نقل قول: تبخال ضایعه تاول داری است که اغلب در گوشه لب و یا مناطق نزدیک دهان به وجود می آید. عامل بروز این ضایعه ویروسی به نام هرپس است. دو نوع ویروس هرپس وجود دارد: نوع ۱ و نوع۲٫ ویروس هرپس نوع۱ به وجود آورنده تبخال در روی لب و یا گاهی در داخل دهان است و نوع۲ آن هرپس تناسلی نام دارد و موجب ایجاد تبخال در منطقه تناسلی می شود. باید گفت که تبخال، نشان دهنده عفونت هرپسی جدید نیست بلکه فعالیت دوباره ویروسی که از پیش در بدن وجود داشته موجب بروز آن می شود. اغلب افراد به طور معمول در ۳ تا ۵ سالگی به این ویروس آلوده می شوند که به آن هرپس اولیه می گویند.

برخورد اول
همین که ویروس وارد بدن بشود، دیگر این فرد تا آخر عمر حامل ویروس خواهد بود. حدود هشتاد درصد افراد حامل این ویروس هستند. آنها زمانی، شاید در کودکی، به ویروس هرپس آلوده شده اند و این ویروس در سیستم بدنی آنها باقی می ماند اما در اغلب موارد به صورت غیرفعال (خواب) است. در بعضی از این افراد، به دلایلی هرگز تبخال بروز نمی کند و ویروس در تمام طول عمر فرد به صورت غیرفعال باقی می ماند. اما در عده ای دیگر، این ویروس هر از چندی فعال شده و تبخال ظاهر می شود. جالب اینکه در اغلب موارد، فرد تبخال های خود را در همان محل قبلی می یابد.


ویروس بیدار می شود

عوامل زیادی موجب فعال شدن ویروس خفته می شوند:
نگرانی، خستگی، ناراحتی شدید، بیماری ها (به طور مثال آنفلوآنزا)، حاملگی، قاعدگی، ضعف در سیستم ایمنی، صدمه به لب (برای مثال، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور آفتاب) و … می توانند موجب بیدار شدن ویروس خفته و بروز تبخال شوند. تبخال ها در اغلب موارد در گوشه لب ظاهر می شوند اما گاهی نزدیک سوراخ بینی و یا داخل دهان (برای مثال روی سقف دهان) هم ممکن است دیده شوند. تبخال هایی که درون دهان بیمار ایجاد می شوند بسیار دردناک بوده و خوردن و آشامیدن را برای بیمار بسیار مشکل می کنند.


از خارش تا ترمیم
دوره تبخال اغلب حدود ۸ تا ۱۴ روز طول می کشد و طی این مدت به اشکال متعددی درمی آید:

• دو روز اول (مرحله اولیه: خارش و سوزش): در بیشتر موارد اولین علامت بروز تبخال آن است که فرد احساس سفتی یا التهاب یا خارشی در محل موردنظر می کند. گاهی هم این محل کمی قرمز می شود. از آنجا که تبخال ها اغلب در همان محل قبلی ایجاد می شود، در بیشتر موارد خود فرد متوجه می شود که قرار است تبخال بزند!

• روز دوم و سوم (مرحله تاول): در این مرحله چند تاول ریز پر از مایع ظاهر می شوند. در بسیاری موارد این تاول ها به صورت خوشه ای هستند.

• روز چهارم (مرحله زخم): در این مرحله تاول های تبخال پاره شده و زخم های کم عمق قرمزی به جا می گذارد که به تدریج خاکستری می شوند. این مرحله دردناک ترین و همچنین مسری ترین مرحله تبخال است.

• روز پنجم تا هشتم (مرحله پوسته شدن): در این مرحله زخم های ایجاد شده به تدریج خشک شده و رویه می بندند.

• روز نهم تا دوازدهم (مرحله ترمیم نهایی): در این مرحله اغلب زخم به تدریج از بین رفته و محو خواهد شد و خوشبختانه در بیشتر موارد اثری از زخم باقی نمی ماند.


این آفت است یا تبخال؟
در بعضی موارد افراد تبخال را با آفت اشتباه می گیرند اما باید بدانیم که این دو ضایعه با هم تفاوت دارند و بر همین اساس، درمان آنها هم با هم متفاوت خواهد بود.
تبخال ضایعه ای ویروسی و بسیار مسری است. به خصوص در زمانی که تاول های تبخال پاره می شوند، احتمال سرایت آن به دیگران بسیار زیاد است. اما آفت عامل ویروسی ندارد و مسری هم نیست. تبخال اغلب در گوشه لب ظاهر می شود اما آفت اغلب در بافت های نرم دهان مانند داخل گونه یا قسمت های کام نرم تشکیل می شود. تفاوت دیگر آنها این است که تبخال در یک مرحله تاول دارد اما آفت به صورت تاول آبدار دیده نمی شود.

همان طور که گفتیم، تبخال مسری است. تماس مستقیم پوست به پوست مانند بوسیدن، استفاده از لیوان، قاشق، ماتیک، مسواک یا حوله مشترک هم می توانند سبب سرایت این ویروس به دیگران شوند. خود شما هم که تبخال زده اید، ممکن است ویروس هرپس از لب به سایر مناطق بدن خودتان انتقال دهید. برای مثال، احتمال انتقال ویروس به چشم وجود دارد که خطرناک است و در صورت درمان نشدن حتی می تواند سبب کوری شود.


۹راه مبارزه با تبخال
درمان قطعی برای تبخال وجود ندارد اما داروهایی هستند که شدت یا زمان آن را کاهش می دهند:
• داروهای ضدویروس مانند آسیکلوویر که اغلب به صورت کرم هستند و باید آنها را در موضع تبخال مصرف کنیم. این داروها اگر زود یعنی در مرحله اولیه یا همان مرحله خارش مصرف شوند تا حدی شدت و زمان تبخال را کاهش می دهند.

• داروهای بی حس کننده که با بی حس کردن موقتی موضع تبخال، درد آن را ساکت می کنند.

• داروهای ضددرد هم گاهی در موارد دردهای شدید، می توانند موثر باشند.

• درمان های خانگی متعددی را هم برای تبخال می توانیم نام ببریم. به عنوان مثال، قرار دادن یخ در محل برای پنج دقیقه در هر ساعت موجب بی حسی محل و کاهش درد می شود. قرار دادن چای کیسه ای هم در محل تبخال، به خصوص در مراحل بروز تاول کمک کننده است. کار دیگری که می توان انجام داد، پوشاندن تبخال با وازلین است. این کار سبب نرم شدن محل می شود و کمک می کند تا این محل ترک نخورد.

• از آنجا که نور خورشید می تواند موجب بروز تبخال شود، پس با پوشاندن صورت هنگام نور شدید و استفاده از کرم های ضدآفتاب می توان تا حد زیادی از بروز تبخال جلوگیری کرد.

• ثابت شده که بعضی مواد غذایی هم می توانند تا حدودی، بروز تبخال را کمتر کنند. به عنوان مثال: ماهی، مرغ، شیر، پنیر، ماست، تخم مرغ، سیب، گلابی و زردآلو از جمله خوراکی هایی هستند که موجب کم شدن بروز تبخال می شوند.

•قهوه، شکلات، بادام زمینی، پرتقال، نارنگی، انگور و هویج خوراکی هایی هستند که احتمال بروز تبخال را بیشتر می کنند.

• یک روش خوب جلوگیری از تبخال، اجتناب فرد از تماس با دیگران است. افرادی که تبخال دارند، باید از نزدیک شدن و تماس با دیگران به خصوص نوزادان و بیماران، خودداری کنند.

• همان طور که گفتیم، احتمال انتقال تبخال از قسمتی از بدن به قسمت دیگر بدن هم وجود دارد. پس بعد از تماس دست با محل تبخال حتما دست خود را به دقت بشویید.