و جدا كردن قسمتهاي اضافي سنگ در همان مكاني كه سنگ را پيدا وانتخاب كرده بودند انجام ميشد واين عمل علي رغم مشكلات خاصي كه داشت ، سنگ را براي جابجا كردن، كوچكتر وسبكتر ميكرد وحال آنكه اگر در سنگ انتخاب شده رگ نامناسبي پيدا ميشد كه به شكستن شير سنگي منجر شود كه مي باسيست استاد كاران سنگ ديگري را انتخاب وشروع به كار كنند .
و گاه چندين سنگ به ناكامي بر ميخورد وديگري را بايد محك ميزدند ودر بعضی مواقع براي ساخت يك شير سنگي دوسال استاد كاران با قلم هاي نازك وتيشه هاي سبك وسنگين با سنگ كلنجار مي رفته اند وهمانگونه كه در بالا گفته شد علاوه بر دستمزد تعيين شده در اين مدت صاحبان مسئله مي بايست لوازم آرامش وخرج وبرج اساتيد وخانواده هايشان را ميدادند ودر روز آخر شيري از جنس سنگ با نام متوفاي مورد نظر ونقاشيهاي متعددي چون شمشير ، خنجر، مهر نماز وتسبيح وگاها انگشتر و… كه به خصوصيات متوفي مربوط ميشد وبا سليقه و مهارت استاد كاران نيز بي ربط نبود بر آرامگاه دلاوران بختياري ياد شير خفته را زنده ميكرد .
اما شير را بدين دلايل انتخاب كرد ه اند كه :
1- در همه ي فرهنگها نماد ومظهر قدرت است .
2- شير نماد پاكي وبي آلايشي است ونماد اعتماد به نفس قوي وقدرت كامل ،دست به زانوي خودش ميگيرد وبه ديگران هم خیر ميرساند .شما هيچ شيري را نميتوانيد بيابيد كه از باقيمانده ي شكار ديگري بخورد يا شكار ديگري را بدزدد ، هر كاري كه در انديشه ي انسان زشت وناپسند است را هيچ شيري انجام نميدهد تازه بعد از خوردن قسمتي از شكارش ،مابقي را براي ضعيفترها ميگذارد وميرود.
3- از لحاظ هيبت واندام زيباترين اندام وهيبت را خداوند در وجود شير نهاده است كه هر بيننده اي با ديدن اين هيبت به خود ميلرزد واين نماد سينه فراخي ونترسي دلاوران بر خاك خفته را نشان ميدهد
4- شير درادبيات جهان جايگاه والا وبالايي دارد تا اينكه معروفترين صفت حضرت علي را( اسد الله) ميدانند كه به معني( شير خداوند) است.
5- در ادبيات ديرينه ي كشورمان نيز در زمان امپراطوري كورش وهخامنشيان شير را بر ديوار هاي ساختمان هاي حكومتي تراشيد ه اند كه به تعابير مختلف مسئوليتهاي خطير وحرفهاي بزرگي در آن نهفته است وچندين دليل زيباي ديگر كه هر كدام به تنهايي جاي بحث دارد
پس بختياري ها با الهام از دين وآئيين ايران باستان بر آرامگاه بزرگان وكلانتران ودلاوران ونام آورانشان نماد شير سنگي را مي گذاشتند كه با در نظر گرفتن توضيحات بالا براي ساخت وسازش با ارزش وقابل احترام ميشد .
اما امروزه با پيشرفت صنعت در يك چشم به هم زدن سنگي چند تني را به دستگاهي داده وبا برشهاي ليزري تنها در چند دقيقه شيري را به شما تحويل ميدهد كه از لحاظ ساختن هيچ زحمتي را نطلبيده است ومتاسفانه براي عموم مردم استفاده ميشود .و اين عمل نه تنها باعث سبك شمرده شدن كساني ميشود كه برايشان تنديس شير استفاده شده است بلكه به نماد چند هزار ساله ي ايل بختياري نيز توهين وبي حرمتي ميشود.