دریای‌خزر چطور شناگران را غرق‌می‌کند؟

[Navisa.]

در پایان تابستان هر سال آمار و ارقام غرق شدگان دریاهای کشور اعلام می‌شود؛ رقمی که در سال گذشته 1072 نفر بود و از ابتدای امسال هم تا به حال 110نفر براورد شده است.

بر اساس آمارهای سازمان پزشکی قانونی 43.6درصد از غرق شدگی‌ها در تابستان اتفاق‌می افتد که بیش از نیمی از آنها در دریای خزر هستند. اتفاقی که کارشناسان مرکز ملی اقیانوس شناسی معتقدند به خاطر ویژگی‌های خاص دریای خزر رخ‌می دهد که اگر به آن آشنا باشید،‌می توانید از غرق شدن نجات پیدا کنید.

شنا در دریا هرگز مشابه شنا در استخر نیست و علاوه بر دانستن فن شنا و داشتن مهارت زیاد، باید ویژگی‌های آب دریا را هم شناخت. آب شور دریا در صورت برخورد با چشم، سوزش چشمی دردناکی ایجاد می‌کند و تمرکز شناگر را کاملاً از بین برده و او را در یافتن مسیر ساحل ناتوان می‌کند. در صورت ورود آب دریا به نای و ریه فرد، سرفه‌های شدیدی ایجاد می‌شود که عملاً شنا کردن را غیرممکن ساخته و شناگر کاملاً مستأصل می‌شود.

ضربات امواج دریا، فرد را با خود به این سو و آن سو برده، تمام توان و انرژی وی را‌می گیرد. گل‌آلود بودن آب‌های ساحلی دریای خزر موجب می‌شود که حتی با عینک شنا هم نتوان در زیر آب چیز زیادی مشاهده کرد و مثلاً ناحیه کم‌عمق را از عمیق تشخیص داده یا فرد در حال غرق شدن را در زیر آب یافت.

فردی که در چنین شرایطی به دام افتد، بسیار دشوار بتواند خود را از مهلکه نجات دهد. ضمناً مطابق یک اصل، برای شنای افراد بالغ در آب‌های دریایی با عمق بیش از یک و نیم متر، نه تنها آنها باید فنون شنا را به خوبی بدانند بلکه لازم است به توان فیزیکی و استقامات بدنی بالای خود نیز اطمینان داشته باشند. حتی با وجود مهارت بالا و توان بدنی فوق‌العاده، هنوز هم دریا جای امنی برای شنا نیست.

متهم اصلی: جریان‌های ساحلی
جریان‌های ساحلی خطرناک ترین و خاموش ترین قاتلان دریای خزر هستند. امواج دریا با حرکت به سمت ساحل حجم زیادی از آب را به طرف خشکی منتقل می‌کنند. این حجم وسیع آب ‌باید دوباره به داخل دریا برگردد و به همین دلیل، در نقاطی از ساحل به صورت تقریباً غیر قابل پیش‌بینی، درون آب دریا آب‌راهه‌هایی به طرف دریا ایجاد می‌شود که در آن آب با سرعت زیادی بر خلاف جهت امواج (یعنی از سمت ساحل به سمت دریا) جریان پیدا‌می کند.

این جریان‌ها کاملاً از امواج آب متفاوت هستند و به آنها جریانهای ساحلی، جریان‌های شکافنده (Rip Currents)، یا جریان‌های مرگبار گفته می‌شود که در بسیاری نقاط جهان و بویژه در سواحل دریای خزر، تلفات جانی بسیاری را به بار می‌آورند.

جریان شکافنده از بالا شبیه یک بادبزن دستی است که دسته آن به سمت ساحل، و دهانه آن به سمت دریا قرار دارد. دسته این بادبزن بیشترین قدرت را دارد و صرف‌نظر از اینکه شناگر چقدر شنا بلد است یا چقدر توان جسمی دارد، عملاً برگشت او به سمت ساحل را غیر ممکن‌می کند و او را سریعاً با خود به داخل دریا می‌کشاند.

سرعت این جریان معمولاً از رکورد سرعت شنای المپیک هم بالاتر است؛ به این معنی که حتی بهترین قهرمان شنای المپیک هم نمی‌تواند بر خلاف آن شنا کرده و به طرف ساحل برگردد.

عرض جریان شکافنده بین 3 تا بیش از 60 متر، و طول آن به داخل دریا بسیار متفاوت است. گاهی فقط در ناحیه شکسته شدن امواج یا همان محلی که موج فرو ریخته و کف سفید رنگ تشکیل می‌دهد بوده قرار دارد و گاهی نیز تا ده‌ها متر به داخل دریا کشیده می‌شود.

جریان شکافنده الزاماً مختص دریاهای طوفانی و مناطق پرخطر نیست. خیلی وقت‌ها مردم در دریا مشغول شنا کردن بوده اند، همه چیز عادی و خوشآیند به نظر می‌رسیده، اما در همین بین یک نفر در میان جریان شکافنده به سادگی و بی‌سروصدا غرق شده است

علائم جریان شکافنده
جریان شکافنده الزاماً مختص دریاهای طوفانی و مناطق پرخطر نیست. خیلی وقت‌ها مردم در دریا مشغول شنا کردن بوده اند، همه چیز عادی و خوشآیند به نظر می‌رسیده، اما در همین بین یک نفر در میان جریان شکافنده به سادگی و بی‌سروصدا غرق شده است.

مواقعی که دریا موّاج است، احتمال تشکیل جریان‌های شکافنده بسیار زیاد است. بنابراین در این شرایط نباید وارد آب دریا شد و بهترین کار این است که شنا را به زمانی دیگر موکول کنید و از زیبایی‌های ساحل لذت ببرید. توجه داشته باشید که جریان‌های شکافنده در تمام دریاها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها می‌توانند رخ دهند.

تشخیص زمان تشکیل جریان شکافنده برای افراد عادی دشوار است. اما برخی نشانه‌های قابل رۆیت جریان‌های شکافنده عبارتند از:

1.آب در محل جریان شکافنده آرام و بدون موج است.

2.رنگ آب در محل جریان شکافنده با بقیه نقاط تفاوت دارد.

3.خطی از آب کف آلود، خزه یا زباله در محل جریان شکافنده به سمت دریا حرکت می‌کنند.

4.امواجی که به سمت ساحل می‌آیند، در محل جریان شکافنده دچار شکست می‌شوند.

5. در بسیاری از نقاط در سواحل گیلان و مازندران ساحل ماسه‌ای است. در ساحل ماسه‌ای علایمی شبیه اشکال هلالی وجود دارد. نوک هلال جایی است که جریان شکافنده تشکیل‌می شود.

چطور فرار کنیم؟
اگر درون یک جریان شکافنده گرفتار شدید، قبل از هر چیز آرامش خود را حفظ کنید. دوم اینکه هرگز، هرگز و هرگز بر خلاف جریان شکافنده و به سمت ساحل شنا نکنید. این کار شما را کاملا خسته‌می کند و وقتی از رمق افتادید به راحتی غرق‌می شوید. در عوض خود را بر روی آب نگاه دارید. حالا دو گزینه پیش روی شماست:

1- اگر توان بدنی بالایی برای شنا دارید
به صورت موازی با ساحل حرکت کرده و از مسیر جریان کاملاً خارج شوید و سپس به صورت مورب به سمت ساحل برگردید.

یا اینکه برای خروج از جریان شکافنده، موازی با ساحل در عمق آب شنا کنید. در اعماق زیرین آب، جریان شکافنده قدرت کمتری دارد. لذا می‌توان به این طریق از مسیر جریان فرار کرده، آنگاه از آب عمیق به آرامی و به صورت مورب به سطح بازگشت و به صورت مورب به ساحل برگشت. دقت کنید که این روش نیازمند توانایی حبس نسبتاً طولانی تنفس می‌باشد.

2- اگر توان بدنی معمولی دارید
هم جهت با جریان به سمت دریا حرکت کنید. معمولاً جریان پس از طی چندین متر تا چند ده متر، قدرت خود را از دست می‌دهد. در اینجا می‌توانید با صورت موازی با ساحل از جریان فرار کرده و پس از طی چندین متر و دور شدن از جریان، ابتدا نفس بگیرید، سپس تقاضای کمک کنید و بعد به صورت مورب به سمت ساحل برگردید.

معمولاً دریا در خارج ناحیه شکست امواج آرام‌تر است. ناحیه شکست امواج، ناحیه‌ای است که موج در آنجا فرو ریخته و به رنگ کف سفید دیده می‌شود، و این ناحیه برای شناکردن مناسب نیست. بنابراین شناگری که بتواند خود را در در خارج ناحیه شکست امواج روی سطح آب نگاه دارد، از جریان شکافنده در امان خواهد بود (البته به طور کلی فاصله گرفتن زیاد از ساحل برای بیشتر شناگران به هیچ وجه قابل توصیه نیست).

یک نکته مهم
اگر تشخیص دادید که کمکی به شما نخواهد رسید و باید با توان خود به طرف ساحل برگردید، همراه با امواج خود را به ساحل برسانید. هنگامی که امواج بزرگ به سمت شما می‌آیند، چند ثانیه نفس بگیرید و حدود یک متر زیر آب بروید تا از ضربه موج در امان بمانید.

توجه داشته باشید که ممکن است دوباره درون جریان شکافنده دیگری گرفتار شوید. در این هنگام نیز شک نکرده و اجباراً همراه آن به سوی دریا برگردید، ولی مجدداً بر طبق اصول پیش‌گفته به سمت ساحل بازگشت کنید.

این توصیه‌ها را جدی بگیرید

1.جریان شکافنده معمولاً بسیار قوی بوده و به راحتی می‌تواند حتی جان شناگران بسیار ماهر را به خطر اندازد. اگر شما یا عزیزانتان هنوز شنا در دریا را کاملِ کامل فرا نگرفته‌اید، اگر به توان بدنی خود برای شنا کردن در دریای مواج و فنون شناور نگه داشتن خود بر روی موج اطمینان ندارید، بهترین کار این است که در دریا شنا نکنید. یا لااقل در همان لبه دریا از خنکی آب لذت ببرید، و دچار دردسرهای فوق و مصیبتهای جبران‌ناپذیر نگردید.

2.در بستر آب سواحل دریای خزر (به ویژه از آستارا تا نکا) پشته‌های ماسه‌ای وجود دارد که با ایستادن بر روی آنها تصور می‌شود که در ناحیه کم‌عمقی حضور داریم. ولی با فقط اندکی جابه‌جایی، عمق آب شدیداً افزایش می‌یابد؛ ضمناً پشته‌های ماسه‌ای ناپایدار بوده و گاهی زیر پای فرد فرو ریخته و او را در عمق زیاد آب گرفتار می‌کنند.

3.در برخی مناطق هم عمق آب به صورت ناگهانی زیاد می‌شود. این حالت مشابه این است که بر روی لبه کوهی حرکت کنید که با یک قدم به جلو، زیر پایتان درّه‌ای پدیدار شود. فردی که شنا بلد نباشد، دیگر نمی‌تواند به عقب برگردد و به همین راحتی جان خود را از دست می‌دهد.

4.بالا آمدن آب دریای خزر در چند سال اخیر موجب شده که بسیاری از ساختمانها و تأسیسات ساحلی، و چاه‌های آب و فاضلاب آنها، در زیر آب ساحل مدفون شوند. در سواحلی که پاکسازی صورت نگرفته، شناگر در هنگام شیرجه ممکن است با اشیاء چوبی و فلزی و سنگی به جای مانده از این ساختمانها برخورد کند. ضمناً چاه‌های آب و فاضلاب می‌توانند شناگران را به داخل خود بمکند.

5.لذا اگر قصد شنا دارید؛ در مناطق پاکسازی شده و در حضور نجات غریق به این امر اقدام کنید. و باور کنید که بسیاری از مناطق «شنا ممنوع» با توجه به خطرات ساحل آن ناحیه و متعاقب مرگ‌ومیرهای بسیاری که داشته است به این نام لقب گرفته‌اند.


برگرفته از مهر، پزشکان بدون مرز