کلات نادر، یادگار فاتح هند در ایران

[spent †]

كلات شهري در استان خراسان رضوي است كه به خاطر آثار زيادي از نادرشاه افشار در آن برجاي مانده به «كلات نادري» معروف شده است.

پیشینه کلات اگرچه به دوران ایران باستان بازمی‌گردد اما شهرت و اهمیتش را مدیون نادرشاه افشار است که آن را به عنوان یک دژ نظامی ‌تسخیرناپذیر، محل نگهداری گنجینه‌هایی قرار داد که از هندوستان آورده بود و ساختمان‌های زیادی را در آن بنا کرد.



کلات نادري شهری است در استان خراسان رضوي در 1039 کیلومتری تهران و 145 کیلومتری شمال شرق مشهد (به خط غیرمستقیم) در مرز ایران و ترکمنستان، آب و هوایش معتدل کوهستانی است.

اما کلات در لغت به معنی آبادی و زیستگاهی بر فراز کوه است.



نخستین بار نام کلات در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی در داستان‌های حماسی فرود پسر سیاوش آمده است. در عصر سامانیان نیز کلات پناهگاه سرداران آن دوره از جمله ابوعلی سیمجور و فائق‌الخاصه بوده و از دوران سلجوقی نشانه‌هایی مانند بند نادر برجای مانده که اهمیت آن دشت را نشان می‌دهد.

در دوران ایلخانان مغول کلات از اهمیت زیادی برخوردار بوده به طوری که تاسیسات دروازه ارغون‌شاه به دوران ایلخانی نسبت داده می‌شود. کلات در عصر تیمور در برابر حمله وی به سختی مقاومت كرد آنچنان که در کتب تاریخی آمده است تیمور 14 بار به دژ کلات یورش برد و هر بار شکست خورد اما بیش از همه دوره‌ها در زمان افشاریان از اعتبار خاصی برخوردار شد و دلیل آن را باید در دیواره‌های طبیعی و دروازه‌های قابل کنترل دانست که کلات به عنوان محل سکونت نادر و ذخایر ارزشمند وی انتخاب و به همين دليل به كلات نادري مشهور شد.



کلات شهر کوچکی است که در یک دره تنگ واقع شده؛ عرض آن 500 متر و طول آن 1500 متر است. بنابراین برای تماشای جاذبه‌های این شهر نیازی به نشانی ندارید و همه چیز تقریبا در برابر چشم شماست.

عمارت خورشید

عمارت خورشید در سال ۱۱۵۱ هـ.ق، به دستور نادرشاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم در کلات به وسیله معماران ایرانی و هندی ساخته شده و مهم‌ترین اثر تاریخی بازمانده از دوره افشاریه است.



این کاخ سنگی میان یک باغ بزرگ قرار گرفته که مجموعاً دارای ۱۲ اتاق است که داخل هر اتاق نیز تزئیناتی از نقاشی و گچبری دیده می‌شود.

امكان بازديد از عمارت خورشيد همه‌روزه از 9 صبح تا غروب آفتاب به جز روزهای سوگواری عمومی‌ وجود دارد.


حمام نادری

حمام نادری، روی پایه‌های تخریب‌شده غرفه‌های ضلع شمال غربی مسجد کبود گنبد شهرستان کلات نادر ساخته شده و مربوط به دوران حکومت نادر‌شاه افشار است.



ورودی این حمام از طرف غربی خارج مسجد کبود گنبد بوده و هدف این بوده که افراد پس از طهارت به فضای مسجد وارد شوند. این حمام دارای سرحمام، خزانه، سردخانه و گرمخانه بوده و اکنون جزئی از مجموعه مسجد کبود گنبد به حساب می‌آید. آب انبار این بنا در مجاورت ضلع شمالی مسجد قرار دارد و هدف تامین آب مورد نیاز اهالی ساکن در کبود گنبد بوده است.

این آب پس از آبشار قره‌سو و از عبور از باغ عمارت خورشید وارد این آب انبار شده و مسجد و برخی از منازل اطراف از این آب استفاده می‌کردند.

زمان بازدید: همه روزه از طلوع تا غروب آفتاب


برج و بارو و کتیبه نادری

در ابتدای کلات و در جایی که ژرف‌رود وارد شهر می‌شود، بقایای برج و باروی قلعه کلات باقی است و یک کتیبه نیمه‌تمام از دوره نادرشاه نیز به جای مانده است. چشم‌انداز طبیعی این بخش از کلات بسیار زیبا است.




زمان بازدید: بدون محدودیت

باغ‌ها و آبشارهای قره‌سو

اين باغ‌ها در سه کیلومتر مانده به کلات، جاده فرعی قره‌سو، کیلومتر 12 قرار دارند.


کی برویم؟

بهترین فصل برای سفر به کلات نادری، نیمه دوم بهار و تابستان است. زمستان کلات بسیار سرد و نامناسب برای مسافران است. در اوایل بهار و پاییز نیز اگرچه هوا خوب است، اما گاه باران‌های سیل‌آسایی می‌بارد که برخی‌شان تا یک هفته ادامه پیدا می‌کند. اگرچه می‌توان چند روز در کلات ماند و از طبیعت زیبا و هوای دلپذیر آن لذت برد اما یک سفر یک روزه از مشهد به کلات برای دیدن این شهر کافی است.