آنچه حالا ما را روبه‌روی محمد نشانده تا با او حرف بزنیم، این است که نه اینها و نه مشکلات دیگر، هیچکدام باعث نشده دست از تلاش برای رسیدن به آینده‌ای که دوست دارد، بردارد. او حالا دانشجو است. در رشته مهندسی شهرسازی قبول شده و می‌گوید حالا حالاها نمی‌خواهد درس خواندن را رها کند تا به آرزوهایش برسد. امروز، ۱۲ ژوئن، روز جهانی مبارزه با کار کودکان، حرف‌های محمد را بخوانید که با ما از امید و ناامیدی، از تلاش و مبارزه و از روزهای سخت و آینده روشنش می‌گوید.

نکته اینکه محمد راضی نشد نام خانوادگی و عکسش را منتشر کنیم. دلایلش هم البته قابل احترام است. ناگفته پیداست که عکس بالا هم تزئینی است.

وقتی هشت ساله بودم و در خیابان دستفروشی می‌کردم، یکی از اعضای انجمنی که در زمینه حمایت از کودکان کار بود، آن موسسه را به من معرفی کرد و گفت می‌توانم در آنجا از کلاس‌ها استفاده کنم. من هم با علاقه‌ای که به درس خواندن داشتم به آنجا رفتم و مسیر تحصیلی‌ام شروع شد. قبل از آن به صورت انفرادی از دوستان افغان که باسواد بودند درس یاد می‌گرفتم و گاهی صبحها و گاهی شب‌ها بعد از کارم برای درس خواندن پیش آنها می‌رفتم اما ورودم به چنین انجمنی باعث شد تحصیل را جدی بگیرم و همزمان با کار کردن، حواسم به درس خواندن هم باشد.

پدرم به دلیل مشکلاتی که داشت خودش نتوانست درس بخواند اما خوشبختانه به تحصیل ما علاقه داشت و با این که مجبور بودیم کار کنیم ما را تشویق می‌کرد که درس هم بخوانیم. ما چند خواهر و برادریم و همه‌مان درس خوانده‌ایم و حتی مادرم که بیسواد بود را تشویق کردیم در کلاس‌های نهضت سوادآموزی ثبت نام کند و خواندن و نوشتن یاد گرفته است.

شرایط خانوادگی ما و این که جزو مهاجران بودیم باعث شده بود مسائل اقتصادی برایمان اهمیت زیادی داشته باشد و ما هم مجبور بودیم برای کسب درآمد به پدرمان کمک کنیم. من آن شرایط را درک می‌کردم و وضعیتی که برای خانواده وجود داشت را می‌فهمیدم و سعی می‌کردم درس خواندن و کار کردن را در کنار هم پیش ببرم. این که شرایط اقتصادی در مواردی ما را اذیت می‌کرد باعث می‌شد انگیزه‌ام برای پیشرفت بیشتر شود و بخواهم آینده‌ای داشته باشم که در آن از مشکلات مالی خبری نباشد. این انگیزه باعث می‌شد دست از کار نکشم و حتی در روزهایی که کنکور داشتم و در شرایط سخت درس خواندن بودم باز هم کار می‌‌کردم.

دبیرستان که بودم با تحریم‌هایی که به ایران وارد شد، وضعیت زندگی و شرایط افغان‌ها خیلی سخت‌تر شد و به دلیل مشکلات اقتصادی که داشتیم تصمیم قطعی گرفته بودم که ترک تحصیل کنم. می‌خواستم کار کنم تا خواهرهایم بتوانند درس بخوانند؛ اما حمایت‌های معنوی و مشاوره‌ با اعضای انجمنی که در آن عضو بودم باعث شد از مسیرم منحرف نشوم و تحصیل را رها نکنم.

بله، ما تقریبا ۱۵ نفر هم دوره‌ای بودیم. من توانستم به دانشگاه راه پیدا کنم. بعضی از دوستانمان برای ادامه تحصیل به کشورهای اروپایی رفتند، بعضی از آنها در دانشگاه در رشته‌های مختلف حقوق، جامعه‌شناسی، روانشناسی و علوم سیاسی قبول شده و ادامه تحصیل می‌دهند، یکی از آنها بازیگر شده، یکی از آنها هم در تئاتر فعالیت و تدریس می‌کند. شرایط ما طوری بود که بعضی از دوستان ما نتوانستند ادامه تحصیل بدهند چون یا کارت اقامت نداشتند یا پاسپورتشان تمدید نمی‌شد، در حالی که اگر می‌توانستند تحصیل کنند آینده خوبی داشتند. درواقع شرایط سخت، آنها را از آینده درخشانشان محروم کرد. امیدوارم روزی برسد که این مشکلات برطرف شود و در همه جای دنیا شرایط بهتری برای زندگی، تحصیل و کار افرادی که به ناچار به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند فراهم شود.

این که در سال‌های اخیر موضوع کودکان کار برای مردم به یک موضوع جدی تبدیل شده جای خوشحالی دارد و می‌توان امیدوار بود کارهای بیشتری صورت بگیرد تا این مشکل حل شود. به نظر من اگر افراد جامعه می‌خواهند برای بهبود وضعیت این کودکان کاری کنند بهتر است از طریق نهادها و انجمن‌ها و موسسات مرتبط این کار را انجام دهند و حمایت‌های مادی یا غیرمادی‌شان را به این بچه‌ها و خانواده‌شان برسانند چون در شرایط فعلی امکان این که هرکسی بخواهد نیازمندان را شناسایی کند و ببیند واقعا آن کمکی که می‌کند زندگی آنها را بهتر می‌کند یا نه، به راحتی وجود ندارد و به چنین نهادهای واسطه‌ای نیاز است که این کار شناسایی و پیگیری را انجام دهند. وجود این نهادها به کودکان مناطق محروم انگیزه‌ فعالیت در عرصه‌های مختلف می‌دهد، باعث می‌شود اعتماد به نفس پیدا کرده و بتوانند آینده خوبی را برای خودشان ترسیم کنند. اگر انجمنی که ما به آن وارد شدیم وجود نداشت، من و بسیاری از دوستانم معلوم نبود الان کجا و در چه شرایطی باشیم. ما در آن محیط فقط سواد خواندن و نوشتن یاد نمی‌گرفتیم بلکه درس زندگی هم یاد می‌گرفتیم. افرادی که عضو این انجمن‌ها هستند به انسانیت بیشتر از هر چیزی بها می‌دهند و این را ما هم یاد گرفته‌ایم که مرز و نژاد و جنسیت اهمیت ندارد و آنچه بیشتر از هر چیزی  مهم است انسانیت است.

فکر میکنم باید در ابتدا به وضعیت خانواده این بچه‌ها توجه شود و فقر مالی آنها برطرف شود. تا زمانی که خانواده‌ها نیاز مالی داشته باشند این مشکل کم و بیش باقی می‌ماند. این شرایط سخت اقتصادی است که خانواده‌ها را مجبور می‌کند از فرزندانشان برای کار کردن کمک بگیرند. در عین حال فقر آگاهی و دانش هم به این موضوع دامن می‌زند، وقتی خانواده‌ها با حقوق کودکان آشنایی نداشته باشند، ممکن است مشکل مالی نداشته باشند ولی فرزندانشان را برای کار راهی کوچه و خیابان یا کارگاه‌های مختلف کنند. بنابراین به نظرم هم باید برای فقر مالی و هم فقر دانش خانواده‌ها مخصوصا خانواده‌های مهاجر کاری کرد.

تصمیم دارم بعد از تمام شدن دوره کارشناسی، فوق لیسانس بگیرم و بعد از آن هم برای مقطع دکترا اقدام کنم. من با مشکلات و سختی‌های زیادی روبه‌رو بوده‌ام اما اجازه نمی‌دهم مشکلات مرا از ادامه راهم منصرف کنند. می‌خواهم همانطور که تا اینجای مسیر را آمده‌ام، باز هم مسیر موفقیت و پیشرفت را طی کنم.