الفبای ترکی اورخون

چنانکه میدانید زبانهای ترکی و عربی از جمله ی قانونمندترین و غنی ترین زبانهای دنیا هستند و بارها توسط زبان شناسان مختلف از جمله محمود کاشغری مورد مقایسه قرار گرفته اند، این مقایسه ها نه برای برتری دادن یکی بر دیگری بلکه برای نشان دادن زیبایی این دوزبان انجام شده اند. در اینجا با ارائه ی یک مورد از زیباییهای این زبانها می خواهم قدرت و غنای آنها را به شکلی متفاوت تر اثبات کنم:




زبان عربی: کلمات این زبان معمولاً از سه حرف اصلی تشکیل می شوند که به آن ریشه می گوییم و با افزودن حروف زاید دیگر به این سه حرف اصلی کلمات دیگری ساخته می شود.

مثال:

ق ل ب

از این سه حرف 6 ریشه می توان ساخت: قلب ، قبل، لقب، لبق، بلق، بقل.

از هرکدام این ریشه ها 14 صیغه ی زمانی فعل ماضی، 14 فعل مضارع ، 6 فعل امر و اقسام دیگر فعلی مثل مستقبل و ماضی نقلی و بعید و استمراری و ... ساخته می شود مانند قَلَبَ ، یَقلبُ، ...




هر ریشه با رفتن به هشت باب افعال، تفعیل، افتعال، انفعال، استفعال، تفعل، مفاعله، فعال 24 کلمه ی دیگر میسازد.

و به همین ترتیب با ساختن صفات مختلف مثل صفت مشبهه، تفضیلی و... چندین کلمه ی دیگر به گنجینه ی کلمات عربی می افزاید.

اگر هر کلمه به شکلهای مفرد، مثنی، و جمع و نیز بصورت مونث و مذکر بکار رود چند کلمه ی دیگر آفریده می شود.

وبه این ترتیب از هر سه حرف در زبان عربی دهها و صدها کلمه را می توان ساخت.




زبان ترکی: در این زبان ریشه ی کلمه (کؤک) تک هجایی است و با افزودن پسوندها(اک) کلمات دیگری ساخته می شوند(پیشوندها، حروف اضافه و ... نیز موجود اند)، این پسوندها فعلی، اسمی و... نامیده می شوند. در اینجا برای اجتناب از تطویل سخن تنها با ارائه ی یک مثال روند کلمه سازی ترکی را نشان می دهم.(ترکی آذربایجانی-قاراداغی)

مثال:

اؤز (خود)

اؤز + گه (بیگانه)

اؤزگه + چی (بیگانه پرست)

اؤزگه چی + لش (تدریجاً بیگانه پرست شو)

اؤزگه چی لش + دیر (کسی را تدریجاً بیگانه پرست کن)

اؤزگه چی لشدیر + ه (کسی را تدریجاً بیگانه پرست کند)

اؤزگه چی لشدیره + ن (کسی که تدریجاً کسی را بیگانه پرست می کند)

اؤزگه چی لشدیره ن + مه (نتوان که کسی را تدریجاً بیگانه پرست کنی)

اؤزگه چی لشدیره ن مه + دی (نتوانست که کسی را تدریجاً بیگانه پرست کند)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دی + ک (نتوانستیم که کسی را تدریجاً بیگانه پرست کنیم)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیک + لر (آنان که نتوانستیم تدریجاً بیگانه پرستشان کنیم)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلر+ ی (کسانی که نتوانسته بود آنها را تدریجاً بیگانه پرستشان کند)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلری + م (کسانی که نتوانسته بودم آنها را تدریجاً بیگانه پرستشان کنم)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلریم + یز (کسانی که نتوانسته بودیم آنها را تدریجاً بیگانه پرستشان کنیم)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلریمیز + دن (از آن کسانی که نتوانسته بودیم آنها را تدریجاً بیگانه پرستشان کنیم)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلریمیزدن + می؟ (آیا او از آن کسانی است که نتوانسته بودیم آنها را تدریجاً بیگانه پرستشان کنیم؟)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلریمیزدن می + سین(سن)؟ (آیا تو از آن کسانی هستی که نتوانسته بودیم آنها را تدریجاً بیگانه پرستشان کنیم؟)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلریمیزدن می سین + یز(سیز)؟ (آیا شما از آن کسانی هستید که نتوانسته بودیم که تدریجاً آنها را بیگانه پرستشان کنیم؟)

اؤزگه چی لشدیره ن مه دیکلریمیزدن می سینیز؟

البته که در صورت حذف چند حرف صدادار ترکی و فرض کردنشان بصورت حرکه(همانند نوشتار کنونی فارسی) این کلمه کوتاهتر نیز خواهد بود! : «ئزگچیلشدیرنمدیکلریمیزدنمیسینیز؟»

به این ترتیب هر ریشه فقط در زمان حال توانایی پذیرش حدود 17 پسوند "پشت سر هم" را دارد (که در زمانها و حالات دیگر افزایش و یا کاهش می یابد) و با افزودن این 17 پسوند هنوز یک کلمه محسوب می شود اما معادل معنایی آن در زبانی دیگر باید جمله ای طولانی باشد!