+- انجمن های تخصصی فلش خور (http://www.flashkhor.com/forum)
+-- انجمن: علم، فرهنگ، هنر (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=40)
+--- انجمن: تاریخ (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=34)
+--- موضوع: مصطفی کمال آتاترک (/showthread.php?tid=289089)
مصطفی کمال آتاترک - SɪʟᴠᴇʀMɪɴᴅ - 22-09-2020
مصطفی کمال آتاترک (به ترکی استانبولی: Mustafa Kemal Atatürk؛ زاده ۱۸۸۱ – درگذشت ۱۰ نوامبر ۱۹۳۸) رزمنده جنگ استقلال ترکیه و دولت‌مرد، نویسنده و بنیان‌گذار جمهوری ترکیه بود. او از طرفداران سکولاریسم و ناسیونالیسم بود. وی استعداد شگرفی در امور نظامی داشت، چنان‌که در نبرد چناق‌قلعه (۱۹۱۴) با شعار "Çanakkale geçilmez" یعنی «چناق‌قلعه غیرقابل عبور است»، با سپاهی کوچک در برابر تهاجم سنگین نیروهای دریاییِ کشورهای بریتانیا و فرانسه ایستادگی نمود و مانع تصرف و سقوط استانبول شد. در سال ۱۹۲۳ میلادی نام خانوادگی «آتاترک» ("Atatürk") به‌معنای «پدر ترک‌ها» توسط مجلس ترکیه به وی اهدا گردید و از آن پس داشتن این نام خانوادگی برای هر فرد دیگری ممنوع اعلام شد.او در ۱۸۸۱ در شهر تسالونیکی، در شمال یونان فعلی، که در آن زمان جزئی از امپراتوری عثمانی بود، در خانواده‌ای مسلمان، و ترک تبار از طبقه متوسط، چشم به جهان گشود. والدینش او را «مصطفی» نامیدند و بعدها آموزگار مدرسه به او لقب «کمال» را داد. پدرش علیرضا، کارمند دولت عثمانی و متجدد بود. مادرش زبیده، زنی متدین بود. اختلاف نظری و مذهبی والدین مصطفی، بر سرنوشت او بسیار تأثیرگذار بود. او ابتدا وارد مکتبی مذهبی شد، سپس آنجا را ترک نموده وارد مدرسه دولتی گشت. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی وارد مکتب حربیه (دانشکده جنگ) و سپس به «دانشکده ستاد» وارد شد و به عنوان دانشجوی ممتاز و سروان ستاد، فارغ‌التحصیل شد.
رضاشاه و آتاترک
در ابتدا وارد ارتش عثمانی شد و در طرابلس لیبی با ایتالیایی‌ها جنگید. آتاترک در دههٔ اول قرن بیستم به همراه گروهی از افسران ترک، که ترکان جوان نامیده شدند، پایه‌های اصلاحات در ارتش و دولت را به نفع ملی‌گراییِ ترک‌ها تثبیت کرد. در جنگ‌های بالکان به سِمَت فرماندهی رسید و در سال ۱۹۱۶ در تنگهٔ داردانل و شبه‌جزیرهٔ گالیپولی در برابر انگلیسی‌ها مقاومت کرد و مانع اشغال استانبول توسط نیروهای بریتانیا و متفقین در جنگ جهانی اول شد. او سپس در جبههٔ روس نبرد کرد. در جریان جنگ جهانی اول، نسل‌کشی‌های متعددی علیه ارمنیان، آشوریان و یونانیان توسط عثمانی وقوع یافت که منجر به مرگ میلیون‌ها نفر شد و همچنین ترک‌زبانان را در آناتولی به اکثریت تبدیل و راه را برای تأسیس جمهوری ترکیه باز کرد.
شکست عثمانی در جنگ جهانی اول منجر به اشغال سرزمین‌های این امپراتوری توسط متفقین شد. در نهایت نیروهای پیروز قلمروی عثمانی در خاورمیانه را بین یکدیگر تقسیم کردند. هرچند شورش ترک‌زبانان آناتولی در برابر اشغال توسط متحدین در جنگ استقلال ترکیه منجر به تأسیس جمهوری ترکیه و در نهایت انقراض امپراتوری عثمانی شد و آتاترک رهبری جنگ استقلال را برعهده داشت.
آتاترک توسط متفقین و روزنامه نگار مشهور ملی استانبول علی کمال به عنوان "رئیس دزد" توصیف شد ، لرد بالفور در این زمینه او را "وحشتناک ترین از همه ترکهای وحشتناک" نامید.
اصلاحات آتاترک
آتاترک معرفی الفبای ترکی در سیواس
ازجمله کارهای مهم آتاترک، مبارزه در برابر روحانیون بود. او همچنین به سرکوب عشایر دست زد؛ ولی دیری نپایید که باور قلبیِ آتاترک به لزوم مدرن سازی، سبب خشم روحانیون ترکیه شد و خشم روحانیون باعث بروز اعتراضاتی در برخی نقاط ترکیه شد (ازجملهٔ آن‌ها می‌توان به قیام شیخ سعید در سال ۱۹۲۵ اشاره کرد که مغایرت آن با اسلام به دیاربکر حمله کرده‌بود).[ همچنین، از دیگر اقدامات وی می‌توان به ترویج ملی‌گرایی ترک، جدا کردن دین از سیاست، قانونی کردن حق رأی زنان و تغییر خط عربی زبان ترکی به خط لاتین اشاره کرد.
آتاترک از دانشجویان زن بازدید می‌کند
در سال ۱۹۳۴، به فرمان آتاترک، استفاده از القاب و عناوین ستایشی چون «حضرت، ملا، حاجی، سید، افندی و جناب»، در برگه‌های دولتی ترکیه ممنوع اعلام شد.
در سفارش‌های آتاترک به جوانان ترکیه آمده‌است:
".Bu Cumhuriyeti Biz Kurduk; Onu Yaşatacak ve Yüceltecek Sizlersiniz"
«این جمهوریت را ما (قوای ملی) بنا نهادیم؛ بقا و پیشرفت آن با شماست.»
یکی از اقدامات مهم و مؤثر آتاترک، پایان دادن به دعوای مسلمانان و مسیحیان بوده[نیازمند منبع] و ایا صوفیه در آن روزها و پس از دستور آتاترک در سال ۱۹۳۴ برای همیشه به موزه تبدیل شد.
عصمت اینونو و آتاترک
عصمت اینونو در زمان جنگ جهانی اول مقام سرگردی را در ارتش عثمانی دارا بود؛ پس از پیروزی‌های پیاپی، به درجهٔ ژنرالی ارتقاء یافت و با بنیان‌گذاری جمهوری ترکیه، مقام نخست‌وزیری را به‌دست‌آورد. وی سیاست‌مدار زیرکی بود و مغز اندیشمند آتاترک به‌شمار می‌آمد و در زمان آتاترک، بارها نخست‌وزیر شد و تا مرگ آتاترک، ریاست دولت را برعهده داشت و کشور را به نام او اداره می‌کرد. اینونو، در زمان جنگ جهانی دوم، با توجه به وضع اقتصادیِ ترکیه، کشورش را از جنگ به دور نگاه داشت. بسیاری از ناظران می‌نویسند که وی به‌تنهایی در برابر سیاست‌مدارانی که طرف‌دار ورود به جنگ بودند می‌ایستاد و می‌گفت «باید صبر کرد تا نتیجهٔ جنگ مشخص شود. اگر پیروزی متحدین حتمی باشد، آن‌گاه وارد جنگ می‌شویم».
مرگ
مراسم خاکسپاری آتاترک
کمال آتاترک روز ۱۰ نوامبر سال ۱۹۳۸ میلادی در ۵۷ سالگی درگذشت. دلیل مرگ او بیماری کبد بود. ساعتِ اتاقی که در آن درگذشت، هنوز روی ساعتِ مرگش، ۹:۰۵ صبح، باقی مانده‌است. آرامگاه او (معروف به آنیت‌کابیر) در شهر آنکارا قرار دارد.
باز دید کنندگان آنیت‌کابیر برای آتاترک دعا کنید
همه ساله، ساعت ۹:۰۵ روز ۱۰ نوامبر، یک دقیقه مراسم سکوت به‌مناسبت درگذشت بنیان‌گذار ترکیهٔ نوین، مصطفی کمال آتاترک، و به‌دنبال آن، به صدا درآمدن زنگ مدارس و آژیر پایگاه‌ها در ۹:۰۶ (لحظهٔ وفات وی) برگزار می‌شود.
جایزهٔ بین‌المللی صلح آتاترک
جایزهٔ بین‌المللی صلح آتاترک (به ترکی استانبولی: Atatürk Uluslararası Barış Ödülü) در سال ۱۹۸۶ میلادی با الهام از جملهٔ «صلح در وطن، صلح در جهان» (به ترکی استانبولی: "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh") آتاترک از طرف دولت ترکیه برای پاسداشت تلاش در راستای صلح و دوستی پایه‌گذاری شد.
نلسون ماندلا، قهرمان مبارزه با نژادپرستی، در سال ۱۹۹۲ به‌دلیل ظلم و ستم دولت ترکیه بر کردها، از پذیرش «جایزهٔ صلح آتاترک» امتناع کرد.
آثار
ترجمه‌شده به فارسی
آتاترک، مصطفی‌کمال. نطق (۱۹۲۷–۱۹۱۹)، ترجمهٔ محمدرضا هیئت، مورد تأیید مرسل اوزتورک، آنکارا: نهاد عالی فرهنگ، زبان و تاریخ آتاترک، مرکز تحقیقات آتاترک، ۲۰۰۴= ۱۳۸۳، ۵۵۱ ص. (این سخنرانی در روزهای ۲۰–۱۵ اکتبر ۱۹۲۷ در دومین کنگره بزرگ حزب جمهوری خلق ایراد گردیده‌است)
دربارهٔ آتاترک به فارسی
م‍ح‍م‍د ت‍وف‍ی‍ق، م‍ح‍م‍د. کمال آتاتورک، ترجمهٔ اسمعیل فردوسی‌فراهانی، اراک: نامه عراق، ۱۳۱۸، ۲۱۸ ص.
جنانی، جعفر. آتاتورک ناجی ترکیه، تبریز: انتشارات آذر تورک، ۱۳۹۶، ۲۷۳ص.
کین‌راس، کین‌راس. زندگینامه مصطفی‌کمال آتاتورک پدر ترکیه مدرن، ترجمهٔ اسماعیل‌نوری‌علا، کلن: انتشارات فروغ، ۲۰۰۹ = ۱۳۸۸، ۵۹۷ ص.
مانگو، آندرو. آتاتورک، ترجمهٔ هوشمند دهقان، تهران: پیام امروز، چاپ دوم: ۱۳۹۵، ۹۸۸ ص.
دع‍وت‍ی، اب‍وال‍ف‍ت‍ح. آتاتورک و ش‍ری‍ف ح‍س‍ی‍ن ع‍ام‍لان ت‍ج‍زی‍هٔ ام‍ت اسلام، قم: ای‍ام، ۱۳۸۴، ۱۰۲ ص.
ای‍گ‍دم‍ی‍ر، اولوغ، و دیگران. آتاتورک، ت‍رج‍م‍ه ح‍م‍ی‍د ن‍طق‍ی، تهران: م‍ؤس‍س‍هٔ ف‍ره‍ن‍گ‍ی م‍ن‍طق‍ه‌ای، ن‍ش‍ری‍هٔ ش‍م‍اره ۱۲، ۲۱۰ ص.
خاتمی، جعفر. آتاتورک عامل انگلیس در تجزیه جهان اسلام: دولت عثمانی به کجا رفت؟، در ایران چه باید کرد؟، قم: بهار آزادی (چاپخانه)، ۱۳۵۹، ۱۶۰ ص.
ات‍اب‍ک‍ی، ت‍ورج. ت‍ج‍دد آم‍ران‍ه: ج‍ام‍ع‍ه و دولت در ع‍ص‍ر رضاشاه، ترجمهٔ م‍ه‍دی ح‍ق‍ی‍ق‍ت‌خ‍واه، تهران: ق‍ق‍ن‍وس، ۱۳۸۷، ۲۸۶ ص.
اروج زاده، لیلا، دین و سیاست در ترکیه معاصر از آتاتورک به بعد، اردبیل: انتشارات محقق اردبیلی، ۱۳۹۷، ۱۴۰ ص.
هانی‌اوغلو، شکرو، سقوط امپراطوری و تولد جمهوری: نگاهی به نقش آتاتورک در پیدایش ترکیه، ترجمهٔ رضا جوادی، تهران: لوح فکر، ۱۳۹۵، ۲۶۷ ص.